Oyun dönemi çocuğunun gelişiminde oyunun önemli bir yeri vardır. Oyun; çocuğun yaşamı için gerekli olan davranış, bilgi ve becerilerini kendiliği doğrultusunda öğrenmesini sağlar. Oyun çocuğun kişilik örgütlenmesi sağlar ve belirginleştirir. Çocuğun ilk oyun alanı annesiyle birlikte kurulmuştur. Bu oyun ayak ve parmakların çeşitli hareketlerinden ibarettir. Anneyle birlikte gerçekleştirilen bu oyun çocuğun bir sonraki oyun aşamasına geçmesi için zemin hazırlamaktadır. Aynı zamanda oyun çocuğun fiziksel, zihinsel, dilsel ve sosyal gelişimini de desteklemektedir. Oyunu çocuğun boş zamanlarını doldurma aracı görmekten ziyade çocuğun hayal gücü, yaratıcılığı, insani ilişkileri ve çevreyi tanımasını sağlayan organize olabilme becerisini arttırıcı, işbirliği, paylaşma ve yardımlaşmaya açık ve daha sağlıklı bireylerin gelişmesine etkili olan bir araç olarak görmek gerekir. Oyun çocuğun tıkanmışlığını gözlemlemenize yardımcı olur çünkü oyun çocuğun size seslenebildiği, kendini en kolay ifade edebildiği bir yoldur. Öfke, kızgınlık ya da düşmanlık gibi gizledikleri gerçek duygularını oyun yoluyla ortaya koyarlar. Oyun aynı zamanda çocuğun isteklerini, amaçlarını anlatan onu isteklerine kavuşturan en etkili araçlardan biridir.
Oyunun fiziksel gelişimi üzerine etkisi; koşma, tırmanma sürünme gibi yoğun hareketliliğin olduğu oyunlar kasların gelişip güçlenmesini, sindirim, solunum vb sistemlerin düzenlenmesini sağlar. Bloklarla oynama makas ve benzeri aletlerin kullanılarak yapılan faaliyetlerde küçük kas gelişimine etkilidir.
Psiko-motor gelişimi üzerine etkisi; doğumdan itibaren var olan psiko-motor yetenekler zamanla oyun içinde gelişi. Çocuğun gelişim süreci içerisinde kabiliyetini rastgele kullanan çocuk gelişimine bağlı olarak tutma, çekme gibi işlemleri bilinçli olarak gerçekleştirir. Özellikle çamur, kil, kum, su ile oynama katlama, kesme, yapıştırma, ilikleme, dikme çizme gibi işlemler çocukta ince kasların gelişiminin yanı sıra el-göz koordinasyonu da sağlamaktadır. Organları arasında koordinasyon yeteneği böylelikle gelişir.
Duygusal gelişimi üzerine etkisi; çocuklarda duygusal yapı bedensel ve zihinsel gelişimine paralel olarak gelişir ve olgunlaşır. Çocuğun duygusal gelişimini en çok etkileyen yakın çevresinde olan kişilerle iletişimidir. Bu kişiler anne/baba, öğretmendir. Onlarla olan ilişkileri çocuğun kişilik örgütlenmesi üzerine etkisi vardır. Bu etki olumlu ya da olumsuz olarak görülebilmektedir. Eğer anne/baba ve öğretmen tarafından sevilmediğini, istenmediğini ya da aşırı korunduğunu hisseden çocuk; korkak, güvensiz, kuşkucu ve kaygılı kişilik sergiler. Oysa anne/baba ve öğretmen tarafından koşulsuz kabulün yer aldığı, sevgiyi hisseden çocuk; sevmeyi, paylaşmayı bilen, kendine güvenen bir kişilik gelişimi sergiler. Oyun çocuğun bütün duygusal tepkileri öğrenmesini sağlar. Oyun içinde çocuk başkalarının hakkına saygılı olurken kendi hakkını da korumayı öğrenir. Oyunun en önemli özelliği çocuğa güçlükle öğretilen pek çok kuralın oyun sırasında daha kolay öğretilmesidir.
Sosyal gelişimi üzerine etkisi; çocuk oyun aracılığı ile aile içerisindeki bireylerin rollerine girerek bireyler arasındaki görev, sorumluluk ve ilişki çeşidini yaşayarak öğrenir bu davranışlar daha çok evcilik oyunlarında görülmektedir. Oyun bir grup çalışmasıdır ve kendine özgü kuralları vardır. Bu kurallara uymayanlar oyun dışında kalırlar; böylelikle cezalandırılmış olurlar. Hiçbir çocuk bu duruma düşmek istemez. Oyunun bu niteliği çocuklara kurallara uyumayı öğretir. Birey büyüdüğünde de toplumun kurallarına uyar ve toplumla uyumlu hale gelir.
Zihin ve dil gelişimi üzerine etkisi; oyun sırasında çocuk sürekli olarak zihinsel faaliyet içindedir bu durum yeni nesneleri ve kavramları tanımayı, kullanmayı öğrenirken karşılaştırma yoluyla da özelliklerini anlamaya çalışır. Oyun içerisinde bulunan diğer arkadaşları ile kendini mukayese ederek yeni fikirler ortaya atar. Bu tür zihinsel çalışma algılama, yorumlama ve karar verme gibi zihinsel yeteneklerin gelişmesini sağlar. Dil gelişiminde ise oyun oynarken karşılaştığı oyuncakların araç gereçlerin adlarını ne işe yaradıklarını akılda tutar.
Oyun; çocuğun gelişiminde bu kadar etkiliyken ona alan bırakın ve sizi dahil etmesine izin verin.
PSİKOLOG ŞEYDA UNCU
