Şişmanlara Özgü Bir Düşünce Biçimi Var mıdır?

Şişmanlıktan Zayıflık Yolunda Yaşananlar Adım Adım **3

Bireyler hayatlarının akışını düzenlemede ve sorumluluğunu üstlenmede farklıdavranışlar ve düşünceler içerisindedir. ‘Kontrol odağı’ denilen kavram bu davranışları ve düşünceleri içermektedir. Kontrol odağı kendin içerisinde olan bireyler, kendi hayatları ile ilgili sorumluluğu kendi üstlenenlerdir. Buna karşılık kontrol odağı dıştan olan bireyler, olumlu ya da olumsuz tecrubelerinin sebebini dışarıdan gelen uyaranlara bağlamaktadır. Başlarına gelen olayları kader, şans ya da tesadüf olarak nitelendirmektedir. Bu kişiler sorumluluğu kendi dışlarındaki sebeplere dayandırmaları nedeniyle, bu tip kimselerin aşırı yemelerini de stres, başkalarının ısrarı, yorgunluk, vb. gibi dış faktörlere bağlamaktadır. Bu sebep ile de kilo artışlarına dur diyememektedirler. Şiş­manlar sosyal çevre ile ilişki içindeyken kendi isteklerini denet­lemek konusunda daha az kontrol sahibi olduklarına inanmaktadır. Bu gibi kimselerin çocukluk dönemine bakıldığında, kendilerini daha az kontrol etme hakkı tanınan çocuklar oldukları görülmektedir. Bunun sonucunda bireyler gelecek hayatlarında da kendi sorumluluklarını alamamaktadır.

(‘Klinik gözlemlerime baktığımda çoğu şişman kişinin bedeninden ve kilolarından savunma mekanizmaları ile memnun olduğunu belirttiklerini görmekteyim. Bu da demek oluyor ki aslında bu kişiler gerçekte ne sebebi ile rahatsız olduklarını ya da ne sebep ile psikolojik problemler yaşadıklarını farkında değildir.’)

Bu sebeple kilo vermek isteyenlere iç kontrol becerisi kazan­dırmak kilo verme ve hayat başarısını artırmaktadır.

“Zihinsel Sınırlama” Kilo Vermek İçin En Önemli Yoldur

Zihinsel sınırlama, fazla yemekle ilgili fizyolojik açlık işaretlerine aldırma­mak ve böylece kendini sürekli olarak yemekten mahrum etmek anlamına gelmektedir. Bir başka ifadeyle, zihinsel sınırlama, kişinin kilosunu kontrol etmek için sürekli olarak kendisi üzerinde bilinçli bir kontrol geliştirmesi anlamına gelmektedir.

Kilo problemi olan bir birey yediğini kontrol etmek için bilinçli bir çaba harcıyorsa, kendisini sevdiği şeylerden “yoksun bırakıl­mış” olarak hissetmektedir. Böyle bir kişi zihinsel kontrolüyle sür­dürdüğü az yeme davranışı sırasında herhangi bir yolla başarısızlığa uğrarsa, yoksun bırakılma duygusu ağır basmakta ve aşırı yemek davranışı ortaya çıkmaktadır. Bu karşı düzenleme mekanizması bireylerde, yemekle il­gili “ya hep-ya hiç” tavrını ortaya çıkarmaktadır. Kilo verme yoluna baş koyan bir birey ( diyet, obezite cerrahisi, spor her biri için bu geçerlidir) plan­ladığı (öngördüğü) miktardan fazla yediği takdirde, “sınırı geç­me” veya, “haddini aşma”duygusu yaşamakta ve gerek­lerini yerine getiremediğine göre, kendimi sevdiğim yiyecekler­den yoksun bırakmanın bir anlamı yok düşüncesine kapılmaktadır. Yani bu bireyler için her şey ya siyahtır ya beyaz kesinlikle onlar için gri renk yoktur. ‘İlerde bir tarihte yine kendime dikkat ederim nasılsa’ şeklindeki düşünce biçimiyle durumun gerektirdiklerinden vazgeçerek tekrar fazla yemeğe yönelmektedir.

 Sık Diyet Kilo Kazandırır

Yazının başlarında bahsettiğim zihinsel sınırlama kavramına şişmanlık problemi yaşayan bireyler çok fazla dikkat etmelidir. Bu kavram bireylerin kilo verme yolunda takılmalarına ve duraklama yaşamalarına en çok sebep olan durumdur. Çünkü bu durum hem fazla kiloya, hem şişmanlığın devam etmesine hem de alınan kiloların ve­rilmesinde zor anlar yaşanmasına sebep olmaktadır. Sık sık kilo vermeye çalışma giri­şiminde bulunanların kilolarında artış olmaktadır. Bu sonuca yol açan psikolojik ve fizyolojik sebepler birbirinin içinde­dir. Kilo problemi olan birey, bir programa başlamadan ön­ce de programını bıraktıktan sonra da, normalde yediği miktardan daha fazla yemektedir. Ayrıca muhtemelen, kilo ka­yıpları “ayar mekanizması”yoluyla organizma(birey vücudu) tarafından, bir tehlike olarak algılandığı için organizma kendisini bu kayıplara karşı koruma amacıyla çeşitli önlemler almakta ve bu da kilo kay­bını güçleştirmektedir.

‘Sık sık karar verip kendinize yenilmektense

problemler ile başa çıkmayı öğrenerek kendiniz

yenmeyi öğrendiğiniz gün başarıyı tüm

bedeninizde hissetmekle kalmayıp aynı

zamanda göreceksinizde..’

Uzm. Klinik Psikolog- Bariatrik Psikolog

Merve PEHLİVAN