Çocuklarda Davranış Bozuklukları
Öncelikle çocukların yetişkinin küçüğü demek olmadığını ve bazı durumları bizim düşündüğümüzden daha farklı yorumlayabileceğini aklımızdan çıkarmamak gerekir. Onlar karşılaştıkları olaylar ve durumlar karşısında nasıl tepki vereceklerini, ne hissedeceklerini ve hatta ne diyeceklerini bile aile ortamında öğrenirler. İşte bu öğrenmelerin gerçekleştiği ilk ortam olan aile, çocuk için oldukça önemli bir modeldir. Ebeveynler çocuklarına uygun ortamı sağlamalı ve doğru davranış biçimleriyle çocuklarının gelişimsel süreçlerine destek olmalıdır. Bazen çocukta istemediğimiz davranış örüntüleriyle karşılaşabiliriz. Böyle bir durumda bu davranışa yol açan etmenleri e davranışın sonucu belirlendikten sonra davranışın sıklığı, yoğunluğu ve hangi ortamlarda gerçekleştiği gibi bazı bilgiler elde edilmelidir. Unutmayın; bir davranışa davranış bozukluğu adını verebilmemiz için en az iki farklı ortamda sergileniyor olması beklenir. Davranış bozuklukları çocuğun öznel yaşantısıyla oldukça bağıntılıdır. Çocukla beraber davranışın bulunduğu çevrede hangi işlevi yerine getirdiğine ilişkin değerlendirme yapılmalıdır. Bu işlevler ; dikkat çekme, nesne elde etme, sorumluluktan kaçma ya da duyusal uyaran ihtiyacını karşılama yönünde olabilir. Şimdi bunları tek tek inceleyelim ;
-Dikkat Çekme : Bir çocuk ebeveynlerinin ya da bulunduğu ortamdaki diğer bireylerin dikkatini çekmek için bağırma, zıplama, tepinme, ağlama gibi bazı davranış problemleri gösterebilir. Böyle bir durumla karşılaştığımızda öncelikle çocuğun ‘sosyal ilgi ve ihtiyaçlarının’ karşılanıyor olup olmamasına bakmak gerekir. Eğer çocuk ailesinden onay almıyorsa, yaptığı olumlu davranışları takdir edilmiyorsa, onunla yeterince ilgilenilmiyorsa ve ona özel vakit ayırılmıyorsa çocuk ortamdaki varlığını ispat edebilmek için bu tarz olumsuz yollara başvurabilir. Davranışı etiketlemek yerine çevrede hangi işlevi yerine getirdiğini anlamak oldukça önemlidir.
-Nesne Elde Etme : Herhangi bir çocuk istediği bir eşyayı, oyuncağı elde edebilmek için ağlayabilir, zorla isteyebilir ya da kendince geliştirdiği bazı davranışlarla onu isteyebilir. Böyle bir durumda çocuğun bir nesneyi elde edebilmek için davranış problemi geliştirdiğini düşünüyorsak çocuğun o nesneyi istediğini belirtebilme, söyleyebilme becerisine sahip olup olmadığı değerlendirilmelidir. Belki de çocuk gerçekten o nesneyi nasıl elde edeceğini bilmiyordur ya da o öyle istediğinde zaten nesneyi elde ediyordur.
-Sorumluluktan Kaçma : Sorumluluktan kaçmak için sergilenen davranış problemleri ödevden kaçmak, okula gitmek istememek, görevlerini yerine getirmemek gibi bazı durumlarda gözlemlenebilir. Böyle bir durumda yine davranışın bulunduğu bağlamda hangi işlevi yerine getirdiğine ilişkin bir inceleme yapılmalıdır.
-Uyaran İhtiyacını Karşılama: Her çocuk çevreyi keşfedebilmek, dünyayı anlamlandırabilmek için nesnelerle temas halinde olmalıdır. Bu sayede kendinde her nesneye ait bir şema oluşturabilir. Ancak bazı durumlarda çocuğun bu gereksinimi elinden alınırsa, aşırı korumacı bir ailede ona zarar geleceği düşüncesiyle nesnelerle teması engellenerek büyürse çocuk bu ihtiyacını farklı davranışlarla karşılamaya yönelebilir ve bu bazen istemediğimiz davranışlarla da olabilir. Böyle bir durumda onunla olabildiğince temas kurulmalı ve kendini yeniden yapılandırmasına fırsat verilmelidir.
