Dünyada 100 milyondan fazla kadın sayısıyla PCOS, kadınlarda görülen en sık hormon hastalığıdır. Türkiye’de en çok yanlış tanı konulan hastalıktır da aynı zamanda. Gün geçmiyor ki karşıma PCOS tanısı konmuş bir ergen, bir genç kız ya da erişkin gelmesin. Bunun nedeni, hekimlerin kolayına kaçıp hastaların yakınmalarını iyi dinlememeleri, dikkatli muayene etmemeleri, yeterince hormon testi yaparak hem klinik tabloyu hem de laboratuar bulgularını iyi değerlendirmemeleridir. Son yıllarda ultrason ile yumurtalıklara bakıp çok sayıda yumurtası olan her kadına polikistik over demek neredeyse sıradan bir uygulama haline geldi.
Geçenlerde bazı yakınmalarla başvuran bir hastamı dinleyip eski testlerini inceledikten sonra hemşireye muayene için hastayı hazırlamasını istediğimde aldığım reaksiyon gerçekten beni çok şaşırttı. Şöyle söyledi : “Beni muayene mi edeceksiniz? Ultrasonla bakmayacak mısınız?” Üzülerek artık hekimlerin hastaya dokunmadığını, sadece ultrason, MR, CT gibi görüntüleme yöntemlerini tercih ettiklerini görüyorum. Bu nedenle de pek çok gerçek sorun anlaşılamıyor veya hastanın sorunu ile ilgili olmayan önemsiz bir görüntü ciddiye alınıp gereksiz tedavi hatta ameliyat bile uygulanabiliyor. Polikistik over tanısı da bu örneklerden bir tanesidir.
PCOS önemli bir sağlık sorunudur. Tanısı sadece ultrason ile konulamaz. Adet düzensizliği ile birlikte yüz, meme bölgesi, göbek altı karın bölgesi, bacakların üst iç bölgelerinde (kol, bacak bölgelerinde değil) kıllanma, veya erkek tipi saç dökülmesi veya cilt yağlılığı ve sivilcelenme görülür. Bunların nedeni erkeklik hormonunun yumurtalıklardan ve / veya böbrek üstü bezlerden fazlaca salgılanmasıdır. Bu hastalar çoğu zaman fazla kiloludurlar. Şeker hastalığına eğilim gösterirler. Bir kısmında insülin direnci vardır. Kan örneklerinde erkeklik hormonu olan testosteron, prolaktin, TSH, açlık kan şekeri, insülin ve eğer yakınmaları ergenlikten beri artarak devam ediyorsa 17 hidroksi projesteron değerleri mutlaka ölçülmeli, tanı ancak ondan sonra konulmalıdır. Bazı olgularda gerçekten ultrasonda yumurtalıklarda gelişmemiş çok sayıda yumurta yani polikistik over görünümü de vardır ancak olmayabilir de, daha kötüsü hormonal bozukluk olmadığı halde pek çok normal şartlarda bile bu polikistik görüntü saptanabilir. Bir diğer deyişle, yumurtalıklardaki çok sayıda gelişmemiş yumurta görünümü bu hastalığa özgü değildir. Örnek olarak ergenlerin çoğunda henüz üreme hormonları yeterince normalleşmediği için adet düzensizliği ile birlikte aslında tüylenme hormonları normal olduğu halde ultrasonda polikistik görüntü saptanabilir. Bu durum tamamen fizyolojiktir ve hastalık varlığına işaret etmez.
Gerçek polikistik over sendromu sıklığı 6-10% iken Türkiye’de yanlış tanı nedeniyle her 5 kadından birisi yanlış şekilde bu tanıyla damgalanır. Artık internet ortamında bilgi almak çok kolaylaştığı için insanlar polikistik over sendromu diye tıkladıklarında dehşete düşüyorlar. Metabolik sendrom denilen ağır bir hastalık, şeker hastalığına gidiş, kalp ve damar hastalıkları, kanser gibi hastalıkların risk artışı okunduğunda psikolojik travma kaçınılmaz oluyor.
Yanlış tanıyla hastaların bir kısmı gereksiz yere doğum kontrol hapı, diğer bazıları Metformin denilen insülin hormonuna duyarlılığı artıran ilaçlar ve daha pek çok gereksiz tedavilere maruz kalıyorlar. Eğer gebe kalmakta sorunları varsa yanlış ilaç tedavileri, ameliyatla yumurtalıklarında yakarak delik açma işlemleri hatta tüp bebek tedavisi bu hastalara önerilebiliyor. Oysa gerekli olan yüksek erkeklik hormonunu baskılayıp yumurtlamanın uyarılmasıdır ve gebelik başarısı da çok yüksektir.
