İşitme ve işitme kaybı tipleri nelerdir?

İşitme Nedir?

İşitme, insanoğlunun çevresiyle iletişim kurmasını sağlayan en önemli duyularından  biridir. İnsanlar işitme  duyusu  sayesinde  ana dili ile  konuşmayı   öğrenebilirler ve iletişim kurabilirler.

Nasıl Duyarız?

Çevredeki ses dalgaları çanak şeklindeki kulak kepçesinde  toplanarak   dış kulak kanalından  içeri  girer. Titreşen esnek  kulak  zarı  tarafından orta kulağa ve orta kulakta vücudun en küçük kemikleri olan sırasıyla çekiç, örs ve üzengi  kemikçiklerini  hareketlendirerek  iç kulağa  iletilirler. İç kulakta  ‘’salyangoz(koklea)’’ denen  organda  mekanik ses  enerjisi  elektrik iletimine  çevrilerek  sinirler  yoluyla  beyin sapına  ve beyine  taşınırlar.

İşitme kayıplarındaki temel problem ses sinyallerinin beyine ulaşmasının engellenmiş olmasıdır.

İşitme  Neden Önemlidir?

İşitme duyusu, konuşma, dil gelişimi, iletişim ve öğrenme için oldukça önemlidir. İşitmenin yaşam içindeki önemi şöyle özetlenebilir.

1-İşitme , yakın fiziksel çevremizdeki olan  olaylar hakkında süreklilik  gösteren bir bilgi kaynağıdır.

2-Fiziksel güvenlik için önemli olan uyarı sinyallerinin alınmasını sağlar.

3-Fiziksel beceriyi kazanmak ve sürdürmek için kişiye  yardım eder.

4-Dünyanın geri kalanı ile  bir  bağ oluşturur, içgüdüsel olarak mental sağlığa katkıda bulunan  duygusal bir  bağ olur ve sosyal rahatlık  sağlar.

İşitme  kaybı; lisan gelişimi, konuşma üretimi,iletişim,sosyal ilişkiler, bilişsel beceriler,akademik başarı ve istihdam gibi  pek çok alanı etkilemektedir.

İşitme Kaybı Tipleri Nelerdir?

İşitme  kayıpları  doğuştan veya  sonradan  kazanılmış olabilir.

İletim tipi işitme  kaybı, sensörinöral işitme  kaybı, mikst tip işitme  kaybı, santral  tip işitme kaybı  ve  fonksiyonel ( organik olmayan, psikojenik) tip işitme  kaybı  şeklinde 5 e  ayrılır.

Yaşamın ilk 3.5 yılı dinleme deneyimleri için çok önemlidir. Dinleme deneyimi  bir  çocuğun  konuşma  ve dil  gelişimini etkiler.

İşitsel uyaranın yokluğu veya  azlığı, dil yoksunluğuna   neden olabilir.

İşitme kaybı, başlangıç yaşına  göre  prelingual ( dil kazanımı  öncesi) , perilingual( dili kazanma  dönemi) veya  postlingual( dil kazanımı  sonrası)  olabilir.

Prelingual kayıplar genelde  0-2 yaş  arası olup  bu dönemde ki  işitme  kayıpları  ciddi  sonuçlar  doğurabilir.

Perilingual kayıplar ise  genelde 3-5  yaş arası   görülür  ve  yine  erken  teşhis  edilmezse  dil becerilerine   olumsuz  etki  eder.

Postlingual kayıplar  ise  5-6  yaşından sonra  görülmekte  olup dil gelişimine  etkisi  işitme  kaybının  şiddeti  ve  süresi ile  ilişkilidir.

Başlangıç dönemi  ne zaman olursa  olsun erken dönemde  işitme  azlığının  ve/veya  kaybının teşhisi  ve işitmenin rehabilitasyonu önem arz eder.  Erken dönemde  işitme cihazı ile duyma amplifikasyonu sağlanan  bu  çocuklara   vakit kaybedilmeden işitsel-sözel eğitimi  başlanması gerekir. Bu noktada  KBB hekimi  , odyolog  ve  odyometrist  ile  beraber  aile  eğitimi  ve  desteği  de   büyük rol oynar.

İşitme  kayıplı  bireyler  ve çocuklarda belirtiler nelerdir?

Bu çocuklarda  kelime  haznesi  sınırlıdır. Daha kısa ve basit cümleler  kurabilirler.Karışık cümleleri  yazmak  ve anlamakta sorun yaşayabilirler.

Konuşurken konuşma  ritmi, seslerinin  şiddeti değişkenlik gösterebilir. Konuşma  akıcılığı  azalır.Akademik başarıda   zamanla  düşme  görülebilir.

Bununla beraber sosyal izolasyon,yalnızlık, mutsuzluk , arkadaş edinememe görülebilir.

İşitme  Engelinin  Tedavisi Nedir?

İşitme  kayıplarında  tedavi  , işitme  kaybının  tipine ve yüzdesine   , tek veya  iki kulağın  tutulmasına,  hastanın  yaşına , altta yatan  nedene  göre  değişebilir. Bazı  durumlarda  tedavi   mümkün olmamakla  beraber  hastanın  erken teşhisi  ve  onu  ileride oluşabilecek    sorunlardan    koruyacak  şekilde  erken  rehabilitasyonu   en uygun  seçenek olabilir.

Nelere Dikkat Etmek Gerekir?

Ailede  daha  önceden,   özellikle erken yaşta duyma  engelli   bireyin  var olması, çocuk  hastalarda erken teşhis   için bir  ipucu olabilir.

Bu  ailelere  genetik  tarama  ve    danışmanlık  önerilebilir.

Yeni doğan   işitme  tarama  testleri  ihmal  edilmemeli tarama  testlerinde  şüpheli  görülen  sonuçları  mutlaka tekrarlanmalıdır.

Dil gelişiminde  gecikme  fark edilen, yüksek  sesle    konuşan, TV  sesini   yüksek  açan, söylenenlere yanıt  vermeyen, okul başarısında   ve sosyal iletişiminde  gerilik farkedilen   çocuklarda mutlaka   KBB  muayenesi   ve  gerekirse işitme  testi  yapılmalıdır.

Aile  bireyleri , anne-babalar   sağlıklı   bir  dil   gelişimi için   erken dönemde  çocuklarına  yeterli  sözlü  uyaranda  ve  geri  beslemede  bulunmalı, onlarla  diyalog içinde bulunmalıdır.  Teknolojik  cihaz kullanım  yaşının   oldukça  düştüğü   bu dönemde  ,  bu tarz  cihazların  fazlaca kullanılması  özellikle erken çocukluk   döneminde dil gelişimini  etkileyebilir.

İşitme  Engelli bireyler  için   toplumun  her ferdince  ve  kurumlarca ,  onların  hayatlarını kolaylaştırıcı  tedbirler  alınmalı ,  gereken  özen gösterilmelidir.

Op. Dr. Kağan İPÇİ

Kulak Burun Boğaz Uzmanı