İNFERTİLİTE ( KISIRLIK)
İnfertilite kısırlığın İngilizce karşılığıdır. Kısırlık kelimesi toplumda hoş karşılanmadığından ve kelime anlamı kati gebe kalamama durumunu ifade ettiğinden onun yerine infertilite kelimesini kullanmayı tercih ediyorum. Çünkü tıptaki gelişmeler daha önce imkansız gibi görünen sorunları bile çözmektedir, bu nedenle gebe kalmanın zor olduğu veya tedavi gerektirdiği durum anlamına gelen infertilite kelimesi daha uygun bir kelimedir diye düşünüyorum.
İnfertilite 1 yıl korunmamaya rağmen gebeliğin oluşmaması durumudur. İnfertilite sıklığı toplumdan topluma değişmekle beraber ortalama her 100 çiftin 15 i bu durumla karşılaşır. Sağlıklı bir çiftin her ay gebe kalma şansı % 20 civarındadır. Yaş ilerledikçe bu oran düşmektedir. Tütün, alkol kullanımı da bu oranı düşürmektedir.
İnfertilite durumunu iki gruba ayırmak mümkündür. Birinci grup, zamanla kendi kendine gebe kalma şansı olmayanlar, ikinci grup ise zaman içinde kendi kendine tedavisiz gebe kalabilen hastalardır. Birinci gruptakilere örnek olarak hiç sperm hücresi olmayan erkek infertilitesi, iki tüpü kapalı olan kadın infertilitesi gibi durumlardır. Bunların kendi kendine gebe kalması olanaksızdır. İkinci gruptakilere örnek olarak hafifi endometriozis ( çikolata kistleri), hafif sperm bozuklukları ve nedeni bilinmeyen infertilite durumlarıdır.
İnfertilitenin nedenleri erkek veya kadın kaynaklı olabilir. İnfertil çiftlerin % 30-40 ından erkeğe ait, % 40-50 sinden, kadına ait nedenler rol oynar, % 20-25 inde ise hem kadın hemde erkeğe bağlı nedenler rol oynar. % 10-15 çiftte ise mevcut tüm standart tanı metodları kullanılmasına rağmen herhangi bir neden bulunamamaktadır, bunlara izah edilemeyen infertilite denilmektedir.
İnfertil çiftlerin değerlendirilmesi kadının muayenesi ile başlar. Kadının fizik muayenesi, jinekolojik muayenesi ve ulatrasonografisi yapılır. Düzenli adet gören ve hormon bozukluğu belirtisi olmayan kadınlara rutin olarak hormon tahliline gerek yoktur. Herhangi bir neden bulunamayınca erkeğin muayenesi yapılır ve sperm tahlili yaptırılır. Tabiî ki erkeğin muayenesi Uroluji uzmanı tarafından yapılır. Sperm tahlili normal ise muayeneye gerek olmayabilir. Erkekte de bir sorun bulunmazsa 2-3 ay gebeliği kolaylaştırıcı kadına yönelik basit tedaviler uygulanır. Yumurtlamayı arttırcı ve yumurta çatlamayı kolaylaştırıcı tedaviler yapılır. Akıntı vs basit durumlar tedavi edilir.
2-3 ay içinde gebelik elde edilmezse daha iler tetkikler yapmak gerekmektedir. Hastanın muayenesine göre tüplerin açık olup olmadığını belirlemek için rahim filmi çekilebilir, veya yapışıklık veya endometriozis ( çikolata kisti ) şüphesi varsa laparaskopi yapılabilir. Kadının hormon tahlilleri yapılır. Yine bir neden bulunamazsa biraz daha komplike olan aşılama tedavisine geçilebilir. 3-4 defa aşılama denebilir. 4 aşılama seansına rağmen gebelik elde edilmezse, en son çare olarak tüp bebek tedavisine geçilebilir.
Unutulammalıdır ki, tüm tedaviler hastaya göre programlanır. Her hastaya aynı tedavi programı uygulanmaz. Hatanın yaşı, sosyoekonomik durumu, toplumsal baskı, psikolojik durum, kadın veya erkekte tespit edilen durumlar tedaviyi yönlendirmelidir. Yeni evli 21 yaşında bir hastanın tedavisini düzenlerken acele etmeye gerek yoktur. Her tedavi basamağından sonra 2-3 ay ara verilebilir ve bir çok hasta bu arada doğal olarak gebe kalabilir. 35 yaş üstü hastalarda yumurtaların kapasitesi zamanla zayıflıyacağından, daha hızlı bir tedavi programı uygulanabilir, veya en azından bir yöntemden daha komplike bir yönteme geçerken ara verilmez ve zaman kaybından kaçınılır. Herhangi kesin bir engel tespit edilen genç hastaların doğal olarak gebe kalması olasılığı olmadığından zaman kaybı olmadan tüp bebek tedavisine geçilebilir.
Gelelim memleketimizin durumuna. Samandağ’ın ekonomik yapısı büyük oranda yurt dışına bağımlıdır. İşçi olsun, tüccar olsun iş gücünün çoğunluğu yurtdışında çalışmaktadır. İşin zor tarafı erkeklerin çoğunluğu yurtdışından yaşarken, eşlerini yanlarında götürememektedir. Bundan dolayı infertilite tedavisi yaparken bununda göz ardı edilmemesi gerekmektedir. Yeni evli ve sadece 2-3 ay birlikte olma şansı olan çifte ‘’gidin, 1 yıl bekleyin, gebelik olmazsa gelin’’ dememek gerekir. Gebelik olayını hızlandırıcı basit ve güvenli tedavi programları uygulamak gerekmektedir.
Bu demek değildir ki her gurbetçi hemen tedaviye gelsin. Aile ve sosyal baskı yoksa gurbetçilik uzun sürmeyecekse tabiî ki zamana bırakmak en doğrusudur.
Ailelerin çocuk konusunda gençlere baskı yapmaması lazım, bazen ne yaparsanız yapın işin hızlandıramayabilirsiniz. Hatta erken tedaviye gelmek yeni evli çiftte stres yaratacağından ve sağlıklı çifti hasta psikolojisine sokacağından fayda yerine zarar getirebilir. Tedaviye erken gelmek çiftin beklentisini arttırır, beklenti çok olunca, normal çift ‘’ tedaviye rağmen hemen gebe kalmadım, demek ki gerçekten sorun var’’ psikolojisine sebep olabilir. Gebe kalmak beklenildiği kadar hızlı olmazsa çifti daha çok üzebilir.
Bu çok uzun bir konu olduğundan ileriki yazılarımda daha ayrıntılı olarak alt başlıklara değinmeye çalışacağım.
OP. DR YILMAZ SEYYAH
Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
