Şaşılık nedir, belirtileri, sebepleri ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Sağlıklı bir görme için her iki gözün birbirine paralel hareket etmesi gereklidir. Şaşılık varsa bu paralellik bozulmakta ve gözlerde farklı yönlere doğru kayma olmaktadır. Böylece normal bakış bozulur ve estetik olmayan bir görünüm oluşur, üstelik görme kalitesi olumsuz etkilenir. Gözün hareketini bir makara sistemi gibi çalışarak sağlayan 6 adet göz dışı kas vardır. Bu kasların arasında güç dengesizliği olursa gözde kayma oluşabilir. Gözdeki bu kayma içe, dışa ya da yukarı aşağı yönde görülebilir. Şaşılık bazen sadece yorulunca ortaya çıkarken, bazen de sürekli olabilir. Bu durum doğuşta var olabilir ya da hayat boyunca herhangi bir zamanda ortaya çıkabilir. Bazı durumlar ve hastalıklar buna sebep olabilir:
- Gözde düzeltilmemiş refraksiyon kusurları (miyopi, hipermetropi, astigmatizma)
- Geçirilen ateşli hastalıklar (havale), kafa travmaları
- Serebral palsi
- Hidrosefali
- Beyin tümörleri
- Hipertansiyon, diyabet gibi damarsal hastalıklara bağlı sinir felçleri
- Bazı nörolojik hastalıklar (miyastenia gravis, multipl skleroz gibi..)
- Ailesel yatkınlık (genetik)
- Down sendromu
- Gözde görme azalması ya da kaybı
Şaşılık her yaşta olabilir ama sıklıkla çocukluk çağında görülmektedir. Çocukluk çağındaki şaşılık burun kökü basıklığı ve yüz gelişiminin tamamlanmamış olması sebebiyle yalancı şaşılık şeklinde gözlenebilir. Göz muayenesi sırasında bunu anlamak mümkündür. Çocuğun büyüdükçe yalancı şaşılık kaybolur. Gerçek şaşılık ise tedavi edilmezse yaşla beraber düzelmez, hatta artabilir.
Şaşılığı olan çocuklarda ve yetişkinlerde en sık görülen doktora başvuru nedenleri şunlardır:
- Çift görme
- Parlak ışıkta tek gözü kapatma
- Bulanık görme
- Bakarken başını bir tarafa doğru çevirme
- Baş ağrısı
- Göz ağrısı
- Üç boyutlu görme yeteneğinin kaybı (uzatılan nesneleri yakalayamaz)
Şaşılıklar şekline göre; horizontal, vertikal ya da torsiyonel olabilir. Doğumsal ya da edinsel (sonradan kazanılan) tipte olabilir. Sebeplerine göre ise, refraksiyon-görme kusurlarına bağlı (gözlük ihtiyacına bağlı), paralitik (kas felçlerine bağlı) ya da restriktif-kısıtlayıcı (tiroid, orbita kırıkları gibi durumlara bağlı ) şaşılıklar olabilir. Şaşılık varlığını doğrulamak için göz muayenesi yapılması gerekir; ancak bazen aile hekimleri, aileler ya da hastanın kendisi bu durumu fark edebilir. Tedavi planlanması için konusunda uzman bir göz doktoru tarafından özel bazı ölçümler ve testler yapılması gerekmektedir. Şaşılık, tedavisi olan bir hastalıktır. Sebebi bir görme kusuru ise, bazen sadece bunu düzeltmek için takılacak bir gözlük şaşılığı düzeltebilir. Gözlük kullanımı ile düzeltilemeyen şaşılıklar için ise cerrahi tedavi yöntemler uygulanır ve gözlüğün düzeltmediği miktar kayma ameliyatla düzeltilebilir.
Şaşılık ameliyatlarında gözü çeviren kaslar arasındaki güç dengesizliği düzeltilerek gözlerde tekrar paralellik sağlanır. Bazen tek bir cerrahi işlemle yeterli olurken, kaymanın miktarına ve özelliğine göre bazen iki ya da daha fazla ameliyat gerekebilir. Paralitik şaşılıklarda ise botulinum toksin (Botoks) enjeksiyonları ve prizmatik gözlükler cerrahiye ek
ya da alternatif tedaviler olarak uygulanabilmektedir. Özellikle çocuklarda şaşılık varsa, yaşın küçük olması tedavinin geciktirilmesi için bir sebep olmamalıdır. 1 yaş altında ortaya çıkan şaşılıklar bebek 12 ayını doldurmadan yapılırsa, sonuçlar çok daha iyi olabilmektedir. Bu sayede görme kalitesi artar, üç boyutlu görme özelliği de kaybedilmemiş
olur. Erken tanı ve müdahale ile çocuğun ilerde bundan kaynaklı bir göz tembelliği görülme ihtimali azalır. Yetişkinlerdeki şaşılıkta, özellikle ek bir nörolojik bir hastalık yoksa, cerrahi tedavi hem kozmetik hem de işlevsel olmaktadır. Toplum içinde ve sosyal ortamlarda kişinin daha güvenli hareket etmesine de yardımcıdır.
