Sorularla tip 1 diyabete bakış - 3

• Diyabetli çocukların öğün düzeni nasıl olmalıdır?

Bizlerin genellikle sağlıklı beslenme için önerdiği düzen ana ve ara öğünlerin olduğu bir düzendir. Diyabetin beslenme tedavisinde öğün düzeni hem insülin tedavisine hem de diyabetlinin uyumuna bağlıdır. Geleneksel olarak önerilen insülin tedavisindeki beslenme 3 ana ve 3 ara öğünden oluşan bir öğün düzenidir. Ancak yoğun insülin tedavilerinde öğün düzeni çok daha bireysel olarak ayarlanabilmektedir. Öğün düzeni açısından burada aslında temel hedef diyabetlinin tedavisine uyumunu artırmaktır. Günümüz teknolojisinin ve insülin çeşitlerinin gelişmesiyle beraber artık elimizde böyle bir imkan da bulunmaktadır. Sonuçta diyabetli bir ara öğününü almak istemediğinde sizin onu beslenmesine yazmanız onun uyumunu artırmak bir yana dursun tamamen engelleyecektir. Diyabetli bireylerin beslenme tedavileri hayat boyunca devam eden bir tedavidir ve bu nedenle bizlerin doğrularıyla, onların yaşantıları arasında ortak bir payda da buluşmak gerekir.

• Yoğun insülin tedavi nedir?

Yoğun insülin tedavisi  günde 2'den fazla yapılan insülin uygulaması veya insülin pompa uygulamasıdır. Genellikle gece uzun etkili bir bir insülin ile bazal insülin dozu ayarlanır ve her ana öğün ile beraber  o öğüne denk gelecek bolus insülin dozları yapılır.

• Hipoglisemide aileler veya çocuğun kendisi nasıl davranmalıdır?

Hipoglisemi aslında önemli olmasından dolayı sakındığımız akut bir komplikasyondur. Hipoglisemide mutlaka müdahale edilmelidir. Zaten bilinç kaybı durumları için mutlaka tüm diyabetlilerde glukagon iğnesi bulunmalıdır. Ama bunun yanı sıra bilincin açık olduğu hipoglisemi durumlarında beslenme ile mutlaka müdahale edilmelidir. Kan şekeri 80'in altına indiyse öncelikle mutlaka kolay sindirilip kısa sürede emilen karbonhidrat kaynağı alınmalıdır. Bunlar reçel, bal, pekmez, sofra şekeri ve meyve suları olabilir. Çikolata bu grupta olan bir besin değildir ve hipoglisemide kullanılmamalıdır. Bu besinler alındıktan 15 dakika sonra kan şekeri takibi yapılmalıdır. Kan şekerinin yükselmeye başladığı gözlemlenmelidir. Bu aşamadan sonra bir sonraki öğüne bir saatten fazla bir zaman dilimi varsa o zaman ek bir ara öğün almakta fayda vardır (1 dilim ekmek ve 1 kibrit kutusu kadar peynir veya 1 su bardağı süt ve biraz tuzlu kraker gibi).

1. Hiperglisemide aileler veya çocuğun kendisi nasıl davranmalı?

Diyabetli çocuğun kan şekeri 250'nin üstünde değilse o zaman kan şekerini düşürmek için bir miktar egzersiz yapabilir veya hekimi ile görüşüp araya bolus insülin dozu yapabilir. Diyabetli karbonhidrat sayımı yöntemini uyguluyorsa o zaman kendisi de bolus insülin dozunu ayarlayabilir veya bir sonraki öğününde ne kadar eksik beslenmesi gerektiğini belirleyebilir.

• Karbonhidrat sayımı nasıl bir yöntemdir?

Karbonhidrat sayımı yönteminin temelinde karbonhidrat içeren yiyeceklerin miktarlarının kontrol edilmesi yatar. Kan şekerini asıl etkileyen besin öğesi karbonhidratlardır. Dolayısıyla bu yöntemde diyabetli tüketmesi gereken karbonhidrat miktarını öğrenir. Böylece biraz daha esnek olarak öğünlerdeki beslenmesini ayarlama şansına sahip olur.

• Kimler öğrenebilir bu yöntemi?

Öncelikle tedavisine dahil olmayı isteyen, sık kan şekeri kontrolu yapan ve yoğun insülin tedavisi alan diyabetliler öğrenebilir.  Karbonhidrat sayımı eğitimi de kendi içinde 3 aşamalı bir eğitim modelidir.

• Karbonhidrat sayımının 3 aşaması nelerdir?

Birinci basamakta diyabetli besinlerin içerdiği arbonhidrat mıktarlarını ve bu miktarları sayma becerisini öğrenir. Karbonhidrat (CHO) sayımı eğitimi sık kontrollü ve tekrarlı bir eğitimdir. Birinci aşamada CHO içeren besinler, kan şekeri hedefleri, karbonhidratların kan şekerine etkileri, porsiyon ölçüleri, bireysel olarak tüketilmesi gereken karbonhidrat miktarlarıgibi konuların eğitimi verilir.

İkinci aşama bireysel yanıtların alındığı ve öğrenilenlerin pekiştiği bir aşamadır. Bu noktada bireysel kan şekeri yanıtları ve besin tüketimleri üzerinden tekrarlı ve detaylı bir eğitim verilir.

Üçüncü aşama artık ileri düzey karbonhidrat sayma becerisinin kazandırıldığı aşamadır. Bu aşamada diyabetli kullandığı insülin ile tükettiği karbonhidratları eşleştirmeyi öğrenir. Bu aşamaya geçilebilmesi için diyabetlinin bazal insülin dozunun iyi ayarlanmış olması gerekir.

Bu aşamada diyabetli ne kadar insülin alırsa kan şekeri ne kadar düşer, ne kadar besin alırsa kan şekeri ne kadar yükselir gibi soruların bireysel yanıtlarını öğrenir. Böylelikle kendisi kan şekerine müdahale edebilecek düzeye gelir.

• Bu yöntemin avantaj ve dezavantajları nedir?
  • Kan şekerine göre öğünde tüketilecek besin miktarının ayarlanması becerisini kazandırır.
  • Öğrenmesi kolaydır, ancak sık kontrol gerektirir.
  • Tek grup besine odaklanıldığı için tek tip beslenmeye götürebilir. Dolayısıyla sağlıklı beslenmeden uzaklaşılmış ve komplikasyon riski artmış olur.
  • Sık kan şekeri ölçümü gerektiğinden maliyeti daha yüksektir.
  • İstenmeyen kilo artışına sebep olabilir.
  • Sağlıksız besin tüketimine yol açabilir.
  • Hipoglisemi riski daha fazladır.