TÜKENMİŞLİK SENDROMU ( BURN OUT SYNDROME)
Sabah yataktan kalkmak bir eziyet halini aldıysa, güne başladığınızda suratınız asıksa, tarifi mümkün olmayan bir huzursuzluk ve iç sıkıntısı yaşıyorsanız, sabah gardropun önünde boş boş durup yine en rahat kıyafeti seçiyor ve işe başlamak, aynı şeyleri yapıyor olmak anlamsız gelmeye başladıysa, muhtemelen çağımızın meslek hastalığı olan tükenmişlik sendromu ( Burn out) ile karşı karşıyasınız.
Tükenmişlik sendromu nedir?
Tükenmişlik konusu üzerine yoğunlaşan psikolog Dr. C.Maslach, bu konuyu duygusal ve fiziksel bitkinlik, kişisel başarının azalması ve duyarsızlaşma gibi başlıklara ayırıyor ve kişinin bedensel, ruhsal çökkünlük yaşaması sonrasında günlük yaşam enerjisini yitirmiş bir tavır sergilemesi olarak tanımlıyor.
Tükenmişlik sendromu nasıl gelişir?
Uzmanlar, , tükenmişliğin çok kısa bir sürede ortaya çıkmadığını, haftalar aylar alan bir süreç olarak dört aşamada geliştiğini söylüyor. İlk aşamada, kişi, ağır iş yükü, aşırı stres ve yoğun taleplerle olanca gücüyle baş etmeye çalışıyor. Daha sonra, iş hayatı kişisel ihtiyaçlarının önüne geçiyor. Bu aşamada, sinirlilik tahammülsüzlük, yorgunluk duygusal hassasiyet gelişiyor ve aynı iş temposunu yakalayabilmek için daha çok enerji gerekiyor. Uykusuzluk, migren, mide ülseri nefes darlığı gibi bedensel belirtiler baş gösteriyor. Üçüncü aşamada, işe karşı duyarsızlık, ilgisizlik, kendini işe ait hissetmeme, işe karşı alaycı ve olumsuz bir tutum sergilemeye başlıyor. Bu olumsuz tavırlarla birlikte iş performansında düşme gözleniyor. Dördüncü ve son aşamada ise çaresizlik, nefret ve kaçınma duyguları öne çıkıyor. Ruhsal ve bedensel yorgunluk artıyor, yapılacak işler gözünde büyüyor. Baş ağrısı bel omuz ağrısı çabuk yorulma, tahammülsüzlük, unutkanlık, uyku problemleri yoğunlaşıyor. Kişi dinlenmeyi, başka işlerle meşgul olarak eğlenmeyi denese bile gevşeyemiyor.
Tükenmişlik sendromu yaşayıp yaşamadığımı nasıl anlarım?
Dr.C. Maslach, tükenmişliği değerlendirmek için geliştirdiği ölçekten birkaç soru örneği bulunmaktadır.
ü İşimden dolayı duygusal olarak bitmiş hissediyorum.
ü Sabahları uyandığımda yeni bir iş gününe başlamak için enerjim yok, kendimi yorgun hissediyorum.
ü İşe başladığım ilk günlere göre daha ilgisizim.
ü İşime hevesim azaldı.
ü Yaptığım işin bir işe yaradığı konusunda emin değilim.
ü Yaptığım işin önemi ve gerekliliği hakkında şüphelerim var.
Tükenmişlik sendromunun nedenleri nelerdir?
İşinizle ilgili; görev tanımının net olmaması, yaptığınız işte insiyatif hakkının bulunmaması, sorumluluk sahasının belirsizliği, mesai saatlerinin net olarak ortaya konmaması, işyerinde rahatsız edici ilişkilerin olması; liyakatsiz çalışanların olması, baskıcı tutumlar, mobbing uygulanması vs.
İşverenle iş etiği açısından anlayış farklılığı olması
İşyerinde veya özel hayatta gerekli sosyal desteğin ve yeterli paylaşımın olmaması.
Tükenmişlik sendromu ile nasıl baş edilebilir?
Baş etme becerilerini geliştimek adına;
Kişinin önceliklerini gözden geçirmesi ve iş ile ilgili yaşadığı sorunları tanımlaması etkili bir çözüm yöntemidir. Bu bağlamda, iş yaşamı, aile yaşamı, sosyal yaşam gibi günlük hayata dair bölümlerde kendisini mutlu kılacak aktivitelere zaman ayırması önerilebilir.
Kişi, yaşadığı problemlerin tanımını yaptıktan sonra çözüm konusunda ( arkadaş sorunu, aile içi çatışmalar, işveren ile ilgili problemler vs.) gerekli adımı atmalıdır. Belki bir süreliğine mesai saatleri içinde kısa aralar vererek devam etmelidir. İş dışındaki vakti etkin şekilde değerlendirip dinlenmelidir.
Spor ve düzenli uyku bu konuda oldukça etkin yöntemlerden birisidir. Spor için vakit bulunamazsa kısa yürüyüş fırsatları değerlendirilmelidir. Sağlıklı beslenme bir diğer önemli faktördür. Öğün atlamamaya, bol sebze ve meyve tüketmeye dikkat etmek gerekmektedir. Kan şekeri düzeninin bozulması ani yorgunlukları yahut karbonhidrat içerikli atıştırmalara neden olacaktır.
Deniz Koray Görücü
