Serebral palside kalça sorunları

GENEL BİLGİLER

Serebral palsi (SP) hastalarında kalça problemleri ciddi ve sık karşılaşılan bir durumdur. SP’ye bağlı kalça sorunları sıklığı, %2–75 oranlarında bildirilmektedir. Bunlar, basit bir sertlik veya bacakları açamamadan yüksekte kalça çıkığına kadar geniş bir yelpazede karşımıza çıkabilir.

Sertliğe bağlı oluşan kalça sorunları, gelişimsel kalça çıkığından (GKD) oldukça farklıdır. SP’de, doğumda kalça genelde normaldir. Kalça sorunları zaman içinde, kas kontraktürlerine(kas sertleşme yapışması) veya skolyoz (omurga eğriliği) gibi diğer problemlere bağlı olarak gelişir.

SP’li hastanın beyindeki tutulum düzeyi,  kalça çıkığı oluşmasında en etkili faktörlerden biridir. Bağımsız yürüyebilen SP’li hastalarda kalça çıkığı oranları %7’lerde bildirilirken, yatağa bağlı olgularda bu oran %60’lara kadar çıkmaktadır.

Yürümenin gecikmesi de, kalça sorunları ile karşılaşma şansını arttıran bir diğer etkendir. Üç yaşına kadar yürüyemeyen olgularda kalça çıkığı görülme riski daha fazladır.

 SP’de Kalça Sorunları

1. Adduksiyon kontraktürü (bacakları açamama)

2. Fleksiyon-adduksiyon kontraktürü (bacakları açamamakla birlikte karnına çekememe)

3. Artmış uyluk kemiği açısal pozisyonlarına uyumsuzluklar

4. Subluksasyon (Yarı çıkık)

5. Kalça çıkığı

PARALİTİK KALÇA ÇIKIĞI OLUŞMA MEKANİZMASI

SP’li çocukların çoğunda kalça doğumda normaldir. Özellikle kaslardaki sertleşmeler normal kalça gelişimi olan SP’li hastada zaman içinde sorun yaşanmasına neden olur. Fizik tedavisi uygun yapılmayan veya uyum sorunu yaşayan hastalarda yarı çıkıklar ve tam yüksekte çıkıklar görülebilir. Kas sertlikleri kemiksel şekil bozukluklarının oluşmasında, elbette yürümede gecikme de en önemli etkenlerden biridir

SP de Kalça Çıkığı Nedenleri

1. Yürüyememe ya da geç yürüme

2. Ağır beyinsel tutulum

3. Beyindeki hasarın yerleşim yeri

4. Skolyoz (omurga eğriliği)

FİZİK MUAYENE

SP’li hastalarda sistemik muayene yapılması belki de tüm hastalıklardan daha önemlidir. Hasta bir bütün olarak değerlendirilmelidir. Tüm muayene bulguları kayıt altına alınmalıdır, hastanın durumu ve hastalığının ilerleyişi mutlaka izlenmelidir. SP’li hastada kalça muayenesi oldukça önemlidir. Bacaklarda çaprazlaması olan olgularda ve ilk kez gelen tüm SP’li hastalarda ön-arka planda kalça grafisi çekilmelidir.

RADYOLOJİK DEĞERLENDİRME

SP’li hastalarda belki de en önemli sorun kalçaya ait olanlardır. Özellikle kalça çıkığının geliştiği durumlarda, tedavi şekli değişmekte ve büyümektedir.

Bu nedenle, riskli olan, ilk defa muayeneye gelen ve şüphe duyulan hastaların kalça ön-arka grafisi istenmelidir. Kalça grafisi olabildiğince standarda yakın çekilmelidir.

SP’Lİ HASTADA KALÇAYA YAKLAŞIM

SP’li hastalarda tutulumun tipi kalça çıkığı ile karşılaşılmasında en etkili etken gibi durmaktadır. Hiç yürümemiş hastalar en riskli gruptur. Bazı yarı tutulumları olan gruplarda neredeyse hiç kalça çıkığı sorunu yaşanmaz.

“SP’li hastalarda kalça sorunları en sık 2–6 yaş arasında görülür.”

İskandinav ülkelerinde SP’li hastaları değerlendirmek için bir program geliştirilmiştir. Hastaların yaş ve kaba motor fonksiyon sınıflandırma sistemi  seviyelerine göre değerlendirme yapılmaktadır. Bu sınıflamalara göre hastalarımızın izlemlerini yapmaktayız

SP’Lİ KALÇALARDA TEDAVİ YAKLAŞIMI VE YÖNTEMLERİ

SP’li hastalarda asıl önemli olan çıkmış kalçanın tedavisi değil, kalçanın çıkmasının önlenmesidir. Bu yüzden de hastanın ve ailesinin fizik tedaviye uyumu, hastanın belli aralıklarla düzenli değerlendirilmesi ve multidisipliner bir yaklaşımın uygulanması gerekir. Fizik tedavide özellikle hastanın doğru pozisyonda tutulması, kaslarının güçlendirilmesi, antagonist kaslar arası dengenin sağlanması, gergin kaslarının gevşetilmesi, hastanın cihazlanması ve eklem hareket açıklıklarının korunmaya çalışılması oldukça önemlidir. Bu rehabilitasyon uygulamaları, bilinçli ve uyumlu aile, tedaviye olabildiğince direnç göstermeyen hafif tutulumlu hasta ve dönemik aralıklarla yapılan ortopedik kontroller ve radyolojik değerlendirmeler kalça çıkığı oluşmasını engelleyen en önemli etkenlerdir.

SP’li hastanın kalça sorunlarında temel amaç;

Kalçanın tam yerine oturmasının sağlanması, varsa ağrısının giderilmesi, hastanın oturma dengesinin ve perineal hijyenin sağlanmasıdır.

SP’ye Bağlı Kalça Sorunlarında Uygulanan Tedavi Yöntemleri

1. Yumuşak doku gevşetmeleri

2. Kemik ameliyatları 

3. Kurtarıcı ameliyatlar

Cerrahi sonrası vücut alçısı uygulanır. Alçı 30–45 gün sonrası çıkarılarak, egzersiz ve kaynamanın derecesine göre kısmi veya tam yüklenmeye geçilir. Kalçada yarı çıkık veya çıkık varsa ve yumuşak doku gevşetmeleri ile başarılı olunamadıysa veya başarılı olunamayacağı düşünülüyorsa, tüm cerrahi tedavi tek aşamada yapılmalıdır. Bu şekilde de oldukça başarılı sonuçlar bildirilmektedir. Çok gecikmiş ve ağrılı olgularda kemik ameliyatları ile daha büyük girişimler gerekmektedir.

Sonuç olarak; serebral palside kalça sorunları, kas sertleşmesine bağlı, sonradan oluşan, önlenebilir, oluştuğu zaman da büyük cerrahi girişimlere neden olan bir durumdur.