Kaşıntı, derinin yüzeysel tabakalarında meydana gelen, toplumda sık görülen ve kişide gıdıklanma, tırmalanma gibi hisler uyandıran bir semptomdur. Ortaya çıkmasında birçok faktörün rol aldığı kaşıntı, farklı tiplerde görülebilmektedir. Kısa süren, çok rahatsız etmeyen, etkenlerden uzaklaşmakla genellikle kendiliğinden düzelen kaşıntılara ”akut”, 6 haftadan daha uzun süren, kişisel ve sosyal hayatı olumsuz etkileyen ve hekime başvurulmasına sebep olan kaşıntılar a ise “kronik” kaşıntı denmektedir.
Kaşıntı insanları oldukça rahatsız eden ve yaşam kalitesini bozan, bazen bir deri hastalığı ile ortaya çıkan, bazen sistemik bir hastalığı eşlik eden veya psikolojik bir bozukluğun dışa yansıması olabilen, bazen de sebepsiz bir şekilde ortaya çıkan, lokal ya da yaygın hissedilebilen bir durumdur. Kaşıntının oluşumunda, derinin soğuk ve sıcak gibi fiziksel uyarıcılara ve sürtünme gibi mekanik etkilere maruz kalması; deride histamin, seratonin, substans P, interlökinler gibi kaşıntı mediyatörlerinin artış göstermesi ve kimyasal maddeler rol oynamaktadır.
Kaşıntı; alerjik, inflamatuar, paraziter ve enfeksiyöz kökenli pek çok deri hastalığının ana semptomu olabileceği gibi, metabolik, otoimmün, neoplazik veya psikojenik kökenli değişik sistemik hastalıklarında bir belirtisi olabilir. Orjinine göre 4 çeşit kaşıntı tanımlanmıştır.
1) Pruritoseptif kaşıntı: kuruluk, inflamasyon, tahriş gibi deriden kaynaklanan uyaranların sebep olduğu kaşıntıdır.
2) Nöropatik kaşıntı: Multıpl skleroz, postherpetik nevralji gibi sebeplere bağlı kaşıntıdır.
3) Nörojenik kaşıntı
4) Psikojenik kaşıntı: Parazitofobiler ve kompülsif bozukluklardaki kaşıntı gibi. Psikiyatrik hastalık olmadan da psikolojik faktörler kaşıntı sebebi olabilir. Ülkemizde yapılan bir çalışmada kronik prurituslu bir grup hastanın%32’sinde depresyon ve anksiyete bozukluğu saptanmıştır.
Kaşıntılı deri hastalıkları
Enfeksiyon ve enfestasyonlar:
•Artropod reaksiyonları
•Böcek ısırıkları
•Dermatofitozlar (mantar enfeksiyonları)
•Folikülitler
•İmpetigo ve diğer bakteriyel enfeksiyonlar
•Pediküloz(saç biti)
•Skabies(uyuz)
•Viral hastalıklar (suçiçeği, kızamıkçık gibi)
•İnflamatuar hastalıklar
•Ürtiker
•Asteatoz(kuru deri, yaşlılık, senil pruritus)
•Atopik dermatit
•Numuler ve dizhidrotik ekzema
•Staz dermatiti
•Kontakt dematit ler (Alerjik, irritan, fotosensitif)
•Liken simpleks kronikus
•Psoriasis (sedef hastalığı)
•Liken planus
•Seboreik dermatit
•Liken skleroz
•Prurigo nodülaris
•İlaç reaksiyonları
•Mastositozlar
•Skarlar
•Miliaria
•Polimorf ışık erüpsiyınu
•Pitriazis rosea
•Parapsoriazis
Gebelik:
•Gebeliğin polimorf erüpsiyonu
•Gebelik prurigosu
•Pemfigoid gestasyones
Genetik hastalıklar:
•Darier hastalığı
•Hailey-hailey hastalığı
•İktiyozlar
•Sjögren-larsson hastalığı
Neoplastik hastalıklar:
•Kutanöz T hücreli lenfoma
•Kutanöz B hücreli lenfoma
•Lökemia kutis
Otoimmun hastalıklar:
•Dermatitis herpetiformis
•Dermatomiyozit
•Büllöz pemfigoid
•Sjögren sendromu
Kaşıntının sistemik sebepleri
Endokrin ve metabolik hastalıklar:
•Diyabet (şeker hastalığı) (?)
•Hiper veya hipotiroidi
•Kronik böbrek yetmezliği
•Karaciğer hastalıkları (kolestazlı veya kolestazsız)
•Malabsorbsiyon
•Perimenapozal kaşıntı
Enfeksiyon hastalıkları:
•Helmintler
•HIV enfeksiyonu
•Parasitozlar
•Hepatit A,B,C enfeksiyonları
Gebelik:
•Pruritus gravidarum (kolestazlı veya kolestazsız)
İlaçlar:
•Anti hipertansifler ilaçlar: ACE inhibitörleri, Beta-blokörler, Hidroklorotiazid
•Antiaritmik ilaçlar: Amiodaron
•Antikoagülanlar: Tiklopidin, fraksiyonel heparin
•Antidiabetikler: biguanidler, sülfonilüreler
•Hidroksi selüloz(plazma genişleticiler)
•Hipolipidemikler: simvastatin
•Antibiyotikler: penisilinler, sefalosporinler, makrolidler, kinolonlar, tetrasiklin, metranidazol
•Antimalaryaller
•Sitotoksik ilaçlar: Tamoksifen , paklitaksel
•Psikotrop ilaçlar
•Antiepileptikler: karbamazepin, fenitoim
•Diğer: Non-steroid antiinflamaturlar, kortikostreoidler, Allopürinol, Opoidler, Östrojen
Neoplastik ve hematolojik hastalıklar :
•Demir eksikliği,
•Karsinoid sendrom
•Lenfomslar (Hodgkin, non-Hodgkin)
•Lösemiler
•Multıpl miyelom
•Plazmositom
•Polisitemia rubra vera
•Solid tümörler(kolon, prostat, serviks)
Nörolojik hastalıklar:
•İnfarktlar
•Multipl skleroz
•Notaljia parestetika
•Tümörler
Psikiyatrik hastalıklar:
•Depresyon
•Anksiyete
•Obsesif kompülsif hastalık
İdyopatik kaşıntı
Diabetes mellitus (şeker hastalığında)ta, yaygın inanışın aksine yaygın kaşınyı sağlıklı bireylere göre daha sık görülmez. Daha çok genital ve perianal alanlara lokalize, bu bölgelerde kandidiazise bağlı lokalize kaşıntı görülür.
Fiziksel uyaranlar (sıcak,soğuk,mekanik,güneş ışığı), alkol, baharatlı yiyecekler, belli peynir türleri, çeşitli deniz ürünleri (ıstakoz, morina balığı, istiridye, denizanası) de mast hücrelerini uyararak kaşıntı oluşturabilirler.
İdyopatik generalize kaşıntı tüm kaşıntıların %30’unu “oluşturmaktadır. Her iki cinste de görülmekle birlikte kadınlarda oran hafif olarak yüksektir. Lokal idyopatik kaşıntılar, özellikle anogenital bölgede izlenmektedir.
İdyopatik anal pruritus: Anüs ve perianal bölgede görülen kaşıntı, sosyal anlamda hastaları olumsuz yönde etkileyen önemli bir semptomdur. Kahve, alkol ve baharatlı yiyecekler kaşıntıyı artırabilir. Bölgenin kuru ve temiz olması gerekmektedir.
İdyopati k vulvar kaşıntı: Anal kaşıntı ile benzer özellikler göstermekle birlikte sıkça beraber izlenir. Bölgenin temizliğine dikkat edilmelidir. İrritasyon yapabilecek sentetik içerikli giysiler kullanılmamalıdır.
