Mamografi, meme kanserinin erken tanısı için altın değerindedir. Kişinin şikayeti olmadığı halde sadece tarama amaçlı yapılabilir VEYA memede kitle, meme başı akıntısı veya başka bir şikâyeti olanlara tanı amaçlı uygulanabilir.

Tarama (screening) amaçlı mamografi: Toplumdaki sağlıklı kadınlara, erken tanı için yapılır. Tarama mamografisi düzenli olarak yapıldığında, erken tanı ve tedavi şansını arttırır. Dünya sağlık teşkilatı, 40 yaşını aşmış her kadının yılda bir kez mamografi yaptırmasını önerir. Yüksek risk taşıyan kadınlar daha erken yaşlarda da mamografi çektirmeye başlayabilirler.

Tanı amaçlı mamografi: Memede kitle, meme başı akıntısı veya meme ile ilgili şikâyeti olan kadınlar ile, tarama mamografisinde şüpheli lezyonu olan kadınlara yapılır. Tanı amaçlı mamografi kuşkulu dokunun tam yerini, boyutunu belirlemek ve lenf bezlerini görüntülemek amacı ile yapılır. Tanı amaçlı mamografi daha detaylı bir işlemdir.

Mamografi parmak izi gibidir, kadından kadına farklılık gösterir ve hiç bir mamografi yapılan diğer mamografiye benzemez. Bu nedenle, kontrollere giderken daha önceki kontrollerin yalnızca raporlarını değil bu kontrollerde çekilmiş mamografi filmlerinin de götürülmesi gerekir. Daha önce çekilmiş mamografi ile yeni mamografi arasındaki küçük farklar tanı koydurabilir.

Mamografi sırasında, memenin iki plaka arasında hafifçe sıkıştırılması ve mümkün olduğunca yayılıp ince bir şekle girmesi gerekir. Kimi zaman hastalar bundan rahatsızlık duyabilir, ancak biraz sıkıştırma ile memenin iç yapısı daha iyi görülür hale gelir. Söz konusu sıkıştırma işlemi, deneyimli birileri tarafından zarifçe yapıldığında hastaya çok sıkıntı vermez.

Mamografi uygun zaman ve biçimde yapıldığında ağrısız bir tetkiktir. Adet sonraki dönemde memelerdeki ödem, gerginlik ve hassasiyet daha az olduğundan adet bitiminden sonraki hafta tercih edilmelidir. Her yıl pek çok kadın güzellik amaçlı cerrahiler yaptırırken, her 8 kadından birinin yaşamını kurtaran mamografinin ağrılı olup olmadığının tartışılması çelişkili ve trajiktir. Erkek olarak mamografinin ne kadar ağrılı olabileceğini kestiremiyorum ama yaşamı boyunca korkudan mamografi çektirmemiş kadınların, hastalığa yakalandıklarındaki pişmanlığı görüyorum. Mamografi tetkikinin çok ağrılı olduğu şeklindeki yanlış inanışın düzeltilmesinden ve insanların korkunun giderilmesinden sadece biz doktorlar değil toplumun tümü sorumludur.

Mamografi cihazaları: Analog, tam dijital veya dijitalize esaslı olabilir.

Analog sistem ışının film üstünde bıraktığı izlerin yorumudur. Banyo edilip, kurutulan film incelenerek değerlendirme yapılır. Buna karşılık tam dijital veya dijitalize etme esaslı sistemlerde görüntüler dijital ortamda değerlendirilip okunur. Daha sonra hastaya vermek için filme basılır. Analog sistemler yavaş yavaş yerini dijitalize veya tam dijital sistemlere bırakmaktadır. Mamografi fiyatları çekimde kullanılan cihazların özelliğine göre değişmektedir. Memenin erken tanısı için gerekli radyolojik işlemlerin başarısı, hem cihaz hem insan deneyimine bağlıdır. Teknolojiyi takipte geri kalmak kadar, teknolojinin yüceltip insan faktörünün gözardı edilmesi de yanlıştır. Bu nedenle hem teknolojiye hem insan faktörüne eşit şekilde değer veren güvenilir radyoloji merkezlerini tercih etmek gerekir.

Mamografi, meme kanseri açısından hiçbir risk faktörü ve şikâyeti olmayan, yıllık meme muayenesi normal olan kadınlara düzenli olarak yapılmalıdır. Meme kanseri tarama testi olarak uygulanan mamografinin hastanın hayatını kurtardığı ve toplumdaki meme kanserinden ölüm oranlarını düşürdüğü bilinmektedir. Buna karşılık, mamografi işlemi sırasında alınan radyasyon bir akciğer filmindeki doz kadar düşüktür.