Süt, insan için doğumdan itibaren gerekli olan bir gıdadır. Bebek, doğduğu andan başlayarak ilk yarım saat içinde yalnızca anne sütü ile beslenmelidir. Bu durum sağlanabildiği takdirde dünyada yılda bir milyon çocuğun korunabilir hastalıklar nedeniyle ölümlerinin engelleneceği tahmin edilmektedir.
Süt teknolojisinde, esas olarak inek, koyun, keçi ve manda sütleri çeşitli süt ürünlerinin üretiminde hammadde olarak kullanılmaktadır. Ancak, içme sütlerinin tamamına yakını inek sütünden üretilmektedir. 1 yaştan sonra tercihe göre anne sütüne ilave özel üretilmiş devam sütleri veya inek, keçi sütü tüketime uygundur.
Özel devam sütleri eğer bebekte inek sütüne karşı bir alerji durumu söz konusu ise tercih edilmelidir. İlk tercih inek sütü veya daha az alerjen olan keçi sütü olmalıdır. İlk bir yıl hiç kullanılmadıktan sonra inek sütüne geçiş çocuğunuz için zaman alabilir. İnek sütüne geçişte problem yaşıyorsanız başlangıçta anne sütüyle veya devam sütüyle inek sütünü karıştırarak kullanabilirsiniz. Diğer bir problem de son dönemlerde oldukça üzerinde durulan inek sütü mü yoksa keçi sütümü daha sağlıklı olacaktır konusu. Keçi sütü inek sütüne göre kısa zincirli yağ asitlerinden zengin ve yağ taneciklerinin çapının daha küçük olması sebebiyle daha kolay sindirilebilmektedir. Ayrıca içerik olarak süt şekeri dediğimiz laktozu daha az oranda içermektedir. Yine bileşiminde bulunan kalsiyum ve fosforun çocuklarda biyoyararlanımı iyidir. Alerjen aminoasit olan B-globulin keçi sütünde daha düşük düzeydedir. Ancak pratikte inek sütü alerjisi olan çocukların %80’inde keçi sütü alerjiside görülmektedir. Bu nedenle inek sütü alerjisi olan çocuklarda keçi sütü tercih edilmesi çok doğru bir seçenek değildir. Başlangıçta daha az alerjen olduğu için inek sütü yerine pastorize keçi sütü tercih edilip reaksiyon vermiyorsa isteğe göre inek sütüne geçiş yapılabilir veya keçi sütüyle devam edilebilir.
Çocuğunuzun ilk yıllarda aldığı kalsiyum miktarı kemik gelişimi ve diş sağlığı açısından oldukça önemlidir. Çocukların 2 yaşlarına kadar günde 2-3 su bardağı yani 400-600 ml civarında süt tüketmeleri gerekmektedir. Çocukluk döneminde süt tüketimi kemik sağlığının korunması, kemik gelişimi ve mineralizasyonu için son derece önemlidir. Ayrıca yapılan çalışmalar süt tüketiminin ileri yaşlarda görülen hipertansiyon, obezite ve osteoporoz insidansını düşürdüğünü bildirmektedir.
Eğer çocuğunuz süt tüketmiyorsa üzülmeyin çünkü çocuğunuza sütü sevdirmenin birçok yolu var. Sütlü bir çorba veya meyveli sütlü bir muhallebi de çocuğunuzun süt ihtiyacını karşılayabilir.
Sütlü tarifler :
Keçi Sütlü Muhallebi
1 yemek kaşığı irmik
1 yemek kaşığı tam buğday unu
1 tatlı kaşığı tereyağ
2 yemek kaşığı pekmez
1/2 armut
Hazırlanışı: Tereyağı ve un ile irmik biraz karıştırılır. Üzerine süt eklenir ve kaynayana kadar karıştırılır. Ocaktan alındıktan sonra rendelenmiş armut ilave edilir. Soğuduktan sonra pekmez eklenir.
Sütlü Kabak Çorbası
1 adet kabak
1/2 orta boy soğan
1 tatlı kaşığı tereyağ
1 yemek kaşığı tam buğday unu
Birkaç dal dereotu
Birkaç yaprak nane
1 çay bardağı inek sütü
1 su bardağı su
Hazırlanışı: Piyazlık doğranmış soğan tereyağında sotelenip, buğday unu ilave edilir. Un rengini değiştirene kadar kavurmaya devam edilir. Küp doğranmış bal kabağı da eklenip biraz sotelenir. Süt ve su ilave edilir. Kabaklar yumuşayınca nane ve dereotu ilave edilir. Blendırdan geçilerek tüketilir.
Fazla süt tüketimi, diğer yiyeceklerden alınan vitamin ve minerallerin emilimini engelleyebileceği için zararlıdır. İlave olarak çocuklarda fazla süt tüketimi çocuğunuzun diğer besin gruplarına ilgisini azaltarak gelişimini olumsuz etkileyebilir.
Özel durumlar ( laktoz intoleransı, süt proteinine karşı alerji v.b. ) dışında, herkesin süt içmesi önerilmektedir. Süt tüketemeyen bireyler süt yerine kalsiyum kaynağı olarak yoğurt, peynir, kefir v.b. tercih edilebilir. Ayrıca, laktozu azaltılmış sütlerin de tüketilmesi olanaklıdır.
İlk 1 yıl neden inek sütü vermemeliyim ?
Hayvan sütleri enerji içeriği açısından anne sütünün enerjisine benzemesine rağmen içerikleri tamamen ihtiyaçlara bağlı olarak farklılık göstermektedir.
• İnek sütü; 3,3 mg/dl, keçi sütü; 5,5 mg/dl, anne sütü ise 0.9 mg/dl protein içermektedir. Protein büyüme, gelişme ve doku onarımı için elzemdir. Bu nedenle değişik memelilerin süt protein içerikleri yavrularının büyüme hızına göre değişiklik göstermektedir.
• İnek sütünde zor sindirilen kazein yüzde 80 oranında, kolay sindirilen whey protein ise yüzde 20 oranındadır. Anne sütünde ise whey fazla, kazein azdır. İnek sütünün sindirimi daha zordur.
• Alerjen bir aminoasit olan B-loktoglobulin anne sütünde bulunmaz. B-laktoglobulin bebekte alerji, solunum sisteminde bozukluklar ve döküntülere neden olabilir.
• Anne sütünde inek sütünden daha yüksek oranda bulunan laktoz bebeğin sindirim sistemini düzenler ve proteinlerle beraber büyüme faktörlerinin sentezlenmesinde kullanılır.
• Anne sütünün kalsiyum miktarı, inek sütünün %25’i kadar olsa da, anne sütündeki kalsiyumun %55’i emilir. İnek sütü veya hazırlanan ticari mamalarda bu oran %38’dir.
• Anne sütündeki demir yüksektir. İnek sütü ve diğer hayvansal besinlerdeki demirin ancak %5-10’u emilirken, anne sütünde bu oran %50’dir. Bu nedenle inek sütü bağırsaklarda kanamalara ve demir eksikliği anemisine (kansızlığa) neden olabilir.
• İnek sütü alan bebeklerde, düşük D vitamini ve yüksek fosfor içeriği nedeniyle, normal kemik ve iskelet gelişimi sağlanamaz.
• İnek sütü; anne sütü ve bazı mamalarda bulunabilen ve hayati önem taşıyan, bebeğin göz, beyin hücreleri, sinir sistemi gelişiminde rol oynayan Omega-3/ Omega-6 yağlarını içermez.
• İnek sütünün, içerdiği yağ nedeniyle, sindirimi oldukça güçtür.
Tüm bu nedenlerle anne sütünün yetmediği durumlarda veya tamamlayıcı beslenmeye geçişte 6 ay ile 1 yaş arasında ilk tercih içeriği anne sütüne yakın olarak üretilen devam mamaları olmalıdır. 1 yaştan sonra doğal sütler tercih edilmelidir. Sağlık açısından her bireyin ortalama günde iki su bardağı süt tüketmesi önerilmektedir. ABD’de bu önerinin 3 bardak olarak yapıldığı bilinmektedir. Günlük gereksinim çocukluk, ergenlik dönemi, gebelik, menopoz gibi özel dönemlerde artmaktadır.
