İKİ GÖZÜ AÇIK GÖZ TEMBELLİĞİ TEDAVİSİ
Neden iki gözü açık tedavi? Gözler iş birliği içinde çalışır ve birbirinin eksilerini tamamlar.
*Gelişme dönemi: Göz fonksiyonlarının büyük kısmı 3 yaşına kadar gelişir ama tamamlanması ve olgunlaşması 12 yaşına kadar sürer. Tek gözü kapatarak gelişmeyi olumsuz etkilememelidir.
*Görmede ölü alanlar: Gözdeki damar, sinir ve görmeyen alanlar, görme alanında burun ve kaştan kaynaklanan görmeyen alanlar iki gözle birlikte olunca tamamlanır.
*Korrespondan kavramı: Göz dibinde sağ ve sol gözde birbirine karşı gelen alanlar da tamı bütünleyicidir.
*Fonksiyonlar: Gözün görmede etkili ve göz işlevlerinin yürütüldüğü onlarca fonksiyonu vardır. Bunlar bir denge içinde çalışır. Bu dengeleri sürdürmek ve bozmamak gerekir. Sağlam gözü kapatarak tembel gözün görmesini artırma çabaları bu dengeyi bozar. Bu fonksiyonların birbirine katkısı vardır. Her iki göz birlikte kullanılırsa iki gözle tek görme, füzyon, eş zamanlı algılama, görüntü tamamlama, 3 boyutlu görme, konverjans, diverjans… Vb göz fonksiyonları etkili olarak kullanılır.
İki gözü açık göz tembelliği tedavisi nasıl yapılır?
*Önce ön hazırlık: Gözde tembelleşmeye neden olan durumlar ortadan kaldırılır. Gözlükle ilgili düzenlemeler yapılır. Füzyon bozukluğu giderilir veya en az düzeye indirilir.
*Dengeler: Olayı basit düşünmeyin, bu çok kapsamlı bir konudur. İki göz bir denge ve eşgüdüm içinde çalıştırılır. Görmenin önündeki engellerin kaldırılır. Görüntü kalitesinin artırılır. Uyum gücü dengelenir….
*Fonksiyonlar: Görme ile ilgili tüm fonksiyonları çalışır hale getirilir. Odaklama, uyum, izleme, tespit etme (fiksasyon), konverjans… Bunlar için basit uygulamalar veya bu amaçla hazırlanmış özel gözlükler kullanılır.
*Füzyon: Füzyon sağ ve sol gözden gelen görüntülerin beyinde üst üste gelerek birleştirilmesidir. Füzyon kırılması en önemli göz tembelliği nedenidir. Biri küçük diğeri büyük kahve fincanı görüntüsünün beyinde şekil olarak birleştiğini düşünün. Ebatları aynı olursa net görme sağlanır, farklı olursa görüntü karışır. Beyin bir görüntüyü siler ve o taraf göz tembelleşir. (Bakınız: Füzyon kırılması) Füzyon kırılması en az düzeye indirilerek tembelleşmenin devam etmesi önlenmelidir.
A.İki gözü açık ve aynı anda çalıştırma:
*Gören nokta fovea ve beyni özel görüntülerle uyarmak: Görme zihni bozukluktur, gözler sadece iletişim aracıdır. Burada kontrastı en fazla artıran siyah beyaz görüntüler kullanılır.
*Gözü açıp kapatan gözlükler: Sağlam gözü periyodik olarak açıp kapatan elektronik gözlüklerdir.
*Kontrast artıran gözlükler: Zıtlık görünürlüğü sağlar. Zeminle bakılan nesne birbirine yakın renkte ise görme kalitesi düşer, görünürlüğü azalır. Kontrastı artırmak bir göz tembelliği tedavisi olarak uygulanır. Özel egzersiz ve gözlüklerden yararlanılır.
*Mini prizmalar ile fovea ve beyni uyarmak: Burada 1-.5-10 derecelik prizmalarla uyarma size doktorunun tekniği ile sunulmaktadır.
*Uyum ve odaklama egzersizleri ile uyarma: Burada özel gözlükler kullanılmaktadır.
B.İki göz açık ama gözleri tek tek çalıştırma:
a.İki gözün aynı anda kullanılması: Burada kırmızı/yeşil, kırmızı/mavi özel filtreli camlar kullanılmaktadır. Göz tembelliğinin derinliğine göre farklı tonlar kullanılmalıdır. Gözlerde disosiasyon gelişir ve her göz gözlük taktığı sürece ayrı çalışır. İlaveten kırmızı/yeşil veya kırmızı/mavi görüntüler verilerek gözlerin renk seçici olarak çalışması sağlanır.
b.Gözlerin tercihli kullanımı: Burada hedef az gören gözün daha fazla kullanılmasını sağlamaktır. Kapatmasız ama kapatılmış gibi az gören gözün kullanımı artırılır. Çok değişik camlar kullanılır, bir iki örnek verelim.
*Sağlam göze ufak bir prizma eklemek: Prizma göze hafif bir kayma vereceği için kişi orta hattaki tembel gözü kullanacaktır
*Sağlam göze görmeyi az bozan sisli/buzlu bir cam eklemek. Bu durumda iki göz de görmektedir.
*Astigmat eklemek: Astigmatın eksenine yerleştirilirken çocuk başa pozisyon verince astigmatı giderir ve iki göz aynı anda kullanımda olur. Başını eski hale getirince bulanık görür ve beyin diğer gözü tercih eder. Bu uygulama göz tembelliğinin az olduğu veya düzelmeye yakın gözlerde kullanılır. Görmemezlik çoksa beyin tercih yapmaz.
C. Merkezi görmeyi geliştirmek: Merkezi görmeyi geliştirmek en etkili göz tembelli tedavisidir. Merkezi görme fovea centralis (sarı nokta) %3 lük mükemmel görme alanıdır, kalan çevresel (periferik) görme alanıdır. Görmenin sağlıklı devamı için hastalar yerine göre merkezi yerine göre periferik (yaygın) görmesini kullanma öğretilmelidir.
Pinholl gözlük: Pinholl gözlük merkezi görmeyi geliştirir, uyumu gevşetir. 6.00 numaraya kadar gözlüksüz görmeyi sağlar. 2.5 dereceye kadar astigmatı telafi eder.
