Anal Fissür (Makat Çatlağı)

1. Tanımlama

Anal fissür (makat çatlağı), anal kanalın distal kısmında yer alan mukozada oluşan, genellikle lineer (çizgi şeklinde) ve oldukça ağrılı bir yırtıktır. En sık arka orta hatta (posterior midline) yerleşir. Bunun nedeni, bu bölgenin kanlanmasının görece daha zayıf olmasıdır. Kadınlarda ve bazı özel durumlarda ön orta hatta da görülebilir.

Anal fissür, toplumda sık görülmesine rağmen çoğu zaman utanma veya ihmal nedeniyle geç dönemde hekime başvurulan bir hastalıktır. Tedavi edilmediğinde kronikleşme, sürekli ağrı, tuvalet korkusu ve yaşam kalitesinde ciddi düşüşe yol açabilir.

Patofizyoloji (Hastalığın Gelişimi)

Anal fissür gelişiminde temel sorun mekanik travma + kas spazmı + kanlanma bozukluğu üçlüsüdür:

1. Sert, hacimli dışkı veya aşırı ıkınma → anal mukozada yırtık

2. Yırtığa refleks olarak iç anal sfinkter kasında spazm

3. Spazm → lokal kan akımında azalma (iskemi)

4. İyileşmenin gecikmesi

5. Ağrı → dışkılamayı erteleme → daha sert dışkı → kısır döngü

Bu döngü kırılmazsa fissür akut fazdan kronik faza geçer.

Akut ve Kronik Anal Fissür (makat çatlağı) Arasındaki Fark

2. Semptomlar

Anal fissürün belirtileri hastalar tarafından genellikle çok net tarif edilir ve yaşam kalitesini belirgin şekilde etkiler.

Başlıca Belirtiler

🔹 Ağrı

• Dışkılama sırasında ani başlayan

• “Cam kesiyormuş”, “bıçak saplanır gibi” tanımlanan

• Dışkılama sonrasında dakikalar–saatler sürebilen

• Oturmayı ve günlük aktiviteleri zorlaştırabilen

   

🔹 Kanama

• Parlak kırmızı renkte

• Tuvalet kağıdında veya dışkının üzerinde

• Genellikle az miktarda

   

🔹 Yanma, Batma ve Rahatsızlık Hissi

• Özellikle dışkılama sonrası

• Uzun süre oturmakla artabilir

   

🔹 Kabızlık ve Tuvalet Korkusu

• Ağrı nedeniyle dışkılamanın ertelenmesi

• Bu durum kabızlığı daha da artırır

• Kısır döngü oluşur

   

Kronik Olgularda

• Makat kenarında deri parçası (bekçi memesi)

• Sürekli rahatsızlık hissi

• Psikolojik stres, sosyal kısıtlılık

   

3. Tanı

Anal fissür tanısı çoğu zaman ek tetkik gerektirmeden klinik muayene ile konur.

🔹 Hasta Öyküsü

• Dışkılama ile ilişkili ağrı

• Kanama varlığı

• Kabızlık öyküsü

• Önceki tedaviler

   

🔹 Fizik Muayene

• Anal bölgenin gözle incelenmesi genellikle yeterlidir

• Şiddetli ağrı nedeniyle parmakla muayene çoğu zaman gerekmez

   

Ayırıcı Tanı

• Hemoroid

• Anal fistül

• Perianal apse

• İnflamatuvar bağırsak hastalıkları

• Nadiren anal kanal tümörleri

Atipik yerleşimli veya iyileşmeyen fissürlerde ileri inceleme planlanması gerekir.

4. Tedavi

Anal fissür tedavisinin ana hedefleri:

• Ağrıyı azaltmak

• İç anal sfinkter spazmını çözmek

• Kan akımını artırmak

• Yaranın iyileşmesini sağlamak

• Nüksü önlemek

Tedavi basamaklı olarak planlanır.

4.1. Konservatif Tedavi

Özellikle akut anal fissürlerde ilk basamaktır.

• Liften zengin beslenme

• Günde 2–2,5 litre su

• Kabızlıktan kaçınma

• Ilık oturma banyosu (günde 2–3 kez, 10–15 dk)

• Dışkı yumuşatıcılar (gerektiğinde)

   

4.2. Medikal Tedavi

🔹 Topikal Sfinkter Gevşeticiler

• Nitrogliserin

• Diltiazem

• Nifedipin

Bu ilaçlar:

• İç anal sfinkteri gevşetir

• Kanlanmayı artırır

• İyileşmeyi hızlandırır

   

🔹 Lokal Anestezikler

• Ağrıyı geçici azaltır

• Tek başına yeterli değildir

   

4.3. BOTULİNUM TOKSİN (BOTOX) TEDAVİSİ

Botoks tedavisi, kronik anal fissürlerde veya ilaç tedavisine yanıt alınamayan hastalarda, cerrahiye geçmeden önce uygulanan etkili ve güvenli bir yöntemdir.

Botoks Nedir?

Botulinum toksin, kas kasılmasını geçici olarak engelleyen bir maddedir. Anal fissürde amaç, iç anal sfinkter kasının geçici olarak gevşetilmesidir.

Nasıl Etki Eder?

• Sfinkter spazmını azaltır

• Anal kanal basıncını düşürür

• Bölgesel kan akımını artırır

• Çatlağın kendi kendine iyileşmesine olanak sağlar

   

Uygulama Şekli

• Poliklinik veya kısa süreli günübirlik işlem

• İç anal sfinktere enjeksiyon şeklinde

• Çoğu zaman anestezi gerektirmez

• İşlem süresi birkaç dakikadır

   

Avantajları

• Cerrahiye göre daha az invaziv

• İyileşme süresi kısadır

• Hastanede yatış gerekmez

• İnkontinans (gaz–gaita kaçırma) riski çok düşüktür

   

Dezavantajları

• Etkisi geçicidir (genellikle 3–6 ay)

• Bazı hastalarda tekrar enjeksiyon gerekebilir

• Başarı oranı cerrahiye göre biraz daha düşüktür

   

Kimler İçin Uygundur?

• Kronik anal fissürü olanlar

• Cerrahi istemeyen veya cerrahiye uygun olmayan hastalar

• Kadın hastalar (inkontinans riskinin minimize edilmesi amacıyla)

• Önce cerrahi yapılmış ancak nüks gelişmiş olgular

   

4.4. Cerrahi Tedavi

Medikal ve botoks tedavisine yanıt alınamayan hastalarda uygulanır.

🔹 Lateral İnternal Sfinkterotomi

• İç anal sfinkterin küçük bir kısmı kesilir

• Spazm kalıcı olarak çözülür

• Başarı oranı %90–95

• Deneyimli ellerde komplikasyon oranı düşüktür.

   

5. Takip Programları Nasıl Olmalıdır?

Akut Anal Fissür

• 2–4 hafta sonra kontrol

• Semptomlar gerilemişse tedavi sürdürülür

   

Kronik Anal Fissür

• 6–8 hafta medikal ± botoks tedavisi izlenir

• Yanıt yoksa cerrahi değerlendirme

   

Botoks Sonrası Takip

• 2–4 hafta içinde semptom kontrolü

• ayda iyileşme değerlendirmesi

• Gerekirse tekrar enjeksiyon planlanır

   

Nüksü Önlemek İçin

• Lifli diyetin sürdürülmesi

• Kabızlıktan kaçınma

• Uzun süre ıkınmama

• Tuvalet alışkanlığının düzenlenmesi

   

Sonuç

Anal fissür, doğru tanı ve uygun basamaklı tedavi ile yüksek oranda iyileştirilebilen bir hastalıktır. Medikal tedavi birinci basmakta uygulanır, sonuç alınamaması durumda hasta uygunluğuna göre botoks tedavisi, cerrahiye geçmeden önce önemli ve etkili bir ara basamak olup, uygun hastalarda yüz güldürücü sonuçlar sağlar. Bunların dışında değerlendirme sonucunda uygun ve gerekli hastalara cerrahi tedavi güvenle uygulanabilir.

Şikayetlerin devam etmesi halinde mutlaka genel cerrahi uzmanına başvurulmalıdır.