DİVERTİKÜLER HASTALIKLAR: TANIM, SEMPTOMLAR, TANI, TEDAVİ VE TAKİP PROGRAMLARI
Divertiküloz:
Divertiküllerin bulunması ancak hiçbir belirti olmaması durumudur.
Divertikülit:
Divertiküllerin iltihaplanması ve enfeksiyon gelişmesidir.
Komplike divertikülit:
Apse, fistül, perforasyon (delinme) ve tıkanıklık gibi hayatı tehdit eden durumların gelişmesidir.
2. SEMPTOMLAR
2.1. Divertiküloz Belirtileri
Genelde belirtisizdir.
Bazı hastalarda hafif karın ağrısı, gaz, şişkinlik ve düzensiz dışkılama olabilir.
İrritabl bağırsak sendromu ile karışabilir.
2.2. Divertikülit (İltihaplanmış Divertikül) Belirtileri
Sol alt karın bölgesinde sürekli ağrı
Ateş ve titreme
Bulantı, kusma
İştahsızlık
Kabızlık veya ishal
Dışkıda mukus
Halsizlik
2.3. Komplike Divertikülit Belirtileri
Acil müdahale gerektirir.
Şiddetli karın ağrısı
Yüksek ateş
Karında sertlik ve yaygın hassasiyet
Nabız artışı
Gaz ve dışkı çıkaramama
Kanlı dışkılama
Titreme, üşüme
Bu bulgular perforasyon, apse veya fistül geliştiğini gösterebilir.
3. TANI
Tanı klinik değerlendirme, laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemleriyle konur.
3.1. Klinik Muayene
Sol alt karında hassasiyet tipiktir.
Ateş varlığı enfeksiyonu düşündürür.
3.2. Laboratuvar Testleri
WBC (beyaz küre): Yükselir.
CRP: İltihabın seviyesini gösterir.
İdrar tahlili: İdrar yolu enfeksiyonu ayırıcı tanısı için önemlidir.
3.3. Görüntüleme Yöntemleri
Bilgisayarlı Tomografi (BT)
Divertikülit tanısında altın standarttır.BT ile:
Divertikül iltihabı
Bağırsak duvar kalınlaşması
Apse
Serbest hava (delinme bulgusu)
Sıvı birikimi görülebilir.
Ultrasonografi
Bazı hastalarda kullanılabilir ancak BT kadar duyarlı değildir.
Kolonoskopi
Akut atakta yapılmaz (delinme riskinden dolayı).
Atak geçtikten 6–8 hafta sonra tarama amaçlı yapılır.
Kanser gibi divertikülite benzeyen patolojileri ayırt etmek için önemlidir.
4. TEDAVİ
Tedavi hastalığın şiddetine ve komplikasyon varlığına göre değişir.
4.1. Divertiküloz (Belirti Vermeyen Divertiküller)
Lifli beslenmenin artırılması (günlük 25–30 g lif)
Bol su tüketimi
Düzenli egzersiz
Kabızlıktan kaçınma
Gerekirse lif takviyeleri
4.2. Hafif Divertikülit
Ayaktan tedavi mümkündür.
Sıvı veya düşük lifli diyet
48–72 saat sonra semptomlar azaldıkça lif artırılır
Gerekirse ağızdan antibiyotik
Parasetamol ile ağrı kontrolü
(NOT: NSAİİ'ler perforasyon riskini artırabilir.)
4.3. Orta–Ağır Divertikülit
Hastaneye yatış gerekebilir.
Damar yoluyla sıvı tedavisi
Damar yoluyla antibiyotik
Ağrı kontrolü
Bağırsak istirahati (geçici açlık veya sıvı diyet)
BT eşliğinde apse drenajı (≥3–4 cm apselerde)
4.4. Komplike Divertikülit – Cerrahi Gerektiren Durumlar
Aşağıdaki durumlarda cerrahi düşünülür:
Perforasyon (delinme)
Yaygın peritonit
Büyük apse
Tekrarlayan divertikülit atakları
Fistül gelişimi (mesane, vajina, cilt)
Bağırsak tıkanıklığı
Cerrahi seçenekler:
Sigmoid kolon rezeksiyonu
Gereken durumlarda geçici kolostomi
Laparoskopik veya açık cerrahi uygulanabilir
5. TAKİP PROGRAMLARI
Takip; hastanın yaşına, geçirdiği atak sayısına ve komplikasyon varlığına göre planlanır.
5.1. Divertiküloz Takibi
Rutin kolonoskopi gerekmez (yaş taramaları hariç).
Lifli beslenme ve kabızlık kontrolü önemlidir.
5.2. Divertikülit Atak Sonrası Takip
Atak geçtikten 6–8 hafta sonra kolonoskopi yapılmalıdır.
Diyet düzenlemeleri gözden geçirilir.
Tekrarlayan ataklarda gastroenterolog ve cerrah birlikte değerlendirir.
5.3. Komplike Divertikülit Uzun Dönem Takibi
İlk 3 ay:
Ayda 1 kontrol
Gerekirse BT kontrolü
Beslenme düzeninin sağlanması
3–12 ay:
3 ayda bir kontrol
Kolonoskopi (yapılmadıysa)
1–5 yıl:
Yılda bir kontrol
Şikâyet olduğunda erken değerlendirme
6. Beslenme Önerileri (Divertiküler Hastalar İçin)
Beslenme tedavinin en önemli parçalarından biridir. Aşağıdaki öneriler divertikülit ataklarını azaltmaya yardımcı olur.
Lifli Besinleri Artırın:
Lif, dışkının yumuşamasını sağlar ve bağırsak basıncını azaltarak yeni divertikül oluşumunu ve atakları önler.
Önerilen besinler:
Sebzeler (brokoli, ıspanak, kabak, havuç)
Meyveler (armut, elma, şeftali, kayısı)
Bakliyatlar (mercimek, nohut, kuru fasulye)
Yulaf, kepek, tam tahıllı ekmek
Çiğ kuruyemişler (atak döneminde önerilmez)
Bol Su İçin:
Lif alımı artınca günlük su tüketimi de artırılmalıdır. Yeterli su içilmezse kabızlık daha da kötüleşebilir.
Atak Döneminde Beslenme:
Divertikülit atağı sırasında yüksek lifli besinler geçici olarak azaltılır.
Bu dönemde:
Çorba
Püre
Yoğurt
Haşlanmış sebzeler
Sıvı gıdalar
tercih edilir.
Ağrı azaldıkça yeniden lifli beslenmeye geçilir.
Kaçınılması Gereken Besinler:
Çok yağlı kızartmalar
Aşırı işlenmiş hazır gıdalar
Kırmızı etin aşırı tüketimi
Baharatlı yiyecekler
Mısır patlağı ve sert kabuklu kuruyemişler (atak döneminde)
(Not: Modern rehberler divertikülozda kuruyemiş ve çekirdeklerin tamamen yasak olmadığını belirtse de, atağı olan hastalarda geçici olarak kısıtlama önerilir.)
7. ACİL BAŞVURU GEREKTİREN DURUMLAR
Şiddetli karın ağrısı
Yüksek ateş
Kusma, gıda alamama
Kanlı dışkılama
Karın sertliği
Gaz ve dışkı çıkaramama
Genel durumda kötüleşme
SONUÇ
Divertiküler hastalık erken tanı, uygun tedavi ve doğru yaşam tarzı değişiklikleri ile kontrol altına alınabilir. Düzenli takip ve beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesi hem atak sayısını azaltır hem de yaşam kalitesini artırır.
