Rat Çalışmalarını Nasıl Yorumlamalıyız ?

Question

Sayın hocam merhaba. Nasılsınız, iyi misiniz ? Benim öteden beri merak ettiğim bir husus var. Bu konuda sizin gibi değerli bir bilim insanının görüşlerini merak ediyorum. Birçok ilacın deneyi ratlar yani fareler üzerinde yapılıyor bilindiği gibi. Ancak bu hayvanlar boyut olarak küçük, genetik ve hormonal açıdan daha farklı canlılar. Neden bize yakın olan goril ve şepmanze gibi primat türleri denek olarak değil de, sadece fareler denek olarak kullanılıyor ilaç deneylerinde ? Mesela dutasteride'in erektil fonksiyon üzerindeki etkilerini bir grup fare üzerinde araştırmışlar. Araştırma sonucunda farelerde erektil fonksiyon üzerinde olumsuz etkileri olduğu sonucuna varmışlar. Bu çalışmadan yola çıkarak dutasteride'in insanlar üzerinde de aynı etkiyi yaratabileceğini söyleyebilir miyiz ? Kısacası rat çalışmalarını nasıl yorumlamalıyız ve aşağıdaki çalışmayı dutasteride kullanan insanlar açısından nasıl değerlendirmeliyiz ? https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/*** *** ** Değerli vaktinizi ayırıp cevap verirseniz memnun olurum. İyi çalışmalar. Saygılar.

Prof. Dr. Atila Karaalp · Accepted Answer

Sayın Yaşar Bey: Bu sorunuzun yanıtı çok basit: Maliyet. Bir sıçan *** *** ** gram ağırlığındadır ve her bir batında 12-15 arasında yavru verir, gebeliği 21 gün sürer ve yavruları 2 ayda olgunlaşır. 20 metrekarelik bir odada yüzlercesi (beşerli ayrı kafeslerde) barınabilir. Bir tanesinin maliyeti (satın almaya kalkarsanız 15-20 TL civarındadır). Küçük oldukları için az yem tüketirler. Bir goril (ki ticaretini yapmak uluslararası düzeyde yasa dışıdır) erişkini *** *** ** kg ağırlığındadır, bulabilirseniz tanesi 5-10 bin USD'den fazladır, 20 metrekarelik bir alanda bir tanesini zor barındırabilirsiniz. Günlük yem ihtiyacı tropik meyvelerden oluştuğu için yüzlerce USD tutar vs. Sıçan ile goril arasındaki bu mesafeye değişik aralıklarla, kobay (guinea-pig), kedi, tavşan, köpek, domuz, koyun gibi diğer memeli canlıları yerleştirebiliriz Yani konu bir biyolojik deneyi omurgalı ve memeli bir canlı üzerinde yapmak ise yanıt her zaman sıçandır. İşte bu nedenle kolay, hızlı, ucuz olması avantajlarıyla biyolojik deneyler sıçanlar (kimi zaman da kobay veya tavşanda) üzerinde gerçekleştirilir. Evet insana daha yakın canlılar vardır ve bu da sıçan deneylerinin dezavantajıdır fakat maliyet/etkinlik açısından yanıt çok net sıçandır. Siz bir mali fon bulun dilediğiniz deneyi goriller hatta zürafa, fil veya balina gibi devasa canlılar üzerinde gerçekleştirelim. Dezavantaj olarak insana çok yakın bir canlı değildir. Örneğin şempanze ile insan DNA'sı %98,5, goril DNA'sı ise %99 aynıdır. Ancak sıçanlara uzak dediysem o kadar da değil çünkü fonksiyonel genler açısından bakıldığında sıçan DNA'sı da insan DNA'sına %99 benzerlik gösterir. Bu nedenle de çok saygın bilim insanları ve bilimsel dergiler bile sıçan deneylerini kabul ederler. Evet sorunuzda haklısınız sıçanda olan şey insanda da olacağının %100 kanıtı mıdır? Değildir ama size şöyle dersem her halde ikna edici olur; bu oran %99,95 olur. Yani neredeyse kesin gibidir. O onbinde beşlik farklılık da inanmayacaksınız ama insanı insan, sıçanı sıçan yapan detaylar. Yoksa insülin molekülümüz de neredeyse aynıdır, testosteron ve reseptörleri de. Yani sıçandan elde edilen biyolojik yanıtlar insan için de (%99,95) aynı şekilde sonuç verecektir.

Cevaplar (1)