BİPOLAR BOZUKLUK NEDİR?
Bipolar bozukluk veya iki uçlu duygudurum bozukluğu, manik atak/manik depresif bozukluk olarak bilinen hastalıktır. Tedavi edilmediği durumda ağır bir seyir izleyebilen bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Manik atak (epizod) sırasında, kişi aşırı mutlu ya da iritabl (sinirlenmeye yatkın) olurken, depresif atak sırasında mutsuz ve karamsar hisseder.
BELİRTİLERİ NELERDİR?
Aşırı alkol ve uyuşturucu kullanımı, değişken davranışlar, uyku problemleri, başladıkları işi bitirememek, fikir fazlalığı, asabiyet, mükemmel hissetmek, depresyon, hızlı konuşmak, iş hayatında sorun yaşamak gibi belirtirleri mevcuttur. Manik atak sırasında görülebilen belirtiler arasında;
*Olağandışı ve sürekli, kabarmış, taşkın duygudurum,
*Benlik saygısında artma, aşırı kendine güven ve kendini üstün bulma,
*Uyku gereksiniminde azalma,
*Fikir uçuşması ya da düşüncelerin sanki yarışıyor gibi birbirlerinin peşisıra gelmesi yaşantısı,
*Aşırı konuşma,
*Dikkatin kolaylıkla dağılması,
*Amaca yönelik etkinliklerde artma ya da yerinde duramama, huzursuzluk,
*Kötü sonuçlar doğurma olasılığı yüksek zevk veren etkinliklere aşırı katılma, aşırı para harcama, rastgele cinsel ilişki, veya riskli araba kullanma gibi... sayılabilir. Bazen bu manik ataklara gerçek dışı düşünce ve algısal yaşantılar da eşlik edebilir.
Bipolar Bozukluk bazı kişilerde mevsimsel bir dalgalanma gösterir. Sonbahar ve kış, depresif durumun, ilkbahar aylarıysa manik atakların gözlendiği aylardır. Daha nadir olarak tam tersi de gözlenebilir. Duygu durumların yoğunluğu ve süresi kişiden kişiye büyük ölçüde değişir.
Bu hastalığın genelde yirmili yaşlarda ortaya çıktığı çeşitli kaynaklarda belirtilmektedir. Çoğunlukla bir hastalık olarak tanınmaz. Bu bozukluğu olan kişiler gereksiz yere yıllarca ıstırap çekebilir. Tedavi edilmediğinde, alkol ve madde kullanımı, bozulmuş ilişkiler, kötü iş okul performansı, finansal, sosyal sorunlar ve artan intihar riski gibi yıkıcı sonuçlar doğurabilir. Duygudurum Bozukluğu olanların %25’inin en az bir kez intihar teşebbüsünde bulundukları literatür bilgisi mevcuttur.
TEDAVİ
Bipolar bozukluk tedavisinde duygu durum dengeleyicisi (lityum karbonat, valproat vb.) ilaçlar kullanılır. Yineleyen hastalık dönemleri (mani, depresyon, hipomani gibi) nedeniyle duygudurum dengeleyici ilaçların doktor kontrolünde uzun yıllar alınması gerekebilir. Bazı antiepileptik ilaçlar ve antipsikotikler de bipolar bozukluk tedavisi için kullanılmaktadır.
İlaçla tedavi, hastalığın kontrol altına alınması içindir. Kişi, bir psikiyatrist doktor ve psikolog yardımıyla, depresyon eğilimlerine karşı bir savunma geliştirmelidir. Yine de manik ataklar önlense bile, kişide genel bir durgunluk gözlenebilir. Kişi, bu eğilime karşı da hazırlıklı olmalı, yoğun depresif süreçlerde gerektiğinde müdahale edilmelidir.
Bipolar Bozukluk düzelen ancak belli aralıklarla yineleyen ataklarla seyreder. Atak sayısı arttıkça, atakların daha sıklaştığı bildirilmiştir. Diğer yandan ilaçlar ve psikoterapi ile hastaların büyük bölümünde bu ataklar önlenebilmektedir. Bipolar Bozukluk uygun ilaç ve psikoterapi ile başarıyla tedavi edilebilir. Bu hem hastalık dönemlerinin hızlı ve güvenli şekilde düzeltilmesi, hem de atakların yinelenmesinin engellenerek hastanın normal bir yaşam sürmesi anlamına gelir. Her hastada % 100 başarı sağlanamayabilir. Ancak ilaç ve psikoterapi ile başarı % 70–90 civarındadır.
Tedavi edilmediğinde ise hastalık genelde daha sıklıkla yinelemekte ve sonuçta hastanın iş ve sosyal yaşamını bozarak ciddi kayıplara yol açmaktadır. Ayrıca tedavi edilmeyen atak sayısı arttıkça daha sonra uygulanacak tedavilere yanıt oranı düşmekte ve hastalık daha ciddi bir seyir izlemektedir.
Hastalığın seyrinde yeni bir atağın geldiğinin en önemli ipuçlarından biri kişinin daha önceki hastalık dönemleri ortaya çıkarken yaşadığına benzer belirtileri yaşamaya başlamasıdır. Özellikle uykuların bozulması, sinirlilik artışı dikkat edilmesi gereken atak başlangıcı işaretleri olabilir.
İlaç tedavilerindeki önemli gelişmeler artık bipolar kişinin hem üretken hem de yaratıcı olmasına izin veriyor, bir yandan da duygudurumunu dengede tutabiliyor. Bu nedenle ilaç tedavisi, bipolar bozukluğun tedavisinin belkemiğini oluşturuyor. Günümüzde uygulanan hiçbir psikoterapi yönteminin tek başına bipolar hastalığı tedavi ettiği ispatlanamamıştır ancak, ilaç tedavisini destekleyecek biçimde tedavinin bir parçası olarak değerlendirilir.
Ludvig Von Beethoven, Mozart, Hollandalı ressam Van Gogh, Pablo Picasso, Marilyn Monroe, Elizabeth Taylor, Britney Spears, Kurt Cobain, Sylvia Plath, Mel Gibson, Axl Rose, Sinead O'Connor, Russel Brand, Robert Downey Jr, Winona Ryder, Catherine Zeta-Jones, Amerika Birleşik Devletleri 16. Başkanı Abraham Lincoln, Amerika’nın 26. Başkanı Theodore Roosevelt, İngiliz devlet adamı Winston Churchill manik depresif tanısı ile değerlendirildiği ve bu hastalığa yakalanan ünlüler arasında olduğu farklı kaynaklarda yer almaktadır.
Travmatik olayların bipolar bozukluğun yalnızca ortaya çıkışını değil, seyrini, atakların ortaya çıkışını etkilediği, bu hastalarda intihar girişimi oranını arttırdığını, madde kötüye kullanımının sıklıkla eşlik edebildiğini gösteren çalışmalar bulunmaktadır. Çocukluk çağında travmatik yaşantısı olanlarda bipolar bozukluk daha erken yaşta başlamakta, bu hastalar daha fazla sayıda duygudurum atağı geçirmekte, daha fazla ek tanı görülmektedir.
BİPOLAR RAHATSIZLIĞI İÇİN BAZI ÖNERİLER
*Bu hastalık kimyasal dengesizliklerden ötürü kaynaklanıyor ve bunda sizin bir suçunuz yok. Bu yüzden hastalığınızı kabullenin. Yapmanız gerekenleri (psikoterapi+ilaç tedavisi) aksatmayın.
*İlaçlarınızı doktorunuzun verdiği şekilde her gün düzenli halde mutlaka kullanın. Eğer kullandığınız ilaçların yan etkileri size çok ağır geliyorsa ve bundan dolayı ilaçları aksatıyorsanız, bunu mutlaka doktorunuzla konuşun.
*Alkol kullanmayın. Alkol kullanımı, ilaçlarınızın olumlu etkilerini neredeyse ortadan kaldırır.
*Uykusuz kalmak, duygu durumunuza olumsuz yönde etki eder. Yani iyi bir uyku almanız şart. Günde 7-8 saat. Kafein, enerji içecekleri, nikotin vb. uyarıcılardan uzak durun.
*Günlük egzersiz yapın. Sizi olumlu etkileyecek ve stresinizi azaltarak duygu durumunuzu dengeleyecektir.
*Sizi üzen kişilerden, olaylardan uzak durmaya çalışın. Eğer bunun üstesinden gelemiyorsanız, bir psikoterapiste danışmanızda fayda var.
*Doktorunuzla ve psikoterapistinizle düzenli görüşün.
*Yakınınızdaki kişiler bu hastalık hakkında bilgileri olmayabilir ve size karşı ne yapacaklarını bilmiyorlardır, durumunuza onlara anlatabilirsiniz, onlara fikirler verebilirsiniz, böylelikle yakın ilişkileriniz hastalığınız yüzünden bozulmaktan kurtarabilirsiniz.
Yaşam öyküsü incelenerek bipolar bozukluk tanısı konan dünyaca ünlü ressam Van Gogh’un doğum günü olan 30 Mart her yıl Dünya Bipolar Günü olarak kutlanmaktadır. Bipolar olan bireylerin çoğunun çok yetenekli, zeki ve yaratıcı insanlar olduğu bilinir. Unutmayın etkili tedavi ve yeterli destekle (ilaç+psikoterapi), bipolar bozukluğu olan pek çok kişi duygu durum dalgalanmalarında denge sağlayabilmekte ve normal, üretken ve tatmin edici bir yaşam sürebilmektedirler. Düzenli bir iş ve yaşam bunun en önemli koşuludur.
Halil İbrahim DURAN
Psikolojik Danışman&Aile Terapisti
KAYNAKÇA:
NICE Bipolar Disorder Clinical Guidelines -www.nice.org.uk/guidance
Diagnosis And Treatment Of Bipolar Disorder - http://www.apa.org
Bipolar Bozukluk ve Çocukluk Çağı Travması - 2015, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar - Erten E., Funda A. Uney K., Fıstıkcı N.
Türk Psikiyatri Dizini - http://www.turkpsikiyatri.org
Bipolar Bozukluk- tr.wikipedia.org
Bipolar Bozukluk Deha & Yetenek / Duygudurum Vakfı - www.duygudurumvakfi.com
Bipolar Yaşam Derneği - http://www.bipolaryasam.org
