Ölüm hepimiz için dayanılması çok zor bir durumdur. Çocukta ölüm kavramı yakın çevresinden birinin kaybı ile çocuğun dünyasında yer almaya başlar.
Okul öncesi dönemdeki çocuğun ölümü kavraması, anlamlandırabilmesi çocuğa oldukça karışık ve anlaşılmaz gelicektir. 3-4 yaş arasında yakınlarının ölümü ile karşılaşan çocuk, 5 -6 yaş grubu çocuklarına göre daha az etkilenecektir. 3-4 yaş grubu arası çocuklar ölen kişiyi seyahatte, uzun bir yolculukta diye düşünür ve ölen kişinin yolculuktan geri dönmesini beklemektedir. “Özledim artık gelsin “,”Yeter artık dönsün “”1 kezcik göriyim” diyerek duygularını sözel olarak ifade etmeye başlar. 5- 6 yaş yaşa geldiğin de çocuk artık ölümün seyahat değil, ölen kişinin geri dönüşünün olmayacağını anlar. Bir daha uyanmayacağını ve orada uyuyacağını düşünür. 6 – 7 yaşlarında çocuk ölümü, hastalıkla ve yaşlılıkla bağdaştırmaya başlar. Çocuk ölen herkesin yaşlı olduğu ve hastalandığı için öldüğünü düşünür. 10- 12 yaş arasında çocuk ölümün, dünyada yaşamın bittiğini idrak etmeye başlar. Ölen canlının bir daha geri dönmeyeceğini anlar.
Ebeveynler okul öncesi çocukların zihnin de oluşan soruları örnekler ile anlatabilir. çocuğun zihninde oluşan soruların cevap bulması çocuğu rahatlatacaktır. Tüm canlıların yaşamlarının başladığını bittiğini doğadan örnekler ile anlatabilirsiniz. Örneğin yavru bir kuzunun doğması, büyüyüp koyun olması, yaşlanması ve yaşamının sona ermesi.. Bu durum doğada ki tüm canlılar ,insanlar ve hayvanlar için geçerli olduğunu anlatabilirsiniz
Bu dönemde çocuğun zihnin de olumsuz düşünceler oluşturacak cümlelere dikkat etmeliyiz.Örneğin ;
Ölenlerin toprak altında yok olduğu
Ölenlerin yanına sorgu meleklerinin geldiğini
Ölen kişinin, çevresindeki kişiler yüzünden öldü
gibi, durumlar çocuğun ölümden –topraktan ve Allah tan korkmasını sağlayabilir.
Peki Çocuğa ölümü nasıl anlatmalıyız ?
Çocuk sözel iletişim kurabiliyor ise çocuktan saklanmamalıdır. Hiçbirşey yokmuş gibi davranmak veya bağırarak dövünmek sakıncalıdır.
Ölüm haberini vericek kişi çocuğa duygusal anlamda yakın kişi olmalıdır. Haber karşısında çocuğun tepkisini rahat ifade edebilmesi için “yalnız” olmaları
Ölüm beklenmedik, ani olduysa (trafik kazası ,kalp krizi vb) çocuğa alıştıra alıştıra aktarılmalıdır. Çocuğun durumuna göre uzun veya kısa tutulabilir. Yalnız çok uzun süre ölüm haberi gizlenmesi sakıncalıdır.
3-6 yaş okul öncesi dönem çocuğunu cenazeye götürmek veya ölü temizlemesine götürmek sakıncalıdır.
Ölüm Çocuğa ne kadar iyi anlatılsa bile çocukların yaşayabileceği ciddi sorunlar olabilir.Bunlardan bazıları;
Davranış Bozukluğu (alt ıslatma, çalma ,kekemelik ,pika,kaka yapma,tırnak yeme vb.)
Bayılma, titreme
Gece korkuları
İçe kapanma
Yeme bozuklukları vb. gıbı..
Bu tür sorunlar ile karşılaşan ebeveyn, cocuguna yetemediğini hissettiği an dogru davranış , dogru iletişim ve dogru bır yaklasım ıcın uzman pedegojik destek almalıdır.
Aile ve Çocuk Danışmanı
Betül Araz PİR
