1. Ergenliğin Gelişimsel Özelliklerini Anlamak
Ergenlik, yalnızca fiziksel değişimlerin değil, aynı zamanda bilişsel, duygusal ve sosyal dönüşümlerin yaşandığı çok boyutlu bir süreçtir. Bu dönemde bireyde:
-
Kimlik arayışı ve bağımsızlık ihtiyacı artar.
-
Duygusal dalgalanmalar ve dürtüsel davranışlar gözlenebilir.
-
Akran ilişkileri öncelik kazanır.
-
Otorite figürlerine karşı mesafe gelişebilir.
Ebeveynin bu süreci gelişimsel bir normallik çerçevesinde değerlendirmesi, çocuğun yaşadığı değişimlere daha sağlıklı yaklaşmasını sağlar.
2. İletişim Temelli Bir İlişki Kurmak
Etkili ebeveynlik, sağlıklı iletişimle başlar. Ergenlerle kurulacak iletişimin temel ilkeleri şunlardır:
-
Empatik dinleme: Ergenin düşüncelerine ve duygularına yargılamadan, aktif bir şekilde kulak vermek.
-
Açık ve dürüst iletişim: Abartılı tepki vermeden, açık mesajlarla duyguların ve sınırların ifade edilmesi.
-
Sorgulayıcı değil destekleyici yaklaşım: "Neden böyle yaptın?" yerine, "Bu kararı nasıl verdin?" gibi yapıcı sorularla yaklaşmak.
3. Sınır Koyma ve Esneklik Dengesi
Ergenler bağımsızlık arzusu taşırken, aynı zamanda güvenli sınırlara ihtiyaç duyarlar. Ebeveynlerin:
-
Net ama katı olmayan sınırlar koyması,
-
Bu sınırları açıklayarak gerekçelendirmesi,
-
Davranışsal tutarlılık göstermesi önemlidir.
Aşırı otoriter ya da tamamen sınırsız bir tutum, ergenin duygusal ve davranışsal gelişimini olumsuz etkileyebilir.
4. Duygusal Destek ve Güven İlişkisi
Ergenlik döneminde aidiyet ve kabul görme ihtiyacı artar. Ebeveynlerin:
-
Koşulsuz sevgi ve kabul mesajları vermesi,
-
Başarıdan ziyade çabayı takdir etmesi,
-
Hataları öğrenme fırsatı olarak görmesi, gencin psikolojik sağlamlığını güçlendirir.
Güven duygusu, ergenin dış dünyaya karşı daha dayanıklı olmasını sağlar.
5. Dijital Medya ve Sosyal Çevreye Duyarlılık
Günümüzde ergen gelişiminin önemli bir parçası da dijital medya ve akran ilişkileridir. Ebeveynlerin:
-
Sosyal medya ve dijital oyunlara karşı yasaklayıcı değil, yönlendirici bir tutum sergilemesi,
-
Arkadaş ilişkilerini tanımaya yönelik açık bir iletişim kurması,
-
Riskli davranışlar (siber zorbalık, dijital bağımlılık, zararlı içerikler) konusunda rehberlik sunması önem arz eder.
6. Model Olmanın Gücü
Ergenler, sözel uyarılardan çok, gözlemsel öğrenme yoluyla ebeveynlerinin davranışlarını içselleştirir. Bu nedenle:
-
Kriz anlarında ebeveynin gösterdiği tutum,
-
Problem çözme ve duygularla baş etme becerileri,
-
Günlük yaşamda sergilenen değerler, ergenin kişilik gelişimi üzerinde doğrudan etkilidir.
Sonuç
Ergenlik, hem bireysel hem de ailesel dönüşümün yaşandığı doğal ve önemli bir gelişim evresidir. Ebeveynlerin bu süreçte rehber, destekleyici ve anlayışlı bir tutum sergilemeleri; ergenin sağlıklı birey olarak topluma kazandırılmasında temel rol oynar. Bilinçli ve duyarlı ebeveynlik, ergenlik döneminin çatışma yerine fırsatlarla dolu bir dönem olmasını sağlayabilir.
Yaprak Şanlı
Çocuk Merkezli Aile Danışmanı
