Bir rüya için ağıt filminin ana karakterlerinin madde bağımlılığı ekseninde analizi (requiem for a dream)

Bir önceki yazımızda madde bağımlılığını ele almıştık. (https://www.adeldanismanlik.com/madde-bagimliligi/). Bu yazımızda ise madde bağımlılığını gerçekçi ve yalın bir dille ele almış olan bir filmin ana karakterlerini bağımlılık kriterleri ölçüsünde değerlendirdik. Hadi teorik çerçevenin pratikte nasıl anlaşılabileceğini birlikte keşfedelim..

Sara Goldfarb: Anne

Harry: Sara Goldfarb’ın oğlu

Marion: Harry’nin kız arkadaşı

Ty: Harry’nin en yakın arkadaşı

SARA GOLDFARB: Sara Goldfarb tek başına yaşayan bir kadındır. Oğlu Harry madde bağımlısı bir gençtir. Sara sürekli televizyon izler (TelevizyonA karşı bir bağımlılık göstermektedir. Gündelik hayatında en çok yaptığı aktivitedir). Bir gün sürekli izlediği programdan, programa çıkması için teklif alır. Bunun üzerine Sara programda en sevdiği kırmızı elbiseyi giyebilmek için zayıflamak ister ve diyet yapmaya başlar. Ancak sürekli yemek görüntüleri görmeye başlar (Sürekli yemek görüntüleri görmesi yeme bağımlılığının bir göstergesidir). Tek başına zayıflayamayacağını anlayınca bir arkadaşının tavsiyesiyle doktora gider. Doktorun zayıflamak için verdiği uyarıcı niteliğindeki ilaçları kullanmaya başlar (Böylece bağımlılığa ilk adımını atar). Hapların etkisiyle gittikçe hareketlenmeye başlar.

Harry bir gün annesini ziyaret eder ve annesinde farklılık görür (Aşırı hareketlilik, diş gıcırdatma ve enerjik olma. Bu belirtiler Sara’da madde bağımlılığının oluştuğunu gösteriyor. Çünkü bağımlılık yapıcı maddelerinin ilk dönemlerinde balayı dönemi denen kişinin keyif aldığı, kendini iyi hissettiği, hareketlendiği bir dönem vardır). Harry kendisi de madde kullandığı için belirtileri hemen fark eder ve annesine hapları bırakmasını söyler. Bunun sonucunda tartışırlar. Annesi çok yalnız olduğunu, hiçbir şey yapmadığını ve bu televizyon programına çıkma fikrinin ona iyi hissettirdiğini söyler. Bu yüzden hapları kullanmaya devam eder (Öncelikle Sara’nın madde bağımlılığına ilerlemesindeki psikolojik alt yapıyı görüyoruz. Zaten Sara televizyon ve yeme bağımlılığı olan bir kadın. Çikolatayı okşayarak yemesi, diyet yaptığında yemek yememenin büyük ızdırap vermesi ve sürekli televizyon izlemesinden bunu anlayabiliriz. Eşi vefat eder ve oğlu Harry’de pek eve uğramaz. Böylece gittikçe yalnızlaşır ve hayatı monotonlaşır. Aslında tam olarak yalnız değildir, sürekli iletişim halinde olduğu bir yaşlı komşu grubu vardır. Sara onlar arasında görülmek ve önemli biri olduğunu hissetmek ister. Genç ve güzel görünmek istemektedir, yaşlılığı kabul edemez. Televizyon programına çıkmayı, izleyenlerin güzelliğini takdir etmesi, arkadaşlarının ve çevresinin bunu görmesini ister. Televizyona çıkma ve orada güzel görünme ‘’rüya’’ sını geçekleştirmek için uyarıcı nitelikteki hapları almaya başlar. O yüzden diş gıcırdatmasına ve halüsinasyonlar görmesine rağmen hapları almaya devam eder. Burada Sara’nın madde bağımlılığının ‘’ kişinin zarar görmesine rağmen madde kullanımına devam etmesi’’ belirtisini karşıladığını görüyoruz).         

Sara Goldfarb hapları doktorun verdiği dozdan daha çok almaya başlar ve iyice kendini kaybeder. Sara’nın bütün hayatı evde geçmeye başlar. Tek yaptığı hapları almak ve zayıflamaya çalışmak olur. Evin içinde makyaj yaparak, garip hareketler yapmaya başlar. Halüsinasyonları devam eder. Doktora gider ancak doktor kilosunun iyi olduğunu söyleyerek yollar. Sara’nın halüsinasyonları artar; dolabın hareket etmesi, sesler duyma, her şeyin karmaşıklaşmaya başlaması… Hapları arttırdıkça halüsinasyonları da artmaya başlar (Öncelikle Sara’nın ilaçları daha fazla almaya başlaması onun ilaca karşı ‘’tolerans’’ geliştirdiğini göstermektedir. Ayrıca doktor belirli dozlarda almasını söylemesine rağmen Sara hapları daha fazla almaya başlamıştır. Bu da bağımlılığın ‘’maddenin çoğu kez tasarlandığından daha yüksek miktarlarda alınması’’ belirtisini kısmen karşılamaktadır. Çünkü tasarlanan bir doz vardır ancak Sara zamanla ilaçları tasarlandığından daha fazla almaya başlamıştır). Sara televizyonda kendini görmeye başlar. Adını seslenirler ve programa çıkışını izler. O sırada dolap hareket eder. Birden ekrandakiler evinde belirir, onlarla konuşmaya başlar. Sonra herkes ona gülmeye başlar (Gerçekle hayal iyice birbirine karışıyor). Çıldırır ve evden dışarı koşmaya başlar, sokağa çıkar. Trene biner ve herkese televizyon programına gideceğin yerin adresini sorar. Programın yapıldığı yere gider ve ne zaman programa çıkacağını sorar. Tabi o anda iyice uyuşturucunun etkisi altına girdiği için herkes onu sakinleştirmeye çalışır ve polis çağırırlar. Polisler Sara’yı hastaneye yatırır.

Hastanede sakinleştirici yaparlar. Sonrasında ilaç tedavisi başlar ve ona zorla yemek yedirmeye çalışırlar. Ancak bunlar da fayda etmeyince şok tedavisine başlarlar. Şok tedavisi de etki etmez ve hastaneden çıkamaz. Bir yandan halüsinasyon görmeye devam ederek yatakta cenin pozisyonunu alır ( Görüldüğü üzere Sara’nın bütün hayatı ilaçları almak, zayıflamak ve televizyon izlemek olmaya başlamıştır. Yani madde bağımlılığının ‘’madde kullanımı yüzünden önemli toplumsal etkinlikleri ya da boş zamanları değerlendirme etkinlikleri bırakılır ya da azaltılır’’ belirtisini burada görmekteyiz. Sara zaten çok fazla etkinlik gösteren bir kadın değildir. Yine de öncesinde komşularıyla vakit geçirmekte, onlarla güneşlenmektedir. Ancak hapları kullanmaya başladıktan sonra bunları tamamen bırakmıştır. Diş gıcırdatma, enerjik olma, aşırı hareketlilik gibi fiziksel belirtiler madde bağımlılığını göstermektedir. Hapları doktorun verdiği dozdan daha fazla kullanmaya başlamış ve ilaçlara karşı tolerans geliştirmiştir. Özellikle sonlara doğru halüsinasyonları iyice artmış ve korkmaya başlamıştır. Ancak psikolojik ve fiziksel zarar görmesine rağmen hapları kullanmaktan hiç vazgeçmemiştir. Bu da madde bağımlılığının ‘’zarar görmesine rağmen madde kullanımını sürdürme’’ belirtisini gösterir)

      Harry (Sara’nın oğlu): Harry uyuşturucu bağımlısı olan ve uyuşturucu satarak para kazanıp sevgilisiyle güzel bir hayat geçirme “rüya”sı kuran genç bir adamdır.

Harry ilk sahnede evdeki televizyonu satmak için almaya çalışır. Sara korkarak kendisini odaya kitler. Harry suçluluk hissetmesine rağmen, arkadaşı Ty’la birlikte televizyonu satarak uyuşturucu alır ve uyuşturucu kullanırlar. Daha sonra mal alabilmek için nasıl daha çok para bulabileceklerini planlarlar ( Harry aslında annesini seven bir çocuktur. Ancak bağımlı bir kişi için hayatındaki tek amaç madde bulmaktır. Diğer her şey onun için anlamını yitirir. O yüzden Harry annesi korkmasına rağmen televizyonu satmıştır ve o parayla madde almıştır. Ayrıca Ty ve Harry maddeyi alıp kullandıktan hemen sonra tekrar daha ne kadar çok mal alacaklarını planlamışlardır. Yani bağımlılığın ‘’maddeyi sağlamak, kullanmak ya da bırakmak için büyük zaman harcama’’ belirtisini gösterirler).

Harry Ty’la birlikte yemek yemek için gittikleri yerde halüsinasyon görür. Polisin silahını alarak Ty’la birbirlerine attıklarını görür (Harry halüsinasyon görmesine rağmen madde kullanımına devam etmektedir).

Sara Goldfarb (Harry’nin annesi) televizyonu geri almaya gider. Satıcı Sara’yla bir konuşma yapar ve bu konuşmadan Harry’nin televizyonu birçok kez sattığı anlaşılır (Yani Harry uzun süredir madde bağımlılığı yaşamaktadır ve madde arayışından hiç vazgeçmez).

Diğer kahramınımız Marion (Harry’nin  sevgilisi): Harry, Ty ve Marrrion birlikte hap kullanırlar ve  toz çekerler. Daha çok nasıl uyuşturucu bulabileceklerinin planını yaparlar. Ardından bir mal daha alırlar ve Harry yine halüsinasyon görür (Marrion, Harry ve Ty gittikçe daha fazla mal almaya başlamaktadırlar.Bu üçünde de ‘’tolerans’’ geliştiğini göstermektedir. Ayrıca Harry halüsinasyonları artmasına rağmen madde alımına devam etmektedir ve üçü de zamanlarının çoğunu uyuşturucu bulma ve satma planı yaparak geçirmektedir.)

Ty uyuşturucu yüzünden hapse düşer ( Ty Harry’nin en yakın arkadaşıdır. Annesine karşı bir bağlılığı vardır. Harry’le birlikte zamanın büyük çoğunluğunu uyuşturucu almak, satmak ve kullanmakla geçirmektedir. Gittikçe artan dozda uyuşturucu almaya başlamıştır-tolerans- ve hapse düşmesine rağmen hapisten çıktıktan sonra uyuşturucu satmaya ve kullanmaya devam etmiştir. Yani bağımlılığın ‘’tolerans geliştirme’’, ‘’madde bulmak için zamanın büyük bölümünü harcama’’ ve ‘’zarar görmesine rağmen madde kullanımına devam etme’’ belirtilerini göstermektedir).

Harry ve sevgilisi uyuşturucu yüzünden tartışmaya başlar (Bağımlılık yüzünden ilişkisel problemler ortaya çıkmaya başlıyor). Harry sırf uyuşturucu alabilmek için sevgilisinin Arnold’la yatmasını ve ondan para almasını teklif eder. Marion bunu kabul eder ve Arnold’la buluşur. Yemek masasında Marion halüsinasyon görür. Bu sırada Harry’de evde televizyon izlerken halüsinasyon görür (Öncelikle ikisi de madde bulamadığı için yoksunluk belirtileri göstermektedir. İkisi birbirlerini çok sevmelerine rağmen konu uyuşturucu olduğunda Harry sevgilisini fuhuşa itmektedir ve Marrion’da bunu kabul etmektedir. Yani ikisi içinde tek amaç madde bulmaktır. Zamanlarının büyük bölümünü madde bulmak için ayırmaktadırlar. Bağımlıların maddeyi almak için hırsızlık, fahişelik yapmaya başladığı bu dönemdir. Zaten görüldüğü üzere Marion midesi bulanmasına rağmen sırf uyuşturucu alabilmek için o adamla birlikte olmuş ve para almıştır. Fiziksel ve psikolojik zarar görmesine rağmen uyuşturucu arayışından vazgeçmemektedir. Harry ise sevdiği kadının sırf uyuşturucu alabilmek için başkasıyla yatmasına göz yummuştur).

Harry’le Ty  Marion’un getirdiği parayla uyuşturucu almaya giderler. Marion yoksunluk krizi yaşar. Her yerde uyuşturucu arar, bulamadıkça çıldırır. (Marion’un yoksunluk belirtileri gittikçe artıyor).  Ancak Harry’le Ty uyuşturucuyu alamazlar, adamlar üzerlerine silah sıkar. Bunun üzerine mal bulabilmek için daha tehlikeli planlar yapmaya başlarlar. Harryle Marrion mal olmadığı için tekrar tartışmaya başlar ve Harry sevgilisine seks karşılığında mal satan bir adamdan bahseder ve gidip onunla birlikte olarak mal almasını söyler (Marion, Ty ve Harry’nin uyuşturucuya karşı ‘’tolerans’’ı iyice artmıştır. Bu yüzden sürekli madde arayışına girmektedirler. Hatta tek amaçları madde bulmak olmuştur. Madde bulamadıkça ‘’ yoksunluk belirtileri’’ göstermektedirler. Bu da aralarında tartışmaya yol açmaktadır. Hem yasal sorunlar hem de ilişkisel problemler yaşamaktadırlar. Marrion gittikçe fuhuşa saplanmaktadır. Burada üçüde bağımlılığın’’tolerans geliştirme’’, ‘’yoksunluk belirtileri gösterme’’,  ‘’ kişinin zarar görmesine rağmen madde kullanmaya devam etme’’, ‘’ zamanın büyük bölümünü madde aramakla geçirme’’, ‘’ madde kullanımı nedeni ile sosyal, mesleki ve kişisel etkinliklerin azalması ya da tamamen bırakılması’’ kriterlerini karşılıyorlar).

Ty’la Harry mal almak için Florida’ya giderler. Yoldayken arabanın içinde uyuşturucu kullanırlar. Ancak Harry’nin enjeksiyon yaptığı yerdeki yara iyice büyür. Ama sağlığı zarar görmesine rağmen uyuşturucu kullanmaktan vazgeçmez ve enjeksiyonla uyuşturucu alır. Harry’nin kolu iyice kötüleşir ve hastaneye giderler. Ancak doktor polislere haber verir ve ikisi de hapse girer. Harry’nin kolu hapishanede daha kötü olur ve hastaneye kaldırılır. Kolu kesilir ve yatakta cenin pozisyonu alarak ağlar.Ty ise hapishanede çalışır, ancak bir yandan yoksunluk krizi yaşar ve kusar.Yatağına dönerek cenin pozisyonu alır( Ty ve Harry’nin madde bulmak için Florida’ya gitmeleri ‘’maddeyi sağlamak, kullanmak ya da bırakmak için büyük zaman harcama’’ belirtisinin en uçta olduğunu göstermektedir. Ayrıca Harry’nin bağımlılığı öyle bir dereceye gelmiştir ki kolundaki yara uyuşturucudan aldığı zevkten çok daha önemsiz kalır. Sağlığı zarar görmesine rağmen uyuşturucu kullanmaya devam eder ve kolu kesilir. Ty ise daha önce hapse düşmesine rağmen tekrardan uyuşturucu kullanır ve yine hapse düşer. Hapishane de kusması ve titremesi yoksunluk belirtileri yaşadığını gösterir. Yani ikisi de ‘’ kişinin zarar görmesine rağmen madde kullanmaya devam etmesi’’ kriterini sonuna kadar yaşar. Bunun sonucunda biri kolunu feda eder diğeri ise özgürlüğünü.)

Marrion’da bu sırada seks karşılığı mal satan adamı (John) arar ve evine giderek seks karşılığı mal satın alır. John Marrion’u başka partiye davet eder ama Marrion ben bağımlı değilim diyerek teklifi geri çevirir (Bağımlı bir kişi bağımlı olunan durumu hep inkar eder, kabul etmez, istediği zaman maddeyi bırakabileceğini düşünür). Ancak tekrar yoksunluk yaşamaya başlayınca partiye gider. Orada rastgele cinsel ilişkiler yaşar ve uyuşturucu kullanır. Eve döndüğünde en büyük ‘’rüya’’sı olan uyuşturucuyla birlikte cenin pozisyonu alarak yatar. Yani bağımlılığını reddetmesine rağmen, uyuşturucu için her türlü şeyi yapar ve elde eder (Marion için uyuşturucu sevdiği adamın, bedeninin yerini  almıştır. Öyle bir noktaya gelmiştir ki, hayatındaki tek amaç madde bulmaktır ve bunun için fuhuş yapmaktan kaçınmamaktadır.’’ Maddeyi sağlamak, kullanmak için büyük zaman harcama’’,  ‘’zarar görmesine rağmen madde kullanmaya devam etme’’  ve  ‘’madde kullanımı nedeni ile sosyal, mesleki ve kişisel etkinliklerin azalması ya da tamamen bırakılması’’ kriterleri apaçık görülmektedir.)

     Son sahnede 4 kahramanımız da uyuşturucu bağımlılığının getirdiği 4 farklı noktada yalancı hayal ve gayelerine ulaşamamanın ızdırabı içinde içe çekilmiş adeta ana rahmine(regresyon) geri dönmüş şekilde o çaresizliği yaşarlar.