Bir kişide, osteoporoz(kemik erimesi) olduğu yıllar önce,ancak kemikler kırıldıktan sonra tespit edilebilirdi. Günümüzde ise artık dansitometri denen kemik yoğunluğu testleri ile osteoporoz olup olmadığı veya osteoporoz riskinin ne kadar olduğu anlaşılabilmektedir.
Kemik Yoğunluğu Testi Nedir
Özel bir X ışını kullanılarak kemikteki kalsiyum ve diğer minerallerin ne kadar miktarda oldukları ölçülür. Mineral içerik ne kadar fazlaysa kemik yoğunluğu da o kadar fazla çıkar. Kemik yoğunluğunun fazla olması, onların daha güçlü ve kırılmaya karşı daha dayanıklı olduğunu gösterir.
Kimlere Yapılması Gereklidir
- 65 yaşından büyük kadınlarda
-60 yaşında ve osteoporoz riski olan kadınlarda
Risk Faktörleri Nelerdir
- Yaş ilerledikçe kemikler zayıfladığı için osteoporoz riski de artar.
- Irk da etkili bir faktördür. Beyazlarda, zencilere göre risk daha fazladır.
- Düşük kilolu olmak riski artırır.
- Geçmişinde kemik kırığı hikayesi olması
- Ailede osteoporozlu birinin olması
- Kemik kaybını artıran ilaçların kullanılıyor olması da riski artıran faktörlerdir.
Kemik Yoğunluğu Testine Nasıl Hazırlanılır
Test; çok kolay, hızlı ve ağrısızdır. Hiç bir hazırlığı gerektirmez. Hatta bazıları klinikte dahi yapılabilir.
Nasıl Yapılır
Osteoporoz nedeniyle kırılması daha muhtemel olan kemiklerde uygulanır. Buralar; bel omurları, uyluk kemiğinin kalçaya bağlandığı kısım, el bilek ve kol kemiklleridir. Ölçüm yapan makinalar, içine yatacak kadar büyük olduğu kadar sadece parmak, el bileği veya ayak topuğu yerleşecek kadar küçük ebatta olabilirler. İşlem genelde 5-10 dakikada sürer.
Küçük boyutlu makinaların sonuçları da kırık oluşma riskini verirler. Ancak örneğin topuktan yapılan testin sonucu, omur veya kalçadan yapılan test kadar tam kesin olmayabilir. Çünkü her bölgenin kemik yoğunluğu farklıdır. Parmak veya topuktan ölçülen kemik yoğunlukları tarama testi olarak yapılıp, sonuç pozitif çıkarsa omur ve kalça kemik yoğunlukları da istenir.
Testin Sonuçları Nasıl Değerlendirilir
İki şekilde sonuç verilir; T skoru ve Z skoru:
T skoru ile aynı cinsiyetteki normal, sağlıklı, genç insanlarla sizin kemik yoğunluğunuz kıyaslanır. Belli standart sayılar kullanılarak altında veya üzerinde denilir. T skoru -1 in üzerinde ise kemik yoğunluğunuz normal demektir. -1 ile -2,5 arasında ise osteopeni denen normal ile osteoporoz arasındaki durum demektir. -2,5 altında ise osteoporoz var demektir.
Z skoru ise sizinle aynı yaş, cinsiyet, ağırlık ve ırktaki normal insanlarla kıyaslanmadır. Bu daha doğru bir kıyaslamadır. Çünkü yaşa bağlı kemik kayıpları zaten beklenmektedir ve bunun dışında bir neden varsa ona yönelik araştırma yapılmalıdır. Z skoru -1,5 un altında ise yaşlılık dışında başka nedenler var demektir ve bunu yapan sebep bulunabilirse ona göre tedavi yapılacaktır. Böylece kemik kaybı azaltılacak, hatta durdurulabilecektir.
Ne Zaman Yapılmalıdır
- Menopoz döneminden sonra ve osteoporoz riski varsa
- Hiperparatiroidi varsa
- Kırık şüphesi uyandıran omurga anormalliği varsa
- Uzun süreli kortizon tedavisi alınmışsa
- Osteoporoz tedavisinin sonuçlarının değerlendirilmesi için kemik yoğunluğu testi yapılır.
Kemik yoğunluğu testi, osteoporozu tespit etmede ve kırık riskinizi anlamada önemli bir araçtır. Farklı metodlarla alınan sonuçlar da farklı olmaktadır. Büyük makinalarla yapılan ölçümler daha doğru olmakla birlikte küçük makinalar da geniş kitlelere tarama amacıyla yapılması uygundur. Kemik yoğunluğu testi size kemiklerinizin ne kadar az veya çok yoğun olduğunu söyler ancak bunun nedenini açıklayamaz. Bu yüzden eğer osteoporoz çıkarsa buna yönelik araştırmaları ayrıca yapmak gerekir.
