Vezikoüreteral reflü, kısa adıyla VUR, mesanedeki idrarın böbrekleri mesaneye bağlayan tüplere (üreterler) doğru geri akışıdır.
“Veziko” yani idrar kesesindeki idrarın bir kısmının, “üreter” yani böbrekte oluşan idrarı idrar kesesine taşıyan kanala geri kaçması (reflü) . veziko-üreteral-reflü olarak tanımlanır.
İdrar yolları böbrekler, üreterler, mesane ve üretrayı içerir. Tüm bu yapılar atık ürünlerin vücudunuzdan uzaklaştırılmasında rol oynar.
Karnın arka tarafında fasulye şeklindeki bir çift organ olan böbrekler, atık maddeler, su ve elektrolitleri süzerek kandan uzaklaştırılmasına yardımcı olurlar. Böbrek ve mesane arasında idrar akışını sağlayan kanal yapıları olan üreterler böbrekte oluşan idrarı mesaneye kadar taşırlar. Oluşan idrar mesanede birikir ve idrarın mesaneden dışarı atılmasını sağlayan kanal olan üretra yoluyla vücut dışına atılır.
Normalde idrar yapma esnasında idrarın tek yönlü olarak mesaneden dışarı doğru atılmasını sağlayan bir yapı mevcuttur. Bu yapı adeta bir kapak gibi işlev görür ve idrar kesesi doldukça idrarın geri kaçması önlemek amacıyla kapanır. Herhangi bir sebepten dolayı bu yapıda ortaya çıkan aksaklıklar nedeniyle idrar yapma esnasında idrarın bir kısmı üreter ve/veya böbreklere doğru geri kaçar.
Vezikoüreteral reflü sıklıkla bebeklik ve çocukluk döneminde teşhis edilir.
Oldukça yaygın bir ürolojik rahatsızlıktır ve % 1 oranında görülür. Anne karnında iken böbreklerinde genişleme tespit edilen bebeklerde %16 oranında VUR tespit edilmektedir. Bu tür durumlarda doğum sonrası mutlaka üroloji uzmanı tarafından muayene önerilir.
VUR tanısı koyulmuş çocukların kardeşlerinde %27, çocukluğunda VUR tespit edilmiş kişilerin çocuklarında ise %35 oranında VUR riski vardır. Ailede VUR öyküsü var ise kardeş ve çocukların da araştırılması gerekir.
Erkek bebeklerde kızlara nazaran daha sık görülür.
Bir yaş altı bebeklerde daha sık rastlanır. Bunun nedeni yaş ilerledikçe kendi kendine düzelme oranının yüksek olmasıdır.
Vezikoüreteral reflü, böbrek hasarı, yüksek tansiyon ve böbrek yetmezliği gibi ciddi sonuçları olan anatomik ve / veya fonksiyonel bir rahatsızlıktır.
Zamanında ve uygun şekilde tedavi edilmezse böbrek hasarına neden olabilir.
Böbrekte oluşan hasarlar doğrudan idrar yolu enfeksiyonu ile ilişkilidir. Tedavi edilmeyen idrar yolu enfeksiyonları zamanla böbrekte hasar oluşumuna neden olur. Tekrarlayan enfeksiyonlar ve hasarlar zaman içerisinde böbrek fonksiyon kaybına neden olacaktır.
Böbrek hasarı gelişmesi durumunda kan basıncını kontrol eden mekanizmalar da olumsuz etkilenir ve yüksek tansiyon sorunu ortaya çıkmaya başlar.
Böbrek hasarları zamanla böbreğin süzme fonksiyonunun kaybına neden olabilir. Bu böbrek yetmezliğine yol açabilir. Böbrek yetmezliği hızlı bir şekilde (akut) ortaya çıkabilir ya da zamanla (kronik) gelişebilir.
Hastalığın belirti ve bulgularını tanımak ve zamanında tanı koymak önemlidir.
- İdrar yolu enfeksiyonu her zaman gözle görülür belirti ve bulgulara neden olmaz.
Acil idrar yapma isteği
İdrar yaparken yanma hissi
Sık sık, az miktarda idrar yapma
İdrarda kanama
Bulanık idrar
İdrarda kötü koku
Yüksek ateş
Yan ağrıları
Karın ağrısı
İdrarda yanmadan dolayı idrarını tutmak
İshal
İştahsızlık
Huzursuzluk
- Çocuk büyüdükçe farklı belirti ve bulgular ortaya çıkmaya başlar.
İdrar kaçırma
Uykuda işeme
Bağırsak alışkanlıklarında bozulma, kabızlık
Yüksek tansiyon
İdrarda protein tespit edilmesi
Böbrek yetmezliği belirtileri
- Bir diğer belirtisi de anne karnında iken yapılan ultrasonografide tek ya da her iki böbrekte genişleme, yani hidronefroz olmasıdır.
Vezikoüreteral reflü iki şekilde ortaya çıkabilir.
En sık nedeni böbrekte üretilen idrarı idrar kesesine taşıyan kanalın idrar kesesi ile birleştiği bölgede doğuştan gelen bir yetersizlik olmasıdır. Bu yetersizlikten dolayı mesane doldukça kapanması gereken kanal kapanmaz ve idrar yapma esnasında mesanenin kasılması ile ortaya çıkan basınç nedeniyle idrarın bir kısmı üreter ve / veya böbreklere doğru geri kaçar.
Bir diğer neden ise idrar kanalı çıkışında doğuştan ya da sonradan ortaya çıkan darlıklardır. Bu darlıklar neticesinde idrar yapmak güçleşir, mesane içi basınç artar ve bir süre sonra idrar kanalı ve idrar kesesi birleşim yerinde bulunan kapak mekanizması bozulur.
Posteroüretral valv (İdrarın dışarı atıldığı üretra adı verilen kanalın doğuştan gelen bir gelişim kusuru sonucu bir zar yapısı ile kapalı olması)
İdrar yolu enfeksiyonları
Nörojen mesane
Tanı sıklıkla idrar yolu enfeksiyonu nedeniyle yapılan değerlendirme sırasına koyulur.
Sık tekrarlayan ya da ateşli idrar yolu enfeksiyonu geçiren bebek ya da çocuklarda mutlaka detaylı muayene ve inceleme yapılmadır.
İdrar analizi ve idrarda kültürü (İdrarda bakteri aranması) ilk yapılması gereken değerlendirmedir.
Kesin tanı amacıyla planlanan testler idrar yolu enfeksiyonu tedavi edildikten sonra yapılmalıdır.
Ultrasonografi
VCUG: Vezikoüreteral reflü şüphesi olan bir çocukta yapılması gereken en önemli ve bilgi verici testtir. Bu test sayesinde vezikoüreteral reflünün mevcut olup olmadığı, mevcutsa derecesi, üreterde veya mesanedeki ek hastalıklar değerlendirilebilir.
Bu test röntgen ışını kullanılarak yapılır. Çocuk röntgen cihazında sırt üstü yatar pozisyonda iken idrar kanalından mesaneye ince bir kateter yerleştirilir ve idrar kesesi röntgen cihazında görülebilen bir boya ile doldurulur. Çocuğun mesanesi farklı açılardan röntgenler çekilerek görüntülenir. Daha sonra kateter çıkarılır ve çocuğa idrar yaptırılır. İdrar yapma esnasında ek çekimler yapılarak reflü olup olmadığı değerlendirilir.
Sintigrafi
En hafif vakalarda, idrar sadece üretere geri kaçar (derece I). En şiddetli vakalarda böbrekte hidronefroz adı verilen ileri derecede şişme olduğu ve üreterin kıvrımlı bir hale geldiği (derece V) gözlenir.
Tedavi seçenekleri hastalığın şiddeti, çocuğun yaşı, böbreğin etkilenme durumu, işeme alışkanlıklarına göre belirlenir.
Hafif hastalık durumunda çocuk büyüdükçe sorun yavaş yavaş kendiliğinden düzelecektir. Bu durumda düzenli aralıklar ile yapılacak bazı testler ve muayeneler ile takip etmek mümkündür.
Önleyici antibyotik kullanımı
İşeme eğitimi
İdrar yolu enfeksiyonu kontrolü
Reflü takibi
Böbrek fonksiyonu ve hasarının takibi
Şiddetli hastalık durumunda ise farklı tedaviler önerilir.
İdrar yolu enfeksiyonu var ise böbreklere ulaşmasını önlemek için uygun antibiyotik ile derhal tedavi edilmelidir. Enfeksiyon tedavisi tamamlandıktan sonra yeni bir enfeksiyon gelişmesini önlemek amacıyla daha düşük dozlarda koruyucu antibiyotik kullanımı gerekebilir.
Cerrahi müdahale bozulan kapak mekanizmasının tamiri için yapılır. Endoskopik, laparoskopik, robot yardımlı laparoskopik ve açık yöntemler kullanılabilir. Cerrahi müdahale kararı verebilmek için hastanın dikkatli ve detaylı şekilde değerlendirilmesi gerekir.
Belirgin anatomik bozukluk varsa
Takibe rağmen idrar yolu enfeksiyonları sık tekrar ediyor ise
Zamanla reflünün şiddeti artıyor ise
Böbrek hasarı oluşuyor ya da var olan hasar ilerliyor ise
Aile takibe uyumsuz ise
Hasta cerrahi ya da medikal tedavi ile başarıyla tedavi edilmiş olsa da mutlaka düzenli takip edilmesi gerekir. Uygun tedaviye rağmen hasarlı böbrek normale dönmez. Vezikoüreteral reflüye bağlı gelişen böbrek hasarı kalıcıdır. Tedavide amaç mesanede enfeksiyon ortaya çıksa dahi böbreklerin etkilemesini engellemektir. Unutmayın ki, doktorunuzun size verdiği önerilere uymak, tedavinin başarısı ve kalıcılığı üzerindeki en etkili faktördür.
