Böbrek taşı

-Böbrek taşı neden ve nasıl oluşur ?

Normal şartlarda idrar içerisinde bulunan ve birikmeden atılması gereken kristallerin herhangi bir sebeple tam olarak atılamaması ve biraraya gelmesi veya idrarda taş oluşumunu engelleyen bazı koruyucu maddelerin eksik olması sonucu böbrek taşları meydana gelir.

Böbrek taşı oluşumunda tanımlanmış bir çok risk faktörü bulunmaktadır. Bunlar;

Günlük yetersiz sıvı alımı

Genetik bazı hastalıklar (Özellikle çocukluk döneminde sık sık taş oluşumu ile seyreden sistinüri, renal tuübüler asidoz, hiperoxaluri, Gut hastalığı gibi metabolik hastalıklar)

Hiperparatirodizim, hipertiroidi gibi hormone bozukluğuna yol açıp kan kalsiyum düzeyini arttıran hastalıklar

Beslenme alışkanlıkları (yüksek hayvansal protein ile beslenme, liften fakir diyet ile beslenme, aşırı tuz tüketimi gibi)

Sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları

Böbreklerin anatomik yani yapısal bozuklukları (böbrek çıkımının dar olması gibi)

Sedanter yaşam

Genetik aile öyküsü (Birinci derece akrabalarında taş olanlarda taş oluşma riski daha yüksektir.)

Çevresel faktörler (sıcak iklimde yaşayanlar)

Yaş ve cinsiyet (erkeklerde ve 30-50 yaşlar arası daha sık görülür) olarak sayılabilir.     

-Bir kere taş düşürdüm tekrar oluşurmu ?

Bir kere taş düşüren hastaların 5 yıl içerisinde ikinci taşı düşürme riski %50-60 oranında olduğu bilinmektedir. Bu nedenle yıllık düzenli kontrollerinizi yaptırmanız önemlidir.

- Böbrek taşının belirtileri nelerdir ?

Böbrek taşları yıllar boyu hiçbir şikeyete yol açmayabileceği gibi oldukça ağır ve şiddetli durumlara da yol açabilir.

En sık karşılaşılan şikayet yan (böğür) ağrısıdır. Bu ağrı hafif olabileceği gibi oldukça şiddetli vasıfta da oluşabilir. Bir diğer şikeyet idrarda gözle görünen veya mikroskopik olarak tespit edilebilen kanamadır.

Böbrek taşı idrar kanalına düşüp idrar torbasına doğru ilerlemeye başladığında ağrının şiddeti artar, idrar torbasına doğru yaklaştıkça ağrı kasıklara yayılabilir. Bu durumda genellikle ağrıya bulantı kusma sık idrara çıkma ve hatta ateş titreme eklenebilir.

-Böbrek taşı tanısı nasıl konulur ?

Tanı hastanın şikayetlerinin dinlenmesinin ardından radyolojik tetkikler ve biyokimyasal tetkikler ile konulur.

Radyolojik olarak direk üriner system grafisi, ilaçlı böbrek filmi (İVP=intravenöz pyelografi), ultrasonografi ve bilgisayarlı tomografi tetkiklerininden bir veya bir kaçı gerekli olabilir.

Biyokimyasal olarak kanda böbrek fonsiyonları hakkında bilgi veren üre ve kreatinin seviyeleri, tam kan sayımı ve tam idrar tahlili gereklidir.

-Nasıl tedavi edilir ?

Öncelikle taşın böbrekten ve/veya idrar kanalından temizlenmesi gerekir. Ardından taşın oluşum nedenlerine yönelik araştırma yapılıp tekrar oluşumunun engellenmesi amaçlanır.

Taş tedavisinde özellikle idrar kanalına düşen 5 mm nin altındaki taşlar için medikal yani ilaçlarla tedavi tercih edilir. Bu amaçla taşın daha kolay düşebilmesi için idrar kanallarını genişletecek bir takım ilaçların yanında, ağrı ve enfeksiyonun önlenmesi amacıyla ağrı kesici ve antibiyotikler verilip hastanın bol su içerek taşını düşürmesi beklenir. Taş bu tedaviye rağmen düşmez ise veya daha büyük boyutlu taş mevcut ise vüct dışı şok dalgaları ile taşı kırmak (ESWL) veya ameliyat ile taşın alınması seçenekleri mevcuttur.

-Taş ameliyatı nasıl yapılır ?

Taş ameliyatları günümüz teknolojisi ile tamamen kapalı şeklide (endoskopik) yapılmaya başlanmıştır.

Taş cerrahisinde yöntem seçimi tamamen taşın boyutu, taşın yerleşim yeri (böbrek içerisinde veya idrar kanalı içerisinde) ve taşın tıkanıklık oluşturup oluşturmamasına göre planlanır.

Böbrek taşı ameliyatlarında endoskopik tedavi yöntemleri olarak;

Semirigit üreterorenoskopi(URS)

Fleksible üreterorenoskopi (Fleksible URS)

Perkutan nefrolitotomi (PNL)yöntemleri mevcuttur.

Semirigit üreterorenoskopi (URS): Bu yöntemde idrar çıkış deliğinden ince bir  kamera yardımı ile  idrar torbasına buradanda idrar kanalına (üreter) girilerek taşın kırılması esasına dayanır. Hastanın vücuduna ek bir delik açılmadan  gerçekleştirilir. URS ile yanlızca idrar kanalında (üreter) yerleşmiş taş, darlık veya tümör gözlenir ve lazer ile tedavi edilebilir. Böbreklerde yerleşen taşlara müdahale edilemez.

Fleksible üreterorenoskopi (Fleksible URS): Teknik olarak URS ile aynıdır. Yani bu yöntemde de vücuda ekstra bir delik açılmadan idrar çıkış deliğinden oldukça ince ve her yöne kıvrılabilen bir kamera sistemi ile idrar torbasına buradan da böbreklerin içerisine kadar gidilebilir. Böbreğin içerisindeki tüm odacıklara ulaşabilmek ve buralarda yerleşen taşları lazer ile kırmak ve tamamen temizlemek bu yöntem ile mümkündür. 

Perkütan nefrolitotomi (PNL): Bu yöntemle bel bölgesinden cilt üzerine ufak bir delik açılarak bu delik içerisinden böbreğe ulaşılır. Böbrek içerisine özel ince aletler ile girilerek taş ve taşlar kırılıp dış ortama çıkarılır. Bu yöntemin uygulanabilmesi için taşın böbrek içerisinde 2 cm den büyük olması gerekmektedir. Büyük bir kesi olmadığı için ameliyat sonrası daha az ağrı hissederler ve kozmetik açıdan rahatsız eden bir görünüm oluşmaz. Günümüzde açık böbrek taşı ameliyatlarının yerini almış olan PNL yöntemi ile iyileşme süreci oldukça kısadır. Ameliyat sonrası böbreğe giriş yapılan delikten iyileşme sürecini hızlandırmak amacıyla ince bir sonda (nefrostomi) yerleştirirlir. Bu sonda ameliyattan 1-2 gün sonra kolayca çekip çıkarılır. PNL ile taşlar tamamen temizlenir ve ortalşama 2 günde taburcu olunur.

-Birdaha taş düşürmemek için ne yapmam gerekir ?

Sık taş düşürme hikasyesi olan hastalarda, özellikle çocukluk döneminde taş hastalığı başlayan hastalarda ameliyattan 1 ay sonra metabolik taş değerlendirmesi yapılmalıdır. Bu değerlendirme hastanemiz taş poliklniğinde yapılmaktadır.

Metabolik taş değerlendirmesinde:

Ameliyatla alınan veya kendiliğinden düşen ufak taş parçalarının analizi yapılır (taşın cinsi tanımlanır)

Detaylı kan tahlili yapılır. (kanda kalsiyumun artmasına sebep olan paratirodi ve tiroid bezinden salınan hormone düzeylerinin ölçümü, kalsiyum, fosfat, ürik asit gibi parametreler değelendirilir.)

Bir gün boyunca size tarif edilecek şekilde idrar toplanır (24 saatlik idrar analizi). Bu tahlil ile idrarınızda kalsiyum fazlalığı, taş oluşumunu arttıran maddelerin fazlalığı mı mevcut yoksa taş oluşumunu engelleyici koruyucu maddelerin eksik liği mi söz konusu olduğu tespit edilir.

Tüm bu değerlendirmeler sonucunda taş oluşum nedeni belirlenir ve bird aha oluşmaması için bir takım önlemler alınır. Taş tedavisinde ilk ve asıl amaç taşın oluşumunun engellenmesi olmadır. Bu nedenle taşın metabolik değerlendirilmesi oldukça önemlidir.

Taş oluşum riskini arttıran bir takım faktörler mevcuttur.

Bunlar;

Yemeklere ek tuz atılmamalı, günlük alınan tuz miktarı azaltılmalı

Aşırı hayvansal kaynaklı protein tüketiminden kaçınılmalı

Lif içeriği yüksek olan besinlerin tüketimi arttırılmalı

Günlük sıvı alımınızı 2 litre idrar yapacak şekilde düzenlemelisiniz. (Hava sıcaklığı ve aktivite durumuna göre sıvı ihtiyacı değişebilir. Bu nedenle günlük 2 lt idrar çıkışını sağlayacak düzeyde sıvı alınmalı) olarak sıralanabilir.