Okul Korkusu (fobisi):
Çocuklar neden okul ortamında kaygı hissederler? Okulda korkacak ne var ki?
Yaşamında belki de ilk defa uzun bir süre anne ve babasından ayrı kalacak bir çocuğun gözünden hem ayrılık süreci hem de okul ortamı bilinmezler ile doludur.
Çocukların okulda yaşadığı bilinmezler ve zorluklar nelerdir?
- Öncelikle okulu mekân olarak tanımaya ve alışmaya çalışacaktır,
- Evden uzakta, anneden ayrı uzun bir süre kalma becerisi geliştirmeye çabalayacaktır,
- Öğretmenine alışacak ve onun gözüne girmek için rekabet edecektir,
- Belki de ilk defa tek başına yeni arkadaşlıklar kuracak, sürdürecek ve bir grupta istenir bir birey olacaktır.
- Okuma ve yazma gibi zor zihinsel görevleri üstlenecektir.
- Okul kurallarına uymayı ve paylaşmayı öğrenecektir.
- Temel ihtiyaçlarını kendi başına giderecektir (Tuvaletini kendi başına yapacak ya da yemeğini kendi başına yemesi gerekecektir).
Biz yetişkinler için çok kolay sayılabilecek bu görevler çocuğun gözünden baş edilemeyecek kadar ağır algılanabilirler. Bu kadar çok belirsizlikle karşı karşıya olan çocuğun olumsuz düşünceleri başlar. Hayal gücü ile oluşturduğu bu olumsuz düşünceler duyguları ve davranışlar etkileyerek semptomlar oluştur (Kaygı bozukluğu nedir isimli konumda detaylar verilmiştir.Link).
Okul Fobisi olan çocukların olumsuz düşünceleri nelerdir?
Çocuk anneyi ‘gözünün önünde’ görmediği zaman ona bir şey olacağına ya da kendi başına bir şey geleceğini düşünür. Ebeveynlerinin onu terk etmiş olabileceği, anne gittikten sonra oradaki insanların ona kötü davranmaya başlayacağını hayal eder.
Rahat değildir. Çevreyi korkutucu algılar. Beklenmedik tehlikeler için tetiktedirler.
Nasıl duygular ve davranışlar görülür?
Okul ismini duyduğunda ya da okula yaklaştığında kaygı hisseder. Gerginlik içindedirler, ağlamaklı olabilirler. Bazen gitmemek için kaçınma davranışları sergilerler. Anne okula onu bırakıp gitmeye çalıştığında ciddi öfke atakları ve direnme tepkileri verebilirler. Bazı vakalarda daha kronik ve sinsi belirtiler görülür. Çocuk okula gittiğinde kendini rahat hissetmez ve kendini ifade etmekte zorlanılır. Bazen ise vücuda ait (somatik) belirtiler görülür.
Okul Fobisinde gördüğümüz somatik belirtiler nelerdir?
- Karın ağrısı,
- Baş ağrısı,
- Bulantı,
- Kusma,
- Nefes almada güçlük,
- Çarpıntı,
- Yüzünde soluklaşma ya da kızarma,
- Terleme, titreme gibi belirtiler görülür. Bu belirtiler okul ile ilişkilidir. Hafta sonlarında azalma eğilimindedirler.
Okul fobisinin neden çoğu çocukta görülmez iken bazı çocuklar bu kaygı belirtilerini yaşarlar?
Bu konuda 2 farklı görüş mevcuttur.
Biyolojik görüş:
Son yıllarda yapılan çalışmalarda biyolojik görüş ağırlık kazanmaktadır. Özetle bu görüşe göre genetik olarak aktarılan ve diğer kaygı bozuklukları gelişimini de tetikleyen bir BİYOLOJİK RUHSAL yapının en önemli neden olduğunu ileri sürülmektedir.Bu modele göre çevreden gelen korku uyarlarını değerlendiren korku merkezlerinin (amigdala gibi) daha aktif çalıştığı gösterilmiştir.
Çevreşel görüş: (çocuğun yetiştirildiği çevrenin tutumları)
Koruyucu Kollayıcı Aile Modeli:
Çocuğunu çok aşırı koruyan, çok ilgilenen, çok seven, çocuğunu asla yalnız bırakmayan, çocuğun tek başına hareket etmesine izin vermeyen ailelerin çocuklarında kaygı bozukluklarına daha sık rastlanılmaktadır. Bu ailede yapısında çocuğun bağımsızlaşması engellenir. Aile çocuklarının taleplerini yerine getirmezler ise çocuğun kötü etkileneceğinden çok endişelenir ve çok fedakârlık yapar. Deneyimden ve gelişme fırsatlarından yeterince tecrübe kazanamayan çocuklar dünyayı tehlikeli bir yer olarak algılar ve korkutucu durumla baş edemeyeceklerini düşünürler.
Bazen ise aile, okul ya da arkadaş çevresinde yaşanılan olumsuz bir deneyim okul kaygısını tetikler. Nedir bu tetikleyiciler?
- Okuldan uzak kalma (En sık)
- Aile içi gerginlik (Hastalık, ölüm, kavgalar)
- Okulda arkadaş ilişkilerinde sorun (dışlanma, özellikle büyük çocuklar !!)
- Okul ya da öğretmen değişikliği
- Kardeşin dünyaya gelişi
- Okul için travmatik deneyim (dayak, aşağılayıcı sözler)
- Cinsel ya da fiziksel taciz
gibi olumsuz deneyimler okul korkusunun tetikleyicileri olarak karışımıza çıkabilirler. Bu deneyimler genellikle kaygıya yatkınlığı olan çocuklarda kaygı bozukluğunu başlatan tetikleyiciler olurlar.
Özetle okul fobisi çocuğun düşünce, duygu ve davranışlarını etkileyen eğitim hayatını etkileyebilecek sık karşılaşılan önemli bir ruhsal sorundur.
Bu sorunla baş etmek için aile ve okulun yapması gerekenler nelerdir?
Saygılarımla
Bu yazının tüm hakları psikiyatricocuk.com'a aittir. "www.psikiyatricocuk.com" biçiminde açık kaynak gösterilmek kaydıyla yayınlanması için tarafımıza başvurulabilir.
Açık kaynak göstermeden yapılan alıntılar için yasal takip yapılacaktır. ©
