Çocuklarda beslenme

Yüksek kilo problemleri ile birlikte zayıflama diyetine başlama yaşı gittikçe düşüyor. Doğumdan başlayarak edinilen yanlış beslenme alışkanlıkları erken yaşta obezite sorunu ile tanıştırıyor çocukları.  Eski dönemlere kıyasla çocuklar daha az hareket ediyorlar. Fast food dediğimiz hamburger, pizza vb. yiyeceklerle erken tanışıp sık tüketiyorlar.

Diğer yandan düzensiz beslenme çocuklarda iştahsızlık ve zayıflıkla beraber büyüme geriliğine yol açabiliyor.
 
Çocuklar için ilk örnek ailesidir. Ailenin yemek düzeni onlar için bir yoldur. Neyi sevdiklerine neyi sevmediklerine ailenin tutumu yön verir çoğu kez. “Sosisi Bora çok seviyor. Ne yapayım, sabahları biraz veriyorum yoksa kahvaltı yapmıyor.” cümlesinde sosis kelimesi yerine patates kızartması, pizza, hamburger, çikolata gibi yiyecekler koyabilirsiniz; çoğu aileden duyduğum cümlelerdir ki bu yiyecekleri onlara tanıtan ailelerdir.

Sebzeyi severek tüketen anne ve babası yoksa Elif’in, çok da iştahla pırasa yemesini bekleyemeyiz. Bu nedenle çocukların sağlıklı beslenmeleri için ilk adım olarak aileler “biz ne kadar sağlıklı besleniyoruz?” sorusunu sormalılar ve mutlaka sağlıklı beslendiklerine emin olmalılar, kendileri için, çocukları için…

2-6 yaş arasını kapsayan dönem, çocuklar için okul öncesi dönem olarak adlandırılır. Bu dönemde çocuklar büyüme ve gelişme dönemindedirler. Yiyecekler, onların ihtiyaçlarına göre planlanmalı ve tüketimleri izlenmelidir. Bu dönemdeki çocuklarla yiyecek seçme, iştahsızlık, öğünlerde yeterli yiyecek tüketmeme gibi bir çok sorun yaşanır. Bu nedenle bilinçli bir şekilde planlanan beslenme düzenleri büyüme gelişmeleri açısından büyük önem taşır.

Beslenme, anne karnında başlayan, doğumla beraber yaşamın her döneminde vazgeçilmez bir alışkanlığa dönüşen bir ihtiyaçtır. İleriki yaşlardaki sağlık durumumuzda ve yaşam kalitemizde büyük etkisi olan beslenme şeklimiz çocukluk yaşlarda şekillenir. Büyüme ve gelişmenin hızlı olduğu 2-6 yaş döneminde çocukların beslenme şekilleri, ileriki yıllarda bir çok hastalık riskini engelleyecek veya risk oluşmasına zemin hazırlayacak bir faktördür.

Çocuklar her dönemde büyüme ve gelişme sürecindedir. Çocukların hem büyüme gelişme için hem de günlük yüksek aktiviteleri için gereken enerjiyi besinlerden sağlamaları önemlidir.  Günlük enerji gereksinmeleri yetişkinlerden yüksek olmakla beraber, bu enerjinin hangi besinlerden karşılandığı önem kazanır.

Protein, yağ, karbonhidrat, vitamin ve mineral ihtiyaçları da yetişkinlerden farklıdır. Protein kaynakları, kaliteli protein sağlayan besinlerden seçilmelidir. Günde 1 yumurta, 500-750 ml süt veya yoğurt, 1 köfte büyüklüğü et veya 1 porsiyon kurubaklagil gibi proteinden zengin yiyeceklerin tüketimi çocuk için gereklidir. Son zamanlarda yağ da tüketilmemesi gereken bir grup gibi algılanmaya başlandı. Oysa yetersiz yağ alımı yetişkinlerde ama özellikle çocuklarda beslenme yetersizliğine yol açar. Vitamin-minerallerin emilmesinde ve sinir sisteminin çalışmasında yağların önemli rolü vardır. Önemli olan miktarını belirleyebilmek ve sıvı yağların tüketimine ağırlık vermektir.

Karbonhidratlar çocukların enerji kaynağıdır. Önemli olan bu konuda karbonhidrat kaynaklarının doğru seçilmesidir. Çocukların severek tükettikleri şeker ve şekerli yiyecekler, çikolata da karbonhidrat kaynağı olmalarına rağmen bu yiyeceklerin aşırı tüketimi fazla kilo alımı, diş çürükleri, iştahsızlık gibi sorunlara yol açmaktadır. Sağlıklı karbonhidrat kaynağı olarak ekmek, bulgur, pirinç, makarna, un kullanılarak yapılmış yiyecekler, bal pekmez kullanılabilir.

Tüm yiyecek seçimlerinin doğru planlanması kadar çocuğun bunları tüketebilmesi de çok önemlidir. Oyun çağındaki sık karşılaşılan bir sorun da çocuğun iştahsız olmasıdır. Çocuğun gerçekten “az tüketimi” ile “aileye göre az tüketimi” arasında da fark olduğunu unutmamak gerekir. Çocuk yaşına ve boyuna göre normal kiloda ise ve beslenmesinde temel besinleri tüketebiliyorsa normal olarak değerlendirilmelidir. Ayrıca iştahsız olmasını etkileyecek durumları da kontrol etmek gereklidir.  Sık sık meyve suyu veya süt içmek, şekerli yiyeceklerin tüketimi, öğünler halinde değil düzensiz yiyecek tüketimi de çocukta sürekli bir tokluk yaratacağından öğün saatlerinde yemek için iştahsızlık gösterebilir.

Oyun çağında yemek seçme de bir sorun haline gelebilir. Bu konuda ailenin tutumu, anne babanın ve kardeşlerin yiyecek seçimleri çocuk için birer örnektir. Aynı şekilde çocuk için hazırlanan yiyeceklerin çeşitliliğinin olmaması, her zaman aynı şekilde sunumu, beraber yemek şeklinde sofra düzenin olmaması, belirli yiyeceklerin zorla verilmek istenmesi de çocuğun yiyeceklere yaklaşımı açısından önemlidir.

Çocuklarımızın her zaman iştahlı, hatta bazen tombul olmaları sağlık göstergesi olarak algılanabilir. Oysa çocukluk yaşlarda alınan fazla kiloların, beslenme alışkanlıkları ile beraber ileride şişman/obez olma risklerini arttırdığını unutmamalıyız. Şişmanlığın nedenleri arasında hormonel nedenler, genetik yapı, bebeklik döneminde verilen mamanın yanlış seçimi, oyun çağında düzensiz ve yanlış besin seçimi, daha çok evde oyun oynayarak zaman geçirme ile hareket kısıtlılığı gibi faktörler yer almaktadır.

Çocuklarımız şişmansa yetişkinler gibi yiyecek kısıtlamasına gitmek, büyüme ve gelişmesini etkileyeceğinden yanlış olur. Çocuk ihtiyacı olan enerjiyi doğru besinlerden karşılayacak şekilde almalıdır. Günlük beslenme programı ailenin yaşam biçimi göz önünde tutularak yapılmalıdır. Önemli olan burada çocuğun kötü beslenme alışkanlıklarını düzelterek sık beslenme düzenine alıştırmaktır. Şeker ve şekerli besinler, çikolata, kurabiye gibi boş enerji kaynakları şişman çocukların beslenmesinden çıkarılmalıdır. Ne yazık ki gittikçe şehirleşen hayat çocukların dışarıda koşup oynamalarına da olanak tanımıyor. Çocuklar çoğunlukla iç ortamlarda oturarak oyun oynamaya başladıkça daha fazla kilo alıyorlar. Bisiklete binme, yürüme gibi aktiviteler çocuklar için çok önemlidir.

Çocuklar tüm hayatı yeni öğrenmeye başlıyorlar. Alışkanlıklar ne kadar zor değişir bilirsiniz. Bu nedenle çocukların doğru beslenme alışkanlığını küçük yaşlarda edinmesi, onları şişmanlık/zayıflık gibi sorunlardan, birçok hastalıklardan koruyan önemli bir faktördür.

Genel birkaç öneri

*Çocukları değişik yiyeceklerle tanıştırın ve yemeleri konusunda ısrarcı olmayın, ilk önce sizin yediğinizi görmeleri de kolay tüketmelerini sağlayacaktır.

*Yiyecekleri belirli aralıklarla, öğünler halinde verin, her istediğinde bir şeyler atıştırması öğünlerde yemek tüketimini azaltacaktır.

*Her istediğinde şeker, çikolata, bisküvi vb. yiyecekler verilmemelidir. Bunları fazla miktarda evde bulundurulmamalıdır.

*Çocukların sofraya sizinle oturup kendisinin yemesi için fırsat tanıyın. Çocuklara biraz zaman verin, hemen tüm tabaklarını bitiremeyebilirler, her tarafa da dökebilirler fakat bu gelişimleri için çok önemlidir.

*Sevmediği besinlerde ısrarcı olmak yerine aynı gruptan farklı besinler deneyerek verin. Belirli aralıklarda tekrar verdiğinizde bu kez yiyebilir, sunum şekli çocuk için çok önemlidir.

*Çocuğun tabağına tüketeceğinden fazla yiyecek koymayın, porsiyon kontrolü bu şekilde gelişecektir.