Kişinin uyanık iken dayanılmaz uyku atakları olması hastalık belirtisidir. Gündüz olan bu durum pek çok nedene bağlı olabilir.
Nörolojik Hastalıklar
► Narkolepsi
► Klein-Levin, Prader-Willi sendromu
► Ensefalit
Metabolik bozukluklar
►Endokrin bozukluklar
►Sistemik hastalıklar
►Yüksek ateş
Psikiyatrik hastalıklar
►Mevsimsel Affektif Bozukluk
►Uyku deprivasyonu
►Sosyal faktörler
Uyku bölünmesine neden olan durumlar
►Gürültü, Işık gibi çevresel faktörler
►OSAS( uyku apnesi)
►PLMD( uykuda periyodik bacak hareketi bozukluğu)
►HBS ( Huzursuz bacaklar sendromu)
►Ağrı
►Huzursuzluk
►İlaçlar
Sirkadyen ritm bozuklukları
►Jet Lag
►Vardiyalı iş
►Düzensiz uyku-uyanıklık durumu
Gündüz uykululuk yakınmaları ile bir uyku bozuklukları merkezine başvuran hasta bu konuda uzmanlaşmış hekimler tarafından değerlendirilir. Olası nedenler araştırılıp sonuca gidilmeye çalışılır.Birçok hastalık birbiriyle karışabilecek ortak belirtilere sahiptir. Gündüz aşırı uykululuk hali durumu da birçok hastalık için ortak bir belirti olsa da, unutulmaması gereken en önemli hastalıklardan birisi “Narkolepsi” dir.
1880 yılında tanımlanabilen hastalığın 1916 yılında ‘katapleksi’ denilen durumla ilgisi belirlenince “Narkolepsi-Katapleksi Sendromu” olan adlandırılmıştır.
►Gün içinde uygunsuz saat ve ortamlarda olan kısa süreli dayanılmaz uyku atakları ve kişinin kendini sürekli uykusuz hissetmesi hastalığın olmazsa olmaz belirtisidir. Ayrıca;
►‘Katapleksi’ adı verilen heyecanla (gülme, şaşırma, korkma vb) ortaya çıkan kısmi veya tam kas gücü kaybı (olduğu yere yığılma şeklinde)
►Çok hızlı uykuya dalma, dalar dalmaz çok canlı, korkunç rüyalar veya halüsinasyonlar görme
►‘Uyku Paralizisi’ adı verilen, halk arasında ise ‘karabasan’ olarak bilinen sabah uykudan uyanıldığı sırada bilinç yerinde olmasına rağmen kısa süreli hiçbir organını felç olmuş gibi hareket ettirememe hastalığın diğer belirtileridir.
Bu yakınmalarla uzmana başvuran kişinin anlattıkları ve yaşadıkları narkolepsi ile uyumlu ise hastaya polisomnografi denilen “uyku testi” yapılır. Bu testin normal çıkması beklenir. Gündüz uykululuk halinin subjektif (“Epworth uyku skalası” gibi anketlerle) ve objektif (MSLT veya MWT gibi testlerle) değerlendirmeleri vardır. Uyku testi yapılan gecenin ertesi günü ise “MSLT” denilen “gündüz uyku testi” tanı koymaya yardımcıdır. Narkoleptik hastalarda 2 saat aralarla yaklaşık 4-5 kez 20’şer dakikalık uyku çekiminin yapıldığı MSLT testinde normal insanlardan çok daha erken şekilde uykunun ilk 5-10 dakikasında REM uykusu denilen uyku fazına rastlanır.
Narkolepsi Hastalığın Nedeni Nedir?
Neden tam olarak bilinmemektedir. Son yıllarda “Hipokretin” denilen beyinden salınan bir hormonun bu hastalarda düşük seviyede olduğu, bu hormonu salgılayan genetik yapının bozuk olduğu belirlenmiştir. Ailesel olgular bildirilmiştir.
Ayırıcı Tanı
En sık “İdiopatik Hipersomni” denilen hastalık ile karışır. Bu hastalıkta narkolepside gözlenen halüsinasyonlar, katapleksi ve uyku paralisi gibi belirti ve bulgular olmaz.
Narkolepsi hastalığı akla gelmezse bu tip hastalar psikiyatrik durum olarak da değerlendirilebilir.
Nadir görülen bir hastalık olan ‘Kleine – Levin Sendromu’ da unutulmamalıdır. Bu hastalıkta günde 16 saatin üzerinde uyuma (3 – 15 gün sürebilir), aşırı yemek yeme veya cinselliğe aşırı istekli olma gibi belirtiler gösterebilir. Daha genç yaşta, stres sonrası veya bir enfeksiyon sonrası ortaya çıkması beklenir.
Tedavi
Katapleksi, halüsinasyonlar ve uyku paralizisi gibi durumları düzeltmek için 10 – 20 mg/gün Clomipramin tedavisi, gündüz uykululuk halini düzeltmede ise Modafinil 100 – 400 mg/gün günümüzde en geçerli tedaviyi oluşturur. Tedavide uzman hekim takibi önemlidir.
Ayrıca; uyku hijyeni ile ilgili öneriler (düzenli aynı saatte yatmak, yatmadan önce ağır yemek yememek, alkol ve sigaradan uzak durmak, yatmadan 4 saat önce hafif bir egzersiz yamak gibi) hastanın bilgisine sunulur.
