takım çalışması disiplini gibi konularda yardımcı olabilir.Cocuklara Dikkat ve odaklanmayı sağlayacak hikaye kitapları okumak hikayenin ortasında " sence ne olmuş olabilir? Sen olsan ne yapardın? gibi dikkat çekici sorular sormak, vurgulu duygu ifade eden kelimelei birlikte seslendirmek , hikayedeki hareketlerin taklidini yapmak , hikayede seslendirmede eksik harfleri bulmasini istemek..gibi eğlenceli dikkat oyunları oynamak çocuğun dikkat eksikliği ve hiper aktivite semptomlariyla başetmesini kolaylaştıracaktır.
Eğitim ve öğretim: DEHB'li bireyler için özel eğitim ve öğretim programları oluşturulması eğitim hayatlarında başarıyı yakalamalarına yardımcı olabilir. Okulda öğretmenler ve arkadaşları tarafından desteklenmeleri, farklı öğretim stratejileri uygulanması ve gelişimlerinin düzenli şekilde takip edilmesi, eğitim ve öğretim süreçlerini olumlu etkiler.
Yaşam tarzı değişiklikleri: Sağlıklı bir yaşam tarzı da DEHB semptomlarını kontrol etmede yardımcı olan etkenlerden biridir. Fiziksel aktivite, düzenli uyku, sağlıklı beslenme, stres yönetimi, meditasyon mindfulnes içeren yaşam tarzının benimsenmesi DEHB semptomlarını azaltmaya yardımcı olur.
DEHB Moxo ,Frankfurter , Bender Gestalt Görsel Algı ,gibi testler ile anlaşılmaktadır. Bu testler Rehberlik Arastirma Merkezleri Psikiyatr veya Klinik Psikologlar tarafından uygulanmaktadir.
Yanlışlıkla DEHB zannedilebilecek bir çok durumlar: Görme ve işitme bozuklukları, kötü beslenme, akut ve kronik fiziksel hastalıklar (ör: astım) gibi durumlar sıklıkla sonradan gelişen dikkat sorunlarına yol açarlar. Bazı nöbet tipleri (özellikle “absans” epilepsi adı verilen bir epilepsi çeşidinde yer alan dalma nöbetleri) aileler ve öğretmenler tarafından DEHB olduğu sanilabilir. Uyku Bozukluklarına bağlı olarak yetersiz uyku, çocuk gün içinde uyuklayacağı ve dikkatini toplamakta güçlükleri olacağı için DEHB ile karıştırılabilir. Kafa travması sonrasında da DEHB belirtileri gelişebilir; özellikle 7 yaşından sonradan gelişen DEHB varsa bu ihtimal akla getirilir. Fenobarbital, karbamazepin, antiastmatik ilaçlar (ör: teofilin) gibi bir çok ilaççocuğun dikkat ile ilişkili beyin işlevlerini olumsuz etkileyip karşımıza DEHB belirtileri ile çıkabilir. Ayrıca bazı psikiyatrik bozukluklarla DEHB belirtileri sıklıkla karıştırılabilir: Çocuklarda Depresyon kendisini huzursuzluk, hırçınlık, hiperaktivite, dikkat sorunları gibi erişkinlerden farklı semptomlardandir.Kaygı (anksiyete) Bozukluklarında görülen tedirginlik, yerinde duramama gibi belirtiler de DEHB ile karıştırılabilir.
Özgül Öğrenme Güçlüğü ya da Zihinsel Gelisim gerilikleri de karışabilecek diğer önemli durumlardır. Sadece okulda dikkat sorunları varsa ve beraberinde okul başarısızlığı öyküsü varsa bu ihtimal akla gelmelidir; öğretmenler çocuğun öğrenme zorluklarına bağlı sorunlarını sıklıkla “dikkat eksikliği” ile karıştırabilmektedirler.
Araştırmalara göre DEHB’nin anne-baba tutumlarının ve disiplin verme yöntemlerinin doğrudan bir sonucu olmadığını göstermektedir.
Buna rağmen tıpkı diyabet, böbrek yetmezliği ve diğer bozukluklardaolduğu gibi tedavinin başarısı ailenin ilgi ve desteği ile DEHB anne babanın terbiye yada sınır koyamamasiyla alakalı değildir zihinsel organik bir bozukluktur .Her hastalıkta olduğu gibi erken tanı, semptomlar ve başetme mekanizmalarida bilinclenmek, önleyici sağlık tedbirlerini almak tedavinin hızlı ve kalıcı etkisini sağlar.Yetiskinler olarak semptomlarından dolayı çocuğa acımak ya da cezalandırmak ,hastaliğını pekiştirici etiketler( zeki ,yaramaz, sînirli, kavgacı,temebel.. )kullanmak ilgi ve sevgi yerine sürekli eleştirilerde bulunmak kaygı yüklemek, çocuğu ilgiden mahrum bırakmak,istediginde! yardım etmemek duygularını ihmal ya da istismar ilaç ya da terapi sürecinin daha da uzamasina ileride ise içe kapanık, kaygı antisosyal ,karşıt gelme bozukluklarına yol açabilmektedir.
Sonuç olarak DEHB tedavisine erken başlamak, semptomların ilerlemesini önlemek ve kişinin yaşam kalitesini artırmak için önemlidir.
Kaynaklar:
1. Attention Deficit Hyperactivity Disorder A detailed booklet that describes the symptoms,
causes, and treatments, with information on getting help and coping, National Instute Of Mental
Health, 2003.
2. Castellanos FX, Lee PP, Sharp W ve ark., “Developmental Trajectories Of Brain Volume
Abnormalities İn Children And Adolescents With Attention Deficit Hyperactivity Disorder”, JAMA, 2002.
3. Durston S, Hulshoff Pol HE, Schnack HG ve ark., “Magnetic Resonance İmaging Of Boys With
Attention Deficit Hyperactivity Disorder And Their Unaffected Siblings”, J Am Acad Child Adolescpschieatry ,2004
