Menopoz; kadınların hayatındaki fizyolojik bir süreçtir. Ergenlik ile başlayan doğurganlık ve ovaryan fonksiyonlar menopoz ile sonlanır. 40’lı yaşların sonunda menopozal geçiş süreci başlar ve yaklaşık olarak 51-56 yaş arasında menopoz süreci tamamlanır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) menopozu ovaryan (yumurtalık) fonksiyonların kaybı sonucu menstruasyonun (adetlerin) tamamen kesilmesi olarak tanımlar. Menopozal geçiş sürecinde adet aralarının kısalması başta olmak üzere adetlerde düzensizlik meydana gelir. Yumurtalıkların yaşlanması ile azalan östrojen hormonu birçok organ ve sistemi etkiler. Sıcak basması, sıcak tahammülsüzlüğü, uyku bozuklukları, sinirlilik, vulvo vajinal kuruluk, idrar yollarındaki kuruluğa bağlı olarak sık idrara çıkma, idrar kaçırma, cinsel istek azalması, cinsel ilişkide ağrı, cinsel ilişkiden kaçınma gibi klinik yakınmaların yanında kas iskelet sistemi, kardiyovasküler sistem, sinir sistemide etkilenir.
Hormon Replasman Tedavisi Yararları ve Riskleri
İleri yaştaki menopozlu kadınlarda hormon replasman tedavisi (HRT) koroner kalp hastalığı, meme kanseri ve venöz tromboemboli (kanda pıhtı oluşması) riskinde artış ile ilişkilidir. Ancak meme kanseri riskindeki artış 5 yıldan daha uzun süre kullanım ile ilişkili olabileceği kabul edilir. 10 yıldan daha uzun süre kullanımında ise yumurtalık kanseri ile ilişkili olabileceği kabul edilir. Bunların aksine uzun dönem kullanımlarda kemik mineral yoğunluğunda artış (kemik erimesine karşı koruyucu), kemik erimesine bağlı kemik kırıklarında azalma ve kolorektal kanser riskinde azalma ile ilişkili olabileceği kabul edilir.
HRT cilt altı yolla, ağızdan, cilt üzerine yapıştırılarak; sadece östrojen ya da östrojen ve progesteron beraber verilebilir. Uterusu (rahmi) olan hastalarda östrojen ve progesteron kombinasyonu uterusu olmayan kadınlarda sadece östrojen verilebilir. Ancak hormon tedavisinin uzun dönem kullanımı ile tromboembolik olaylar, koroner olaylar (kalbi besleyen damarlar ile ilgili olaylar), safra kesesi problemleri ve meme kanseri riskinde artış bildirilmiştir.
Menopozda hormon tedavisi risk ve fayda dengesi düşünülerek hastaya özel bireyselleştirilmiş şekilde başlanmalıdır ve hastaya ile olası riskler anlatılmalıdır. Kullanılacak olan ilacın tipi, uygulama şekli ve süresi hastaya göre belirlenmelidir. Günümüzde hormon tedavisi; vazomotor semptomlar( sıcak basması), vulvuo-ajinal atrofi yakınmaları (cinsel ilişkide ağrı, zorlanma, vajinada incelme) ve osteoporozon (kemik erimesi) önlenmesinde önerilir. Hormon tedavisi başlanan kadınlarda tedaviye gereksinimi 6-12 aylıklık aralar ile tekrar değerlendirilmelidir. Güncel klavuz bilgileri ışığında hasta ile tekrar tedavinin yarar ve olası zararları görüşülmelidir. Kemik erimesi için uzun süreli tedaviler daha çok kemiğe özgü ilaçlar ile yapılmalıdır. Hormon tedavisi için her hasta uygun değildir. Aşağıdaki durumların varlığı göz önünde bulundurulmalıdır.
Östrojen tedavisinin uygun olmadığı durumlar;
1-Kesin tanı konulamamış olan vajinal kanamalar
2-Bilinen ya da şüpheli meme kanseri varlığı
3-Östrojene bağımlı kesin ya da şüpheli kanser varlığı
4-Geçirilmiş ya da var olan tromboemboli (damarlarda pıhtı olması)
5-Aktif karaciğer hastalığı varlığı
6-Östrojen preperatlarına bilinen allerji durumu
7-Bilinen ya da kuşkulu gebelik durumu
Östrojen tedavisinin dikkatli kullanılması gereken durumlar
1-Demans (bunama)
2-Safra kesesi hastalıkları
3-Hipertrigliseridemi
4-Hipotroidi
5-Kolestatik sarılık
6-Kalp ya da böbrek fonksiyon bozukluğuna bağlı ödem varlığı
7-Ciddi hipokalsemi
8-Endometriozis öyküsü
9-Hepatik hemanjiomlar
Menapoza Özgü Durumların Tedavisi
Vazomotor Yakınmalar:
Menopozal geçiş dönemindeki en sık yakınma; sıcak basmaları olarak bilinen vazomotor semptomlardır. Menopoz sonrası kadınların %50- %85’inde görülürken kadınların %25’inde ciddi problemlere neden olur. Letarji, uyku bozukluğu ve depresif yakınmalara yol açabilir. Vazomotor semptomlar ve uyku bozukluları için en etki tedavi uygun hastalar için hormon tedavisidir. Bunun yanında bazı antidepresif ilaçlar, akupunktur, fito östrojenler (soya ürünleri, keten tohumu, kırmızı yonca, siyah yılan otu), E vitamini kullanımı, kilo verme, sigarayı bırakma, meditasyon, doğru nefes egzersizleri vazomotor semptomların tedavileri için alternatif yöntemlerdir.
Osteoporoz:
50 yaş üstü ve patolojik kırık bakımından risk faktörü bulunduran kadınlar ve 65 yaş üstü olan kadınlar kemik dansitometri ile değerlendirilimelidir. Osteoporozun değerlendirilip tedavi edilmesi bu işin uzmanları ile yapılmalıdır.
Vulvo Vajinal Atrofi:
Menopoz ile beraber östrojen düzeyinin azalması ciltte olduğu gibi vajinal mukozada da incelme yapar ve cinsel ilişkide ağrıya (disparoni) neden olur. Verilen vajinal ya da sistemik östrojen tedavisi ile disparoni rahatlatılabilir. Östrojen dışında bazı kayganlaştırıclar da kullanılabilir. Son zamanlarda genital lazer uygulamalarının gelişmesi ile beraber vajina mukozanın yeniden yapılandırılması sağlanarak vajinal kuruluk hissi giderilebilir.
Ürogenital Atrofi:
Östrojen düzeyinin azalması üretra (İdrarın mesaneden dışarı aktığı küçük boru) mukozasında kısalma incelme yapması; hem idrarda yanma hem de idrar kaçırmaya yol açabilir. Östrojen tedavisi ile düzelme olabilir.
Tüm bilgiler en güncel kaynaklardan elde edilerek hazırlanmakta olup yanlızca bilgilendirme amacı tasımaktadır. Tıbbi olarak herhangi bir hastalıga tanı koymak veya tedavisini planlamak amacı ile kullanılamayacagı gibi, bu kararı sizin için en uygun sekilde; sizi muayene eden doktorunuz yapabilir.
