Tüp bebek tedavisi, hiç kuşkusuz üreme tıbbı alanında şimdiye kadarki en başarılı projedir ve bu yöntem sayesinde 40 yıldır milyonlarca çift çocuk sahibi olabilmişlerdir. Yine de öncelikle gebeliği engelleyen nedenin bulunup bunun tedavi ile ortadan kaldırılması ile elde edilen gebelik şansı tüp bebekten çok daha yüksektir. Bilimsel ve tarafsız veriler, 35 yaştan genç kadınlarda eve sağlıklı bebek götürme oranlarının yüzde 30’lar civarında olduğunu göstermektedir. Başarı yüzdeleri, 35-38 yaşlar arasında yüzde 20’lere, 38-39 yaşlarında yüzde 10’lu değerlere, kırklı yaşlarda ise yüzde 10’ların altına düşmektedir. Kırk dört yaşındaki bir kadın tüp bebekle başarı şansının yüzde 3’den yüksek olmadığını bilmek hakkına sahiptir. Aynı nedenle 43 yaştan itibaren hiç bir infertil çifte tüp bebek önerilmez. Maalesef ticari kaygılarla, zaman zaman yazılı ve görsel medyada baş gösteren “mucizevi” yeni yöntemler, reklamları yapıldığı şekilde bebek şanslarını daha fazla yükseltmemektedir.
Size önerim, acele etmemenizdir. Sizin ve eşinizin genel sağlık durumlarınız yerinde ve her ay adet görüyorsanız biraz sabırlı olun. İster doğal yolla, ister ilaç tedavisiyle, ister tüp bebek tedavisiyle hemen ilk birkaç ayda gebe kalacağınız gibi yüksek bir beklentiye girmeyin. İnfertilitenin tanımı bile 1 yıl içinde düzenli ilişkiye rağmen gebe kalınamaması durumudur. Çoğu genç çift bebek sahibi olmayı denemeye başladıktan kısa süre sonra tıbbi yardım aramaya başlıyorlar ve gereksiz birçok “tedavi” ile doğal yoldan gebe kalabilme şanslarını bile azaltıyorlar çünkü sorun olmadığı halde verilen ilaçlar normal olan fonksiyonları da bozarak yarar yerine zarar verirler. İlk 3-6 ayda gebe kalamadıkları için hiçbir sorun yokken tüp bebek tedavisine alınan pek çok çift vardır.
Varsayalım yeterli süre doğal yoldan gebe kalmayı denediniz ve doktorunuzla birlikte tüp bebeğe karar verdiniz. Kesinlikle sizin ve eşinizin eksiksiz şekilde değerlendirildiğinizden örneğin erkeğin farklı zamanlarda en az 2-3 sperm analizinin yapıldığından, kadının adet kanamasına kabaca 1 hafta kala yumurtlama ve diğer hormon sonuçlarının ölçüldüğünden, kanalların açıklığını test etmek için film çekildiğinden emin olunuz. Bu şekilde hem doğal yoldan gebe kalmanız için tedavi alternatifleri ortaya çıkar hem de tüp bebek gerçekten gerekiyorsa bile başarı oranını yükseltmek için bulunabilecek sorunların önceden tedavisi yapılmış olur. İnfertil çiftlerin tamamına yakını hormonal değerlendirmeyi adetin 2 veya 3. günü yapılan kan testleri zannediyorlar. Bu yaklaşım yanlıştır, sadece bir ezberdir ve kesinlikle kadının neden gebe kalamadığını göstermez.
Tedavinin sonuç vermesi ve gebe kalabilmeniz için de zamana ihtiyacınız var. Örneğin hormonal bir sorununuz bulundu ve ilaç tedavisine başlandı. Ya da adetleriniz gecikerek oluyor, dolayısıyla yumurtlamanız ilaçlarla tedavi gerektiriyor. Eşinize tohum sorunu nedeniyle ilaç verildi. Gebeliği engelleyen sorununuz ameliyat ile bertaraf edildi diyelim. Hemen ertesi ay gebe kalabileceğinizi zannetmeyin. Bazıları ilk ayda gebe kalmayınca ilacını bile bırakır oysa bu tür tedaviler ilaç verildiği sürece etkilidir. O halde doğal yoldan gebe kalmanız için ne kadar süreye şans tanıyalım? En az 3-4 ay sabrediniz. Eğer tedavi yararlı olacaksa 6 ay yeterli bir deneme süresidir. Bu sürede gebelik olmamışsa bir sonraki tedaviye geçmek gündeme gelir. Tedavi sürelerinin tayininde kadın yaşı ve yumurta rezervinin de önemi vardır. Kadın yaşı ne kadar 35 yaş üzeriyse, yumurta sayıları ne kadar az ise deneme süreleri de o oranda kısaltılabilir.
Bebek sahibi olmak için ortalama kaç tüp bebek uygulamasına ihtiyacınız var? Tedavinin duygusal ve maddi yükü de dikkate alındığında dünya üzerindeki gebe kalana kadarki gerekli deneme sayısı çift başına ortalama 2,7 yani kabaca 3 tüp bebek seansıdır. Şanslıysanız ilk denemede ya da ikincide gebeliği yakalayabilirsiniz. Her deneme için şartlara göre değişmekle birlikte başarı şansınız yüzde 30’lar civarındadır.
Tüp bebek tedavileriniz başarısız oldu diyelim. Yine de çocuk sahibi olma umudunuzu kaybetmeyiniz. Belki iyi değerlendirilmediğiniz için gebeliği önleyen gözden kaçmış bir sorununuz vardır. Bazen defalarca başarısız tüp bebekten sonra bulunan basit bir neden yine basit bir ilaç tedavisiyle düzeltilebiliyor ve 1-2 aylık tedaviyle bebek sahibi olunabiliyor.
Üç yeni Avrupa çalışması, başarısız tüp bebek denemelerine rağmen umudunuzu kaybetmemeniz gerektiğini rapor ediyor. Şöyle ki 2133 tüp bebek uygulanan İngiliz çiftten yüzde 17’si yani 6’da 1’i sonraki 5 yıllık süreçte kendiliklerinden gebe kalıp doğurmuşlardır. Özellikle kadın yaşı genç ve gebeliği deneme süresi kısa ise kendiliğinden gebelik şansı daha yüksek bulunmuş. Bir kere tüp bebek tedavisiyle çocuk sahibi olduktan sonraki süreçte tedaviye gerek olmaksızın kendiliğinden tekrar gebe kalıp doğum yapan çift oranının ise yüzde 15 olduğu aynı çalışmada gösterildi. Benzer sonuçlar bir 2016 Fransız çalışmasında da tekrar edildi. Bu çalışmada da başarısız tüp bebek denemesinden sonra yine yüzde 17 çift kendiliğinden bebek sahibi olabilirken başarılı tüp bebek tedavisi ile bebek sahibi olanların yüzde 24’ü yani 4’de 1’i tedaviye gerek olmaksızın kendiliklerinden tekrar gebe kalabildi ve ikinci çocuklarına kavuştular. Danimarka’da 1000 çift ile yapılan üçüncü araştırma sonuçları da daha önce başarısız tüp bebek denemeleri olan yüzde 28 çiftin tedavi gerektirmeden bebek sahibi olabildiklerini ve bunların çoğunun açıklanamayan infertilite nedeniyle tüp bebek yaptırdığını rapor etti.
Sonuç olarak tüp bebek tedavisi başarılı da olsa başarısız da olsa sonraki yıllarda tedavisiz şekilde gebe kalıp bebek sahibi olma şansının oldukça yüksek olduğu görülüyor. Yani umutsuzluğa gerek yok ve denemeye devam etmek gerekiyor.
Genç kadın yaşı, kısa evlilik süresi ve açıklanamayan infertilite ve endometriosis tanıları, tedavisiz kendiliğinden çocuk sahibi olma şansını artıran faktörler… Aksine tüp tıkanıklığı nedeniyle yapılan tüp bebek tedavileri ile en az 3 kez tüp bebek denemeleri başarısız olan çiftlerin bebek sahibi olma şansları çok daha düşük. Benzer şekilde başarısız mikroenjeksiyon tüp bebek işlemlerinden sonra da kendiliğinden gebelik başarısı oldukça düşük çünkü mikroenjeksiyon daha çok erkek sperm hücrelerinde ciddi sorun olduğunda uygulanıyor…
Sonuç olarak eve götürülecek mesajlar:
1. Hemen birkaç ayda gebe kalamayınca acele ederek hekimleri gereksiz tedaviler uygulamaya zorlamayınız.
2. Gebeliği engelleyen bir sebep bulunduğunda tedavi tüp bebek değil, bulunan sorunun ortadan kaldırılması olmalıdır. Doğal yoldan gebe kalma şansınız tüp bebekten daha yüksektir.
3. Henüz gebe kalmayı denemeden örneğin yumurtalarınızın azaldığı gerekçesiyle acil tüp bebek önerilirse bile önce hiç olmazsa 3-4 ay doğal yolla gebelik şansınızı deneyin çünkü yumurtalarınızın azalması gebeliği engelleyen bir faktör değildir.
4. Tüp bebek tedavisinde hemen ilk ayda gebelik olmazsa hayal kırıklığına uğramayınız. Gebeliğe ulaşmadan önce birkaç defa tüp bebek yaptırmanız gerekebilir.
5. Hekime ve tedaviye güvenmek başarı şansınızı artırır. Bu nedenle önerilen örneğin tüp bebekle veya ameliyatla tedavi kararını doğrulamak için ikinci ya da hatta üçüncü hekime danışmaktan çekinmeyiniz. Hekimler araştıran bilinçli hastaları daha çok severler.
6. Tüp bebek tedavileriniz başarısız ise yine de umudunuzu kaybetmeyiniz. Doğal yolla hiçbir tedavi uygulanmadan bile bebek sahibi olma şansınız 5 yıl içinde 6’da 1’dir.
Sağlıkla kalın.
Prof. Dr. Kutay Biberoğlu
29.01.2020
Ankara
