İlişkilerin Görünmeyen Yüzü: Kadına Yönelik Psikolojik Şiddet
Sosyal bir varlık olan insan, yaşamı boyunca ötekilerle ilişki içindedir. İlk nesne olan ‘anne’ ya
da anne rolündeki ebeveynle başlayan ilişki olgusu, baba ve diğer ötekilerle kurulan ilişkilerle
devam eder. Yaşam boyu kurduğumuz tüm ilişkiler sosyal ve duygusal açıdan yaşantıyı etkiler.
Bu nedenle ilişki kavramı insan yaşamında önemli bir yere sahiptir.
Kurduğumuz tüm ilişkilerde sevme, sevilme, onaylanma ve değerli hissetme gibi
gereksinimlerimizi karşılamayı arzularız. Bu arzularımız bazı ilişkilerde doyuma ulaşırken bazı
ilişkilerde ise doyuma ulaşmaz ve olumsuz sonuçlar yaşanabilir. Arzularımızın doyuma
ulaşmadığı ilişkilerde aldığımız yaraları, bir başka ilişkide iyileştiririz. Örneğin
ebeveynlerimizle kurduğumuz ilişkilerde aldığımız yaraları, partnerle kurulan ilişkide
iyileştirme ihtiyacı duyabiliriz.
Partnerle kurulan romantik ilişkiler temel gereksinimlerimiz olan sevme, sevilme, cinsellik gibi
ihtiyaçlarımızı karşılamakla birlikte yakınlık ve bağlılık içermesi bakımından kişiye doyum
sağlar. Bunların yanısıra birçok sorunu da içinde barındırabilmektedir.
İlişkilerde çok sık karşılaşılan sorunlardan biri şiddet olgusudur. Şiddet, insanlığın varlığından
beri karşılaşılan evrensel sorunlardan biridir. Tüm ilişkilerin içinde varlığını sürdüren şiddet,
fiziksel, cinsel, ekonomik, ısrarlı takip ve psikolojik şiddet olarak görülmektedir. İlişkilerin
içinde saptanması en kolay ve en “görünür” olan fiziksel şiddettir. Psikolojik şiddet ise tüm
şiddet türleri arasında gözlenebilmesinin zor olması sebebiyle saptanmasında birtakım
güçlükler yaşanmaktadır.
Psikolojik şiddet, sözlü ve sözsüz saldırganlık eylemlerini içermekle birlikte kişinin diğeri
üzerinde duygusal ve zihinsel açıdan zarar vermesi ve kontrol uygulaması ile ortaya çıkan
şiddet türüdür. Küfür, hakaret, tehdit, bir nesneye zarar verme gibi eylemler ile gerçekleşir.
Temel amaç özgüveni yaralamak, duygusal olarak istismar etmek, kişinin kendini güçsüz
hissetmesini sağlamak ve korkutmaktır. Bu amaçlar doğrultusunda korkutma, baskı, yalnız
bırakma, reddetme, suça sürükleme, aşağılama, duygusal tepki vermeme gibi birçok davranış
psikolojik şiddet olarak sınıflandırılabilir. Ayrıca psikolojik şiddet, fiziksel şiddet, cinsel şiddet
ve ısrarlı takip gibi diğer şiddet türleriyle birlikte de yaşandığı görülmektedir. Bu doğrultuda
baktığımızda ilişkilerde psikolojik şiddet olgusunun sıklıkla yaşandığı söylenebilir. Birçok
ilişkide rastlayabildiğimiz psikolojik şiddet olgusu romantik ilişkilerde de ortaya çıkmaktadır.
Yapılan birçok araştırmada erkeklerin şiddet uygulayan kadınların da şiddete maruz kalan
konumunda ele alındığı görülür. Nitekim kitle iletişim araçlarında sık sık kadınların özellikle
fiziksel şiddete maruz kaldığı haberleri yer alır.
Geleneksel yapıda olan birçok toplumda erkeklerin kadınlara fiziksel, psikolojik ya da cinsel
şiddet uygulama hususunda gerekçeleri olduğu düşünülmekte ve kadına yönelik şiddetin meşru
karşılandığına rastlanmaktadır. Yapılan bir araştırmada kadınların erkek partnerleri tarafından
psikolojik şiddet görme sıklığı %93 olarak bulunmuşturi
. Bunun yanısıra psikolojik şiddetin
tespit edilmesinde güçlükler yaşanmaktadır. Özellikle kadınların toplumun dayattığı roller ve
görevler konusunda yaşadığı kabulleniş, maddi olanaksızlık, güvende ve güçlü hissedememe
gibi birçok gerekçeyle yaşadığı psikolojik şiddeti görmezden gelmeyi tercih ettiğine de
rastlanır.
Romantik ilişki içinde kadınlar çocuklarla ilgilenmemesi, yemek yapmaması, eşinin sözünü
dinlememesi gibi birçok gerekçeyle özellikle psikolojik şiddete maruz kaldığı görülür. İlişkide
duyguları görmezden gelme, sorunlar hakkında konuşmayı reddetme, kusur bulucu yorumlar
yapma, değersiz olduğunu ifade etme, kaba davranma, tehdit etme, giyilen kıyafetlere karışma
ve yalan söyleme gibi birçok eylem kadınların maruz kaldığı psikolojik şiddet davranışlarına
örnektir. Yapılan bir araştırmaya göre romantik ilişkilerde psikolojik şiddet davranışı olarak
fiziksel ve duygusal ihtiyaçların ihmali ve güven sarsıcı davranışlara maruz kalma erkeklere
oranla kadın katılımcılarda daha çok olduğu ortaya çıkmıştır.ii
İnsan yaşamında psikolojik şiddetin oluşturduğu birçok olumsuz sonuç vardır. Psikolojik
şiddete maruz kalmış bireylerde sıklıkla değersizlik ve suçluluk duygusu, yetersizlik algısı,
güvensizlik, benlik kaybı, ilişki başlatma ve sürdürme becerisinde problemler
görülebilmektedir. Ayrıca sıklıkla anksiyete, depresyon ve somatizasyon sorunlarına rastlanır.
Fiziksel sonuçları olmaması sebebiyle gözlemlenebilmesi güç olan psikolojik şiddeti ortaya
çıkarmak için öncelikle psikolojik şiddetin ne olduğunu anlamak gerekir. Psikolojik şiddeti
içeren her söylem ve eylemin farkında olunması şiddetle mücadele edebilmek için önemlidir.
“Birçok erkek hayatındaki insana şiddet uygulamadığı için iyi biri olduğunu düşünür, ama acı
için şiddete gerek yoktur. Aldatmak acıtır, hakaret acıtır, sessizlik acıtır, yalanlar acıtır. “
-Aamir Khan
Klinik Psikolog Merve GÜREK
i DÖNMEZ, G., ŞİMŞEK, H. & GÜNAY, T. (2012). “Evli Erkeklerde Eşlerine Yönelik Şiddet ve İlişkili Etmenler”,
Türkiye Halk Sağlığı Dergisi, cilt 10, sayı 3, ss.151-159.
ii GÜREK, M. (2022). “Romantik İlişkilerde Psikolojik Şiddetin İlişki Bağımlılığı ve Nesne İlişkileri Çerçevesinde
İncelenmesi”, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul Aydın Üniversitesi.
