Çikolata kisti olarakta nitelendirilen endometriozis rahim içini döşeyen ve endometrium denilen epitel hücrelerinin rahim dışında herhangi bir yerde yerleşmesidir. Kadınların %5-10’unda görülen cikolata kisti, çocuk sahibi olamayan kadınlarda %30, şiddetli adet sancıları ve kasık ağrıları olan hastalarda ise %30-50 oranlarına kadar yükselmektedir.
Çikolata kisti neden oluşur?
Adet döneminde kadınların %80’inde rahim içinden dökülen epitelyum tüplerden karın içerisine geçer. Kanla beraber karın boşluğuna geçen bu epitelyum hücreleri sağlıklı kadınlarda immün sistem tarafından temizlenir. Ancak immün sistemi yeterince güçlü olmayan ve genetik yatkınlığı olan kadınlarda temizlenemeyen epitelyum hücreleri karın içi zarlara, yumurtalıklara, rahim ön ve arka zarlara ve boşluklara yapışarak burada çoğalmaya başlar. Zamanla çoğalan bu hücreler karın içinde yapışıklıklara ve yumurtalık kistine neden olur. Çikolata kisti olanlarda çocuk oluşumunu engellemeye, adet sancılarına ve şiddetli kasık ağrılarına neden olabilir.
Çikolata kisti belirtileri nelerdir?
Çikolata kisti genelde ilerleyen endometriozis hastalarında oluşur. Bu kistlerin olduğu hastalarda karın içinde sıklıkla ciddi yapışıklıklar mevcuttur. Bu yapışıklıklara bağlı olarak rahim, tüpler ve yumurtalıklar arasındaki ilişki bozulur. Bu bozulma çocuk oluşumunu zorlaştırır. Yine cikolata kisti olanlarda yumurtalıklar hasar görür ve içerisindeki yumurta hücreleri azalır. Ayrıca bu hastalarda değişen immün sistem cevabına bağlı olarak hem yumurtalar zarar görür hemde yumurtalıklara ulaşmaya çalışan spermler tahrip olur. Tüm bunlara bağlı olarak çocuk olma kapasitesi oldukça azalır. Karın içindeki yapışıklıklara bağlı olarak bu hastalarda adet sancıları ve kasık ağrıları zaman geçtikçe artar. Cinsel birliktelik sırasında bu hastalarda ciddi ağrılar oluşur.
Endometriozis hastalığı ve çikolata kisti yerleştiği organlara göre de belirtiler verebilir. İdrar torbasına yerleşirse idrarda yanma ve kanama, barsaklara yerleşirse makattan kanama yada kyu renkli dışkı şikayetlerine neden olabilir. Endometriozis vücuttaki bütün organlara yerleşebilir. Ancak bazı hastalarda da hiçbir bulgu vermez. Yapılan rutin ultrason sırasında fark edilebilir.
Çikolata kisti nasıl anlaşılır?
Çikolata kisti olanlarda ilerleyici adet sancıları ve birliktelik sırasında ağrı şikayetleri ön plandadır. Yine bu hastalarda adetten bağımsız kasık ve bel ağrıları oldukça sıktır. Yine bu hastalarda çocuk oluşumunda gecikme söz konusudur. Bu şikayetlerle gelen hastalarda yapılan ultrasonla %90 oranında endometriozis tanısı düşünülür. Pelvik muayenede oluşan büyük cikolata kisti anlaşılabilir ancak küçük yumurtalık kisti muayenede ele gelmeyebilir. Labaratuvar testlerinden CA 125 testi bize yol gösterici olabilir ancak fizyolojik yada patolojik pek çok diğer durumlarda da yükseldiğinden sadece bu değerin yüksekliğine göre karar veremeyiz. Endometriozis kesin tanısı laparoskopi ile odakların görülmesi ve biyopsi ile mümkündür.
Çikolata kisti patlaması belirtileri nelerdir?
Çikolata kisti patlaması nadir olmakla birlikte geliştiğinde hastada ciddi karın ağrısı, bulantı ve kusma tablosu oluşturur. Yapılan ultrason incelemesinde daha önce kisti bulunan hastalarda kist gözlenmeyenlerde, rüptüre olmuş bir kistle beraber karın içerisinde yoğun ekolu bir serbest sıvının bulunması bize çikolata kisti patlamasını düşündürür. Gerekli laboratuar testleri yapıldıktan sonra hasta operasyon için hazırlanır. Kesin tanı için laparoskopi dediğimiz çikolata kisti ameliyatı yapılır.
Çikolata kisti çocuğa engel midir ?
Çikolata kisti karın içinde oluşturduğu yapışıklıklar nedeniyle tüp ile yumurtalıklar arasındaki ilişkiyi bozar. Yumurtlama kalitesini, döllenmiş yumurtanın rahim içine yerleşmesini olumsuz yönde etkiler. Cikolata kistinin yumurtalıklar üzerinde oluşturduğu harabiyet nedeniyle hastanın yumurtalık kapasitesi azalır. Tüm bu nedenlerden dolayı kadının hamile kalma kapasitesini azaltarak çikolata kisti çocuğa engel olabilir. Ancak tüm bu olumsuzluklara rağmen herhangi bir tedavi başlamadan yada hastalığın olduğu bilinmeden çikolata kisti olup hamile kalanlar azımsanmayacak derecede çoktur. Çikolata kisti hamileliğe engel mi sorusunun cevabını verirken hamileliği tamamen engellemediğini ancak şansını azalttığını söylemek yerinde olacaktır.
Çikolata kisti nasıl geçer?
Çikolata kisti tedavisinde en önemli kriter hastanın ağrı şikayeti ve gebe kalamama problemidir. Ciddi şikayeti olmayan hastalarda sadece gözlem tedavisi uygulanabilmektedir. Ancak takip sürecinde ağrıları oluşanlarda, yeterli beklemeye rağmen çocuk sahibi olamayanlarda tedavi başlama gerekliliği ortaya çıkmaktadır.
Çikolata kisti tedavisi nasıl yapılır?
Çocuk isteği olmayan ve ağrısı ön planda olan hastalarda ağrı kesiciler ve doğum kontrol ilaçları tedavide kullanılan ilaçlardır. Ağrı şikayeti olan kadınlarda en etkili tedavi cerrahi uygulamalardır. Uygulanan cerrahi girişimin laparoskopi ile yapılması, alınan sonuçlar ve hastaların konforu açısından, açık ameliyata göre daha avantajlıdır. Günümüzde laparoskopi dediğimiz kapalı ameliyat yöntemi çikolata kisti ameliyatında altın standart olarak görülmektedir. Yapılan cerrahi girişimde çikolata kisti çıkarılmalı, meydana gelmiş olan yapışıklıklar açılmalı ve diğer endometriozis odaklarının yok edilmesi sağlanmalıdır. Ameliyat sırasında hastanın yumurtalık kapasitesine zarar verilmemesi için, mümkün olduğu kadar özen gösterilmelidir.
Sadece kisti olan ve başka yakınması olmayan kadınlarda belirli bir süre kistin gözlem altında tutulması daha uygundur. Takip sırasında Ca125 değerinde yükseklik saptanırsa ya da çikolata kistinin hızlı bir şekilde büyüdüğü ve görüntüsünün anormal bir şekilde değiştiği tesbit edilirse, hastalarda cerrahi düşünülebilir. Çikolata kisti tedavisinde yumurtalık kapasitesi düşük olan hastalarda cerrahiden önce duruma göre, aşılama yada tüp bebek uygulaması denenmelidir.
Çikolata kistine bağlı şiddetli bulguları olan yaşı ileri hastalarda, eğer hastanın yeniden çocuk sahibi olma isteği yoksa rahmin ve yumurtalıkların alınması şikayetleri oldukça azaltacaktır.
Çikolata kistinde soğan kürünün tamamen iyileşme sağladığını söyleyen ifadeler mevcuttur. Ancak soğan kürünün çikolata kistini tedavi ettiğine dair bilimsel bir kanıt yoktur. Aslında tedavi edildiği söylenen pek çok kistin normal yumurtalık kisti yada hemorajik kist dediğimiz, aslında kendiliğinden tamamen düzenle kistler olduğu düşünülmektedir. Bu kistlerin görüntüsü bazen aynen çikolata kisti görüntüsü vermektedir. Soğan kürü tedavisi güncel bilimsel veriler ışığında önerilmemektedir.
Çikolata kisti ameliyatı nasıl yapılır?
Çikolata kisti ameliyatı açık yöntem yada laparoskopi dediğimiz kapalı yöntemle yapılabilir. Laparoskopi yöntemi karından açılan 2-3 adet 0.5-1 cm.lik deliklerden yapılan oldukça konforlu bir ameliyattır. Ameliyatta kistler tamamen soyularak çıkarılır, yapışıklıklar açılır, endometriozis odakları yok edilir. Normal anatomi sağlanmaya çalışılır. Tecrübeli ellerde komplikasyon oranları oldukça düşüktür. Bu yöntemle çikolata kisti ameliyatı olanlar kısa sürede işine ve sosyal hayatına geri döner. Hastanın ağrı şikayeti, gerekli olan ağrı kesici miktarı, enfeksiyon riski bu ameliyatta oldukça düşüktür. Kozmetik açıdan da oldukça etkili bir ameliyattır. Bunlardan dolayı laparoskopi en çok tercih edilen çikolata kisti ameliyatıdır.
Çikolata kistinden kanser gelişir mi?
Çikolata kistinden kanser gelişme oranları binde 4-6 seviyesindedir. Oldukça nadir olması nedeniyle sadece kanser gelişme korkusuyla operasyon önerilmemektedir. Ancak takipte olan hastalarda özellikle çikolata kistlerinde anormal büyüme olan, görüntülerinde anormal değişiklikler olanlarda yapılacak bazı kan testleri ile birlikte eğer kanser gelişimi şüphesi ortaya çıkarsa bu hastalarda ameliyatla kistin çıkarılması ve patolojik incelemesi önerilmektedir.
