RİA takılmadan önce ayrıntılı bir anamnez alındıktan sonra iyi bir jinekolojik muayene ve enfeksiyon taraması yapılmalıdır. Bu muayene sırasında Pap-smear alınmalı, cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve gebelik yönünden araştırma yapılmalıdır. Herhangi bir olumsuzluk tespit edilirse RİA takılmadan önce tedavi edilmelidir. Yerleştirmeden önce hastaya RİA konusunda ayrıntılı bilgi verilmeli ve hastanın bu konuda merak ettiği tüm soruları yanıtlanmalıdır.
RİA takılması için en uygun zaman genellikle rahim ağzı kanalının açık ve kaygan olduğu ve gebelik olasılığının en az olduğu adet dönemi ya da menstruel peryottan hemen sonraki dönemdir. Bu dönemler hem serviksin en yumuşak hem de gebelik riskinin en az olduğu dönemlerdir. Buna rağmen gebeliğin olmadığı herhangi bir zamanda RİA takılmasında bir engel yoktur. Takılma işlem süresi 5-15 dakika arasında değişir. RİA takıldıktan sonra kadınların çoğu rahminde kramp hissedebilir. Takılmadan önce verilecek olan bir takım ilaçlar kramp olayına engel olabilir.
Kadınlara RİA takılmadan bir saat önce krampları önlemek için bir ağrı kesici alması, olası bir enfeksiyonu önleyebilmek için de uygun bir antibiyotik alması önerilebilir.
RİA takılması işlemi çok kısa süren ve takılma sırasında genellikle hafif ağrı duyulan bir müdahaledir. RİA taktırmak isteyen kişinin ağrı eşiği düşükse ya da çok aşırı korku duyuyorsa lokal anestezi altında ya da hiçbir ağrı hissetmemesi için kısa süreli uyumasını sağlayan sedoanestezi altında da bu işlem gerçekleştirilebilir.
RİA'yı yerleştirmek için vajinayı açmaya yarayan bir spekulum kullanılır. Batikon ile vaginal lavaj yapılır. Serviks uygun yerinden tek dişli ile tutulur. Bir tüp içine yerleştirilmiş olan RİA servikal kanaldan nazikçe geçirilerek uterin kaviteye yerleştirilir. RİA yerleştirildikten sonra tüp çıkartılır ve RİA ipi serviksten dışarı yaklaşık 1-2 cm uzunlukta kalacak şekilde kesilir, ip asla vagina dışına taşırılacak şekilde uzun bırakılmamalıdır. RİA takıldıktan sonra bazı kadınlarda bulantı ve pelviste kramp tarzında kasılma olabilir. Derin nefes alarak ve gevşeme sağlanarak bu durumlar önlenebilir. Alet takıldıktan sonra etkisi hemen başlar.
RİA yerleştirdikten sonra egzersiz, yüzme, sex gibi normal aktivitelere hemen geri dönülebilir. RİA takıldıktan hemen sonra sık sık değiştirmek kaydıyla vajinal tampon kullanılmasında da bir sakınca yoktur.
RİA kontrolü
Kadınlar vagina içinde bulunan RİA'nın ipini parmak yardımıyla hissedebilirler. Normalden daha kısa bırakılan RİA ipleri rahim içine çekilebilir. RİA ipi hissedilmiyorsa hemen ilave başka bir metod uygulanmalıdır. RİA mevcutken adet gecikmesi olursa hemen gebelik testi yaptırılmalıdır. Jinekolojik muayene sırasında RİA ipi izlenmiyorsa bu durumda RİA ipi ya rahim içine dönmüş ya da RİA rahimden dışarı atılmış olabilir. RİA uterusta ne kadar uzun süre kalırsa, atılma olasılığı o kadar düşüktür.
İki - üç ayda bir eller yıkandıktan sonra temiz şartlarda RİA ipi vajinadan uygulanan parmakla kontrol edilmelidir. RİA ipi hissedilmezse doktora müracaat edilmelidir. Ayrıca adet gecikmesi, vaginada alışılmışın dışında akıntı, koku olduğunda yine doktora müracaat edilmelidir. Her yıl düzenli olarak RİA kontrolü yapılması önerilir.
RİA kullanırken doktorun aranması gereken durumlar
-Kanama normalden fazla olduğunda
-Bakırlı RİA'sı olanlarda adet gecikmesi halinde
-Karın ağrısı ve rahimde şiddetli kramp olduğunda
-Cinsel yolla bulaşan hastalıklara maruz kalındığında ve anormal kokulu vajinal akıntı olduğunda
-RİA ipinin hissedilmediği durumlarda
-Yüksek ateşle birlikte kasık ağrısı olduğunda
RİA'nın çıkarılması
RİA herhangi bir zamanda çıkartılabilir. Çıkartma işlemi takılma işleminden çok daha kolay bir işlemdir.
Yumurtlamaya yakın RİA çıkartılırsa ve RİA çıkartılmadan önce cinsel ilişki olduysa spermler uzun süre canlı kalabileceği için gebelik olabilir.
Kadınlar asla RİA'yı kendileri çıkarmamalı, zarar verebilirler. RİA doktor tarafından steril şartlarda ipinden tutularak çıkartılırken RİA'nın kolları yukarı kalkar ve servikal kanaldan rahatlıkla geçebilir. Eğer enfeksiyon, kanama gibi bir engel yoksa eski RİA çıkartılır çıkartılmaz ekseriya yeni bir RİA takılabilir.
Çok nadir durumlarda RİA rahim içinde değilse, direk batın filmi çekilerek RİA'nın konumu tespit edildikten sonra RİA genellikle laparoskopik yolla ameliyathane şartlarında çıkartılabilir.
Op. Dr. Kutlugül Yüksel
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
