ÇOCUKLARDA ZEKA GELİŞİMİ

Zeka zihnin öğrenme, öğrenilenden yararlanabilme, yeni durumlara uyabilme ve yeni çözüm yolları bulabilme yeteneği olarak tanımlanmaktadır. Bu tanıma göre, zeki insan öğrendiğini değerlendiren, yeni durumlara yeni çözümler getirebilen kişidir.

Bebeğin beyin hücreleri, daha döllenmeyi izleyen üçüncü haftadan itibaren gelişmeye başlamaktadır. Beynin fiziksel yapısının gelişiminin büyük bölümü bu dönemde başlamaktadır.

Yapılan araştırmalar, bebeklerin üç aydan itibaren öğrenmeye ve öğrendiklerini hafızada tutmaya başladıklarını gösteriyor.

ZEKANIN GELİŞİMİNDE 3 ÖNEMLİ DÖNEM VARDIR

DOĞUMDAN ÖNCE ;
Kalıtımsal ,annenin ruh sağlığı , annenin beslenmesi,

DOĞUM ESNASI;
Sağlıklı bir doğumun gerçekleşmesi,doğum esnasında yaşanan problemler örneğin;bebeğin oksijensiz kalması,elden kayıp düşmesi vb.

DOĞUM SONRASI ;
Annenin loğusalığı olumlu şekilde atlatması,beslenmesi,bebeğini emzirmesi,sevgisi, babanın ilgisi ve şefkati vb.
Çocukların genel olarak davranış özelliklerini anlamak ve onların ruh dünyalarına inmek, onların gelişimini yönlendirmek açısından çok önemlidir. Ebeveynlerin çocuklarına doğru eğitimi verebilmeleri, gelişim dönemlerinin özelliklerini bilmeleriyle başlar.

Çocukta normal zeka düzeyi olsa bile, gelişim dönemlerinde yetersiz uyarana maruz kalması, gerekli eğitim ve öğretimin yetersiz verilmesi, zengin uyaran içeren ortamların sunulmayışı, ebeveynlerin ilgisinin az olması, davranış hataları nedeniyle varolan kapasitenin kullanılamayışını mümkün kılabilmektedir.Çocukta zeka düzeyi ile ilgili problem olmamakla birlikte yaşına uygun zeka kapasitesini ortaya koymamasının bir sebebi de psikolojik rahatsızlıklardır. Bunlar çocukluk çağı depresyonları, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, özel öğrenme güçlükleri, uyum güçlükleri vb. . olabilmektedir.

Zeka testleri ile çocuğun zeka düzeyi hesaplanmaktadır. Zeka testleri çocukların yapabilecekleri işlere, becerilerine, yaşlarına uygun sayı, söz ve biçim ilişkisine dayanılarak hazırlanır.
Alternatif zeka kavramlarına gözatarsak Nöropsikolog Howard GARDNER'in çoklu zeka kuramına göre 7 ayrı zeka saptanmıştır.
Dilsel zeka (yazarlar, politikacılar)
Mantıksal-matematiksel zeka (bilimadamları felsefeciler, araştırmacılar)
Görsel-mekansal zeka (mimar, denizciler)
Bedensel-kinestetik zeka (sporcular, sanatçılar, dansçılar)
Müzikal zeka (müzisyenler)
Kişilerarası zeka (öğretmen, satıcı, politikacı)
Benlik zekası (felsefeciler, bilim adamları)

Bu kavrama göre zeka sadece bilişsel değil, aynı zamanda güdüsel ve duygusal faktörlerden kaynaklanır. Örneğin, bir öğrencinin matematik dersinden başarısız olması, bazı durumlarda öğretmeni sevmemesi veya utangaçlık duygularından kaynaklanabilir.

Duygusal Zeka Terimi İlk Ne Zaman Ortaya Atılmış?

İlk defa 1990 yılında Psikolog Peter Salovey ve Psikolog John Mayer tarafından kullanılmış, daha sonra Psikolog Daniel Goleman geliştirmiştir.

DUYGUSAL ZEKA NEDİR ?

Duygusal zeka, kişinin kendi duygularını anlaması, başkalarının duygularına empati beslemesi ve duygularını yaşamı zenginleştirecek biçimde düzenleyebilme yetisidir.
Saloyev, Gardner'in kişisel zeka yetenekleri kavramını da kendi temel duygusal zeka tanımının içine katarak, duygusal zekayı oluşturan yetenekleri 5 ana başlıkta toplamış :

a) ÖZBİLİNÇ
b) DUYGULARI İDARE EDEBİLMEK
c) KENDİNİ HAREKETE GEÇİRMEK
d) BAŞKALARININ DUYGULARINI ANLAMAK (EMPATİ
e) İLİŞKİLERİ YÜRÜTEBİLMEK

YÜKSEK EQ LU ÇOCUKLAR YETİŞTİRMEK İÇİN EBEVEYN VE ÖĞRETMENLERE DÜŞEN GÖREVLER NELERDİR ?

Öncelikle doğru iletişim. Ebeveynlerin çocuklarıyla empatiye dayalı doğru iletişimi kurabilmeleri ve çocuklarına empati kurmayı öğretmeleri gerekiyor. Böylelikle çocuk, arkadaşları ile de iyi ilişkiler kuracak, okulda, evde, çevresinde sevilecek, ilişkilerinde başarılı olacaktır.
Çocuklarına sorumluluk vererek sorumluluk almayı öğretmeleri gereklidir.
Çocuklarını gerekli durumlarda kendi karar vermesi için yüreklendirmeleri,
Olaylara iyimser bakmayı öğretmeleri, toplumsal hizmetlere katılmalarını sağlamaları,
Diğer insanlara yardım etmeyi, işbirliğinin ve dürüstlüğün önemini vurgulamaları, herhangi bir sorunla karşılaştıkları zaman sorunla nasıl baş edeceklerini öğretmeleri,Konuşma yeteneğinin gelişmesi için çocuklarıyla bol bol sohbet etmeleri, davranışlarıyla örnek olmaları gerekiyor.

Unutmamalı ki çocuk, anne-babayı taklit ederek büyür.

Anne Babalara Düşen Görevler

Feuerstein, yetersiz öğrenmenin en önemli sorununun pasiflik olduğunu vurgular.
Zeka, olguları elde etmek değil olguların nasıl elde edileceğini öğrenmekle gelişir.
Feuerstein'in zekanın zenginleştirilmesiyle ilgili önerilerinden yola çıkarak, anne babaların şu soruları kendilerine sormaları ve yanıtların "evet" olması durumunda gerçekten çocuklarının gelişimi için çaba gösterdikeri söylenebilir.
Çocuğunuzun etkinliklerde aktif olmasını sağlıyor musunuz?
Öğrenmesi gerekenleri bir çok kez tekrar ediyor musunuz?
Aktif araştırma ve keşif için çocuğunuzu cesaretlendiriyor musunuz?
Evinizi çocuğunuz için tehlikesiz hale getirdiniz mi?
Çeşitli oyuncak ve objeleri çocuğunuza sunuyor musunuz?
Onunla sürekli konuşuyor, iletişim kuruyor musunuz?
Çocuğunuzun neden-sonuç arasındaki bağlantı kurabilmesi için ona yardımcı oluyor musunuz?
Çocuğunuz sesler çıkarttığında veya daha üst yaş grubunda sizinle konuştuğunda sevecen sözcüklerle yaklaşıyor musunuz?
Bağırmama, fiziksel cezalar uygulamamaya özen gösteriyor musunuz?
Çocuğunuzla ilgilendiğinizi ona gösteriyor musunuz?

0-6 ayda bebeğin zihinsel gelişimi

Kendisini ve çevresini gözleri,kulakları, elleri ve ayakları ile keşfeder.
Ortamda kendi hareketlerinden kaynaklanan etkiler yaratmaktan hoşlanır.
Örneğin güldüğünde karşısındakinin de gülmesi gibi.Tanımadığı insanları görünce ağlama, gülümseme vb.Bazı hareketleri taklit etme, daha önceden yaptığı bir davranışı el tutma,gülümseme gibi o kişiyi tekrar gördüğünde yapma.

7-12 ay bebek

Nesnelerin ortaya çıkmasına ve kaybolmasına tepki verme.Nesne devamlılığı, örneğin oynadığı topun uzaklaşmasında ardından bakma,Çekmece, dolap açma,boşaltma,Nesne ilişkileri gösterme,tv,kumanda gibi,Resimli kitaplara ilgi duyma,İnsanları, nesneleri,oyunları hatırlama ve tekrarlama,

1- 2 yaş çocuğu

Nesnelerin şekil, renk, ebatlarını kavrama,gruplandırma,İlk sayma becerileri,
İlk yaratıcı aktiviteler,kalemle çizim yapma,bir oyuncağı kurma,oyun hamuru yoğurma gibi,
Hayali oyunlar oynar,

3 5 yaş çocuğu

Üçgen,kare,dikdörtgen ,daire gibi şekilleri , temel renkleri bilir,4 yaşta hedefe yönelik davranmaya başlar, plan kurar,Nesneleri çeşitlerine göre gruplandırabilir.
Canlandırma oyunları oynar.Oyun kurup devam ettirebilir,Basit rakam ve harf oyunları oynayabilir.

Nilüfer Karataş
Çocuk Gelişim Uzmanı
Aile & Yaşam Koçu