Çene eklemi (temporomandibuler eklem) başta yemek yeme olmak üzere konuşma ve soluk-alıp verme gibi hayati fonksiyonların yerine getirilmesinde rol oynayan çok önemli bir eklemdir.
Bu hastalıklarda hangi uzman hekime ve nereye başvurulacağının bilinmemesi çene eklemi sorunu olan hastalar için büyük problem teşkil etmektedir.
ÇENE EKLEMİ NASIL ÇALIŞIR? ÇENE AĞRISINA VE ÇENE HAREKET ZORLUĞU YARATAN NEDENLER NELERDİR?
Çene eklemi çiğneme, yutma, soluk alıp verme ve konuşma sırasında sürekli hareket halindedir. Normal bir kişi bu eklemini günde 1500-2000 defa kullanır. Bu nedenle eklemi doğru kullanmasını bilmek çok önemlidir. Alt çenenin hareketleri, boyun ve çene kaslarının ortak hareketi ile oluşur. Alt çene kemiği aşağı, yukarı, öne ve yanlara doğru hareket edebilmektedir. Bu düzenin bozulması yolunda gitmeyen bir şeylerin habercisi olabilir.
Normal istirahat halinde üst ve alt dişler arasında temas olmamalı ve dil üst çenede istirahat halinde olmalıdır. Bu durum çene civarındaki kasların gevşek olduğu ve eklemi en az zorlayan bir konumdur. Sürekli dişleri sıkmak bu kasları zorlamakta ve ağrıya neden olmaktadır. Bu sıkma gündüz istemli olabildiği gibi, gece irade dışı olarak da ortaya çıkabilir (diş gıcırdatma = Bruksizm). Normal yemek yeme sırasında ısırma kuvveti 27 kg kadar iken, istemli ısırma ve sıkmada 70 kg'a çıkmaktadır. Halbuki bruksizmde bu kuvvet 440 kg'ı bulabilir.
bir başka neden duruş bozukluklarıdır. Bunlardan en önemlisi başın ve omuzların önde olduğu pozisyondur. İkinci bir neden ise duruş bozukluklarıdır. Bunlardan en önemlisi başın ve omuzların önde olduğu pozisyondur. Bir başka neden ise maloklüzyon denilen dişlerin kapanma sorunudur ki
bir tek eksik diş ve yüksek bir dolgu bile çene eklemindeki normal düzeni değiştirebilmekte, çevredeki kasları yormakta ve şikayetlere neden olabilmektedir. Tek taraflı çiğneme alışkanlığıda bir çene eklemi rahatsızlığı yaratır. Tek taraflı boyun ve çene eklemi kasların yorulmasına neden olmaktadır. Bu nedenlerin içinden biz hekimler olarak en çok rastladığımız ise strese bağlı olan diş sıkma (bruksizm) ve stres kaynaklı boyun kaslarına dağılan yükün dengesizliğinden kaynaklı ağrılardır.Vücuttaki genel bağ dokusu gevşekliği, tırnak yeme, sakız çiğneme, devamlı ağızdan nefes alıp verme, çekirdek yeme, pipo içme, uzun süre telefonla konuşma, keman çalma vb çene eklemi hastalıklarını kolaylaştıran diğer sebeplerdendir.
Tabii ki neden her zaman böyle masum olmaz. Bazen çene şikayetleri vücuttaki ciddi bir hastalığın belirtisi olabilir. Bunlar tümör, enfeksiyon ve iltihaplı romatizma gibi hastalıklardır, ancak şükür ki bu nedenleri çok nadir olarak görüyoruz.
ÇENE EKLEMİ HASTALIKLARINDA BELİRTİLER NELERDİR?
*Boyun ve çene eklemi kaslarında ağrı ve hassasiyeti
*Çene hareketlerinde değişiklik ve kısıtlılık
*Çene ekleminden hareketle ses gelmesi
*Ağız açılıp kapanırken kaymaların olması
*Çiğneme bozuklukları
*Ağzın açılma kapanma sorunu
*Sinirli kişilik yapısı
*Kulak çınlaması, baş dönmesi, halsizlik
ÇENE İÇİN EN İYİ TEŞHİS YÖNTEMİ
Elle yapılan iyi bir fizik muayene çoğu zaman teşhis için yeterlidir. Bazen ön tanıya yönelik direk grafiler, bilgisayarlı tomografi ya da Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI) olabilir.
ÇENE EKLEMİ HASTALIKLARINDA TEDAVİ
Tanıya yönelik yapılacak tedavi yanında asıl amaç her şeyden önce hastanın bu konuda eğitilmesi ve buna sebep olan faktörlerin ortadan kaldırılmasıdır. İlaç tedavisi ağrıyı kesmek, kasları gevşetmek ve hastayı ruhsal olarak rahatlatmak amacı ile verilir. Özellikle Antidepresan ilaçları bu hastalıklarda sıklıkla kullanmaktayız.
Stresin tetiklediği diş sıkmalarında özellikle antidepresanlar daha çok fayda sağlamkatadır. Fizik tedavi yöntemleri içinde ağrı kesici elektrik akımları, yüzeyel ve derin doku ısıtıcıları kullanılır. Böylece hastanın ağrısı azalır, kasılmış bulunan kaslar gevşer, kısalmış dokuların gerilmesi için iyi bir zemin hazırlanmış olur. Darba gibi durumlarda soğuk uygulama yapılması unutulmamalıdır. Çene ekleminde daha ileri bozulmalarda özellikle eklemin aşınması ya da diskin bozulduğu durumlarda eklem içi ağrı kesici maddeler verilebildiği gibi, eklem düzensizliğinin arttığı durumlarda eklem kayganlığını arttırıcı maddeler de verilmektedir. Diş teknikerlerine yaptırılan Splintlerde çene eklemi hastalıklarında özellikle kullanılmaktadır.
Splintler disk yer değiştirmelerinde diski normal konuma getirmek amacı ile kullanılan ağız içi plaklardır. Bizim kullanma nedenimiz ise kasları gevşetmek, kapanış bozukluklarını düzenlemek ve gece olan diş gıcırdatmalarında, fonksiyon bozukluğunu en aza indirmektir. Zaman zaman çene ekleminde kitlenmelerde olabilmektedir. Kitlenmeler ya ağzın büyük açılması ya da bizim en sıklıkla gördüğümüz yoğun strese bağlı olmaktadır. İşte bu kitlenme durumlarında Manipulasyonlar (elle yapılan tedavi uygulaması) oldukça işe yaramaktadır.
Çene Eklemi Hastalıklarında Koruyucu Önlenmeler Neler Olmalı ?
1. Çok sert gıdaları ısırmaktan kaçınılmalı.Çok fazla sakız çiğneme yapılmamalıdır. Bir yiyecek, ısırmak yerine, ufak lokmalar şekline getirilerek yenmelidir. Tek taraflı çiğnemekten kaçınılmalıdır.
2. Esnerken ve gülerken ağız fazla açılmamalıdır. Gerekirse alt çeneden elle tutulmalıdır.
3. Uzun süre konuşmak ya da şarkı söylemekte çee kaslarını yormaktadır.
4. Boyun ve yüzümüzü soğuk havadan korumalıyız
5. Ağızdan solunum yerine, burunla ve daha derin solunum yapılmalıdır.
6. Yüksek yastıkla yatmaktan kaçınılmalıdır. Yüz üstü uyumaktan kaçınılmalıdır.
7. Araba kullanırken başın arkası desteklenmeli ve dik durmaya çalışılmalıdır. Arabanın aynaları bu şekilde ayarlanmalıdır. Bir bel desteğinin kullanılması da yararlı olabilir.
8. Baş boynun doğru pozisyonda kullanılmasına dikkat edilmelidir.
9. Dil ağız tavanında gevşek bir şekilde tutulmalıdır. Dudaklar kapalı ancak dişler üst üste durmamalıdır. Bu şekilde çene ve boyun kasları gevşek haldedir.
