İlkokula Yeni Başlayan Çocukların Okula Uyum Süreci
İlkokula başlayan çocuk için durum ana sınıfından farklıdır. Ana okulunda özerk,zengin,organize ve anlaşılabilir bir dil, iletişim geliştirme ön planda olup, zamanla ‘öğrenci ‘olmaya yani ilkokula hazırlık hedeflenmektedir. İlkokulda ise çocuk artık ‘öğrenci’ sıfatını alır; okuma-yazma-hesaplama, kitaplar, ödevler, sınıfta ders dinleme gibi yükümlülükleri bulunmaktadır. Mekan sıralar ve sandalyelerle sınırlanmıştır yani sınırlılıklar, kurallar mevcuttur. Yeni arkadaşlar, yeni öğretmen yani tümüyle yepyeni bir çevre uyum sürecini gerektirir. Ayrıca tatilde kendi istediğini yapan, kendi yaşam ritminde olan çocuk için bu ritmin bozulması ve yerine rutinlerin ve kuralların gelmesi zorlayıcı bir durum olacaktır.
Çocuğun bu sürece en iyi şekilde uyum sağlayabilmesi için önceden yapılacak şeyler arasında;
*Çocuğun okulun açıldığı günden önce okulu ziyareti önemlidir ; derslikler, kafeterya, tuvaletler gibi çocuğun sürekli içinde bulunacağı okul ortamını önceden tanımak ilk gün için kendine olan güvenini sağlayacaktır.
*Saatleri ayarlamak önemlidir . Okul başlamadan önce yatış saatleri yavaş yavaş okul zamanına göre ayarlanmalıdır.
*Okul öncesi süreçte çocuğa ‘zorla’ okuma-yazma öğretmeye çalışmak okul için caydırıcı olabilir ve çocuk okula isteksiz hale gelebilir.
*Okul malzemeleri alışverişlerini çocukla birlikte yapmak ve nelerin ne işe yarayacağını anlatmak çocuğun okulla ilgili belirli bir hakimiyet kurmasını sağlar.
* Neden okula gitmek gerektiğini anlatmak önemlidir. Ona büyümesine yardımcı olacak yeni bilgiler öğrenme, farklı aktiviteler keşfetme, yeni arkadaşlar edinme konularında bilgiler verilmelidir.
*Okul ona anlatıldığında ‘Hayır, okula gitmek istemiyorum!’ diyerek ağlamaya başlayabilir,bu durumda kaygı ve endişesinin anlaşıldığı belirtilmelidir. ‘Gideceksin, her çocuk okula gider’ gibi genel açıklamalar çocuğun ‘Ben gitmeyeceğim!’ diyerek olumsuz bir karşılık vermesine ve ebeveynin onu anlamadığını düşünmesine neden olur.
* Çocuklar onlara hikaye okunmasını severler ve hikayelerin kahramanlarıyla kendilerini özdeşleştirirler ; okula başlayan çocuklarla ilgili hikaye kitapları okumak,resimler çizmek destekleyici olabilir.
Bunlar okul öncesinde çocuğun okula uyumunu kolaylaştıran unsurlar arasındadır. Bunun dışında okul başladığında ;
* Ders çalışma ortamı önemlidir ; çocuğun bilgisayar, tv gibi uyaran faktörlerden uzak bir ortamda masasının üzerinde kitabı , defteri, kalemi ile sade ve sakin bir ortamda ders çalışması gerekir.
* İlk günden itibaren oyun ve ders çalışma saatlerinin düzenli bir programa oturtulması önemlidir ; bunun için çocuk ile beraber onun hoşuna gidebilecek eğlenceli çizelgeler oluşturulabilir.
* Çocuğun bireysel olarak ders yapmasını desteklemek için her şeyi yapmamaya çalışmak, ona ancak yanında olup nasıl yapılacağını göstermek, sonra da ondan yapmasını beklemek uygun olur. Çocuğun desteğe ve tereddütlü olduğu zaman ebeveynine güvenebileceğini görmeye ihtiyacı vardır.
* Ona bir şeyler öğretirken sabırlı olmak, zedeleyici sözlerden uzak durmak ve başarabildiğinde sözel ödül olarak ‘aferin,iyi gidiyor’ gibi kelimeler kullanmak destekleyici olur, maddi ödüller sonrasında pazarlığa dönüşebilir.
* Ders çalışmanın yanında onunla oyun oynamak çocuğun performans kaygısını azaltır ve ebeveyni ile paylaşımı artar ; ders dışında kitap okuma alışkanlığı kazanması için onunla beraber kitap okumak gerekir.
* Yatma saatlerini ayarlamasında ona yardımcı olunabilir ; bu konuda da birlikte kapısına asabileceği bir afiş yapılabilir.
* Okula sık sık gidip onu denetlememek, okul sorumluluğunun çocuğa ait olduğunu görebilmek yani ebeveyn ile çocuğun ayrı bireyler olduklarının hatırlanması gerekir.
* Ders dışı sanat ve spor gibi faaliyetlere önem verilmelidir ; çocuğun kendini ifade edebileceği, rahatlayabileceği başka bir ortama ihtiyacı vardır ; bu durum derslerini de olumlu etkiler.
* Ebeveynlerin çocuğun ders çalışma düzeni, aile içindeki kurallar konusunda ortak olmaları gerekir. Aksi halde anne ve babanın farklı tutumları zaten okula uyum sağlama sürecinde olan çocuk için kafa karıştırıcı olabilir.
* Bazen okula alışma döneminde baş ağrısı, karın ağrısı, mide bulantısı gibi psikosomatik belirtiler ortaya çıkabilir . Bu durumda çocuğu sakinleştirmek ve okul ile ilgili sıkıntılarından konuşmasına ortam sağlamak çocuğu rahatlatabilir.
Yeni başlangıçlar ve yeni ortamlar her birey için endişe yaratıcı olabilir. Bu durumda iyi uyum sağlayabilmek için endişeleri azaltmanın yolları aranmalı ve bilgi edinilmelidir.