Topuk dikeni ve plantar fasiit, topuk ağrısı şikâyetinin en sık görülen nedenlerindendir.
Plantar fasiit, ayak tabanında hemen cilt altında yer alan ince uzun bant şeklindeki plantar fasya denilen bağa benzer yapının inflamasyonu, yani iltihabıdır.
Topuk dikeni ise topuk kemiğinin altında taban kısmında oluşan kemik çıkıntısıdır. Bant şeklindeki gerilmiş plantar fasyanınn aşırı yük altında gerilip kemiği çekmesiyle oluşmuş bir kemik çıkıntısıdır. Ağrılı hastaların yarısında röntgende bu kemik çıkıntı tespit edilir, yani topuk ağrısı olmayan hastalarda da gözlemlenebilir. Ağrının nedeni, bu kemik çıkıntısı değildir. Bu yüzden bu çıkıntının çıkarılmasına gerek kalmadan tedavi edilebilir.
Bu bant yapının en önemli görevi, ayaktayken ayak tabanındaki aşırı stres ve gerilimi yüklenerek azaltmasıdır. Taşıyabileceğinden fazla yüke maruz kalırsa da topuk dikeni hastalığı meydana gelir.
Fazla yüke neden olan risk faktörleri şunlardır; obezite, iş ya da spor nedeniyle uzun süre ayakta kalmak. Aşırı yük ve fazla ayakta kalmak, topuğa olması gerekenden çok yük binmesine yol açmaktır. Bu nedenle ev hanımlarında sıkça görülen bir durumdur.
Romatizmal hastalıklarda da topuk dikeni sık görülür. Özellikle her iki topukta da şikâyet varsa romatizmal hastalık açısından araştırma yapılmalıdır.
Şikâyetler
Hastalar önemli bir travma olmaksızın, ayak tabanında, topuğun altında zaman içinde artan ağrıdan şikayet eder. Ağrı belirgin ve açık şekilde tabanda topuğun iç tarafında tarif edilir.
Topuğun altında zaman içinde artan ağrı şikâyeti vardır. Hastalar, sabah uyanınca ilk adımla ya da uzun süre oturduktan sonra araba koltuğu, sandalyeden kalkınca ilk adımla en şiddetli ağrıyı hissettiklerini, biraz yürüyünce bu başlangıç ağrısının azaldığını ancak uzun süreli ayakta kaldıklarında ağrının tekrar şiddetlendiği anlatırlar.
Ağrıdan dolayı topallama bile olabilir. Topuğun ağrılı iç kısmına yük gelmesin diye, hasta ayağın dış kısmına basarak yeni bir yürüme şekli geliştirir; bu yanlış yürüme şekli ayağın dış taraftaki tarak kemiklerinde, bacaktaki kaslarda, diz ve belde, sırtta ağrı neden olur.
Tanı
Hastanın dikkatli bir şekilde dinlenmesi, sorgulanması ve topuktaki hassasiyetin yerinin tam olarak belirlendiği fizik muayene ile topuk dikeni, plantar fasiit kolayca tanınabilir.
Röntgen ve lüzumu halinde ya da tedaviye cevap alınamadığında MRG, aslında diğer tanıları elemek için kullanılır.
USG ile bant yapının kalınlaşması, içindeki yırtıklar tespit edilir, tedaviye alınan cevap takip edilir.
Tedavi
Destekleyici tedaviyle (ağrı kesiciler, dinlenme, buz uygulama, inflamasyon baskılayıcı ilaçlar, egzersiz, destekleyici ayakkabı ve tabanlıklar, gece ateli, fizik tedavi) yüksek oranda başarı elde edilir.
ESWT, şok dalga tedavisi uzun süre şikâyeti olan hastalarda tercih edilebilir.
Uzun süreli şikâyetlerde topuğa PRP enjeksiyonu seçeneği de mevcuttur.
Destekleyici tedaviden cevap alınamayan hastalarda cerrahi tedavi düşünülür.
