Psoriasis (sedef hastalığı), deride kırmızı-pembe renkli, üzerinde sedef renginde kepeklenmeler bulunan plaklar ile karakterize, eklem ve tırnak bulgularına da yol açabilen, kronik bir hastalıktır. Dünya genelinde %1-3 oranında görülür. Herhangi bir yaşta başlayabilmekle birlikte, sıklıkla 15-30 yaşları arasında başlar.
PSORİASİS NEDENLERİ
Hastalığın nedeni tam olarak bilinmemektedir. Genetik olarak yatkın bireylerde yaşamın herhangi bir döneminde tetikleyici faktörlere maruz kalma sonrasında ortaya çıktığı düşünülmektedir. Fiziksel ve ruhsal travma, enfeksiyonlar, iklim ve mevsimsel değişiklikler, bazı ilaçlar, sigara kullanımı tetikleyici faktörlerin başlıcalarıdır.
PSORİASİSİN BELİRTİLERİ
Hastaığın farklı klinik görünümleri vardır:
Psoriasis Vulgaris: Hastalığın en sık görülen formudur. Deride oval veya yuvarlak, keskin sınırlı, kırmızı-pembe, üzeri sedef renkli kepekler ile kaplı plaklar bulunur. En sık diz, dirsek ve saçlı deride yerleşir. Palmoplantar Psoriasis: El içi ve ayak tabanlarında kızarıklık ve yoğun kepeklenmeler görülür. Psoriasis vulgaris ile birlikte veya tek başına görülebilir.
Guttat Psoriasis: Genellikle çocuklarda, üst solunum yolu enfeksiyonu veya viral enfeksiyonları takiben ortaya çıkar. Deride damla şeklinde, pembe-kırmızı, deriden kabarık, üzerinde pullanmaların bulunduğu döküntüler görülür.
İnvers Psoriasis: Vücudun kıvrım bölgelerinde, canlı kırmızı plaklar şeklinde görülür.
Püstüler Psoriasis: Yaygın veya vücudun belirli bir bölgesine yerleşen, kızarık, sivilce benzeri döküntüler görülür.
Eritrodermik Psoriasis: Hastalığın, vücudun %80’inden fazlasını kaplamasıdır.
Psoriatik Artrit: Genellikle 40 yaşlarında görülür. En sık el eklemleri etkilenir. Eklemlerde ağrı, kızarıklık ve şişlik gözlenir.
Tırnak Psoriasisi: Tırnak yüzeyinde toplu iğne başı büyüklüğünde çukurcuklar, tırnağın yatağından ayrılması, tırnak altında sarımsı renk değişikliği, tırnak kaybı ve tırnak altındaki deride kalınlaşma görülebilir.
PSORİASİS TANISI
Hastalığın özel bir laboratuvar bulgusu yoktur. Tanı genellikle klinik görünüm ile konur. Gerekli durumlarda deri biyopsisi yapılarak tanı kesinleştirilebilir.
PSORİASİS TEDAVİSİ
Psoriasisin kalıcı tedavisi yoktur. Tedavide amaç hastalığı kontrol altında tutmak ve uzun süreli iyilik dönemleri sağlamaktır. Az sayıda lezyon olduğunda genellikle yerel tedaviler yeterlidir. Yaygın psoriasis hastalarında sistemik tedaviler tercih edilir.
Yerel Tedavi:
1-Yerel Kortikosteroidler: Psoriasis tedavisinde en sık kullanılan ilaçlardır. Lezyonlardaki kızarıklık ve kepeklenmeyi azaltır ve kaşıntıyı giderirler. Uzun süreli kullanımda deride incelme yaparlar. Özellikle yüz, kıvrım bölgeleri gibi derinin ince olduğu bölgelerde dikkatli kullanılmalıdır.
2-Keratolitikler: Deri yüzeyindeki kepekleri uzaklaştırarak diğer ilaçların etkinliğini arttırırlar.
3-Yerel kalsinörin inhibitörleri: Bu amaçla Takrolimus ve Pimekrolimus kullanılır. Kortikosteroidler gibi deride incelme yapmazlar. Uzun dönem kullanımda lenfoma riskini arttırabilirler.
4-Diğer Yerel Tedavi Ajanları: Katran, Antralin, Kalsipotriol
5-Lokal fototerapi: Özellikle el-ayak psoriasisinde tercih edilir. Haftada 2 veya 3 seans olacak şekilde hastalıktan etkilenmiş bölgelere ultraviyole verilir.
Sistemik Tedavi:
1-Metotreksat: Yaygın psoriasiste en sık kullanılan ilaçtır. Haftada bir gün iğne veya hap şeklinde kullanılır. En sık yan etkisi bulantı-kusmadır. Karaciğer enzimlerinde yükselme yapabilir; bu yüzden belli aralıklarla kan tetkiki yapılmalıdır.
2-Siklosporin: Hızlı etki gösteren bir ilaçtır. Bu ilaç böbrek fonksiyonlarında bozukluk ve tansiyon yüksekliğine sebep olabilir. Kullanım boyunca belli aralıklarla kan tetkiki ve tansiyon ölçümü yapılmalıdır.
3-Asitretin: Tek başına veya diğer tedavilerle birlikte kullanılabilir. Gebelikte kullanımı bebeğe zarar vereceğinden, tedavi boyunca ve sonraki 3 yıl gebelikten korunulmalıdır. Karaciğer fonksiyonlarında bozukluk ve kan yağlarında yükseklik yapabilir.
4-Biyolojik Ajanlar (Adalimumab, Etanersept, İnfliksimab, Ustekinumab, Sekukinumab): Psoriasis için özel geliştirilen ilaçlardır. Üç hekim raporu gerektiği için genellikle Fakülte Hastanelerinden yazılır.
Fototerapi: UVB, dar bant UVB, PUVA şeklinde uygulanabilir. Haftada 2 veya 3 seans olacak şekilde uygulanır.
PSORİASİSİN SEYRİ: Psoriasis, alevlenme ve iyileşme dönemleri ile seyreden kronik bir hastalıktır. 40 yaşın altında başlayan tip 1 psoriasis daha şiddetli iken, 40 yaş sonrası başlayan tip 2 psoriasis hastalarında hastalık seyri daha hafiftir.
