Kadınlarda oldukça sık görülen hormonal bozukluklardan olan hiperandrojenizm yani erkeklik hormonlarının normalden fazla olmasının en sık nedeni polikistik over sendromudur. Görülme sıklığı yaklaşık %5 dir. Klinik olarak genellikle ergenlik çağında başladığı düşünülür. 15 yaş üzerindeki kızlarda ultrason ile yumurtalıklarda çok sayıda kist görünümü yaklaşık %25 vakada saptanır.
İlk kez 1935 de tanımlanan bu hastalık günümüzde sadece kadınların üreme sağlığı açısından değil, aynı zamanda metabolik ve kardiyovasküler sağlık için de son derece önemlidir. Hastalığın tanısının konması için şu 3 bulgudan en az ikisinin bulunması gerekmektedir. Bu bulgular; 1) Adet düzensizliği 2) Klinik veya laboratuar bulgusu olarak erkeklik hormonlarının fazla olduğunun gösterilmesi 3) Ultrasonda yumurtalıklarda çok sayıda çevresel yerleşimli kistin gösterilmesi
Polikistik over sendromunda altta yatan ana metabolik bozukluk insüline karşı olan dirençtir. Hem insülin direnci hem de kanda insülin yüksekliği tabloya eşlik eder. Hastalarda klinik bulgular; yağlanma, akne, kıllanma ve saç dökülmesi şeklinde olur. Kıllanma özellikle üst dudak, çene, göğüs, alt karın ve bacak iç yüzünde belirgindir. İnsülin direncinde sık görülen deri bulguları olan ve ensede, koltuk altında, dirseklerde görülen kadifemsi koyu kahverenkli lezyonlar da polikistik over sendromunun bulgularındandır.
Obezite, polikistik over sendromunda erişkinlerde %60, adölesanlarda ise %30 oranında eşlik edebilen bir bulgudur. Obezitenin özelliği gövdesel olması ve bel/kalça oranının yüksek olmasıdır.
Hastalığın tedavisinde amaç öncelikle semptomatik tedavi ile bulguları ortadan kaldırmak, daha sonra da uzak dönem sorunlarını gidermektir. Öncelikle obez olgularda beslenme düzenlenerek kilo kaybı sağlanmalı, egzersiz arttırılarak yaşam tarzı değiştirilmelidir. Sadece bunlar sağlandığında bile erkeklik hormonu düzeyinde %20 civarında düşüş sağlanabilmektedir. Bunun dışında doğum kontrol ilaçları, erkeklik hormonunu baskılayıcı ilaçlar ve insülin direnci varsa buna yönelik haplar ile hastalık tedavi edilmeye çalışılır.
Doç.Dr.Ergun Çetinkaya
Pediatrik Endokrinoloji Uzmanı
