Kemoterapötiklerin saç dökülmesi başta olmak üzere yol açtığı yan etkiler ciddi psikolojik sorunlara sebep olmaktadır. Hastanın önceden bilgilendirilmesi, ortaya çıkacak sorunların mekanizmalarının açıklanması ve geri dönüşüm olasılığı ve süresi hakkında tartışılması ortaya çıkacak psikolojik sorunları en aza indirmektedir.
Radyoterapi sonuçta kısa dönem hafızayı bozmakta ve 10-25 puan düzeylerine dek zeka yıkımına (IQ) yol açabilmektedir. Ancak bunun önüne geçmek üzerre belirli tedbirler alınabilir. Radyasyon terapisinin yol açtığı bir diğer sorun ise kadınlarda vajina duvarında sikatris, erkeklerde ise direkt etkiyle impotentir. Bu tür sorunların cesaretle dile getirilmesi yerinde olur. Vajina dilatasyonu ile disparoni (ağrılı cinsel ilişki) tedavi edilebilmektedir.
Kemoterapötiklerin yol açtığı bulantıya karşı alınabilecek önlemler vardır. Bulantı ve kusmanın şartlı refleks oluşumu üzerinde önemli bir etkisi olduğu bilinmektedir. Bazı hastalarda kemoterapötik verilmediği halde terapiyi çağrıştıran her hangi bir uyaran karşısında kusma ortaya çıkabilmektedir. Bu durum terapiden sonra uzun aylar devam edebilmektedir. Tedavisinde davranışçı yaklaşım önerilmektedir. Bu amaçla densensitizasyon ve relaksasyon teknikleri kullanılmaktadır.
Kemoterapötiklerin MSS (Merkez Sinir Sistemi)üzerindeki toksisitesi metabolik ya da çeşitli organ bozukluklarına yol açıp indirekt bir şekilde ortaya çıkabilir, ya da direkt etki söz konusu olabilir. Örneğin metotreksat intratekal (omurga içine) olarak verilirse başlangıçta hafif kognitif bozukluklara, hafif mood bozukluğuna, ya da kişilik değişikliğine yol açabilir. Ardından kalıcı demans tablosu gelişebilir. Mizaç bozukluğu ya da psikoza yol açan kemoterapötikler şunlardır:
• Vinblastin (reversibl depresyon, güstatuar -tadsal- ve olfaktor -kokusal- halüsinasyonlar)
• Vinkristin (%5 halüsinasyon)
• l-asparaginaz (reversibl depresyon)
• İnterferon (yüksek dozda intihar fikirleri)
• Steroidler (emosyonel labilite, mani depresyon)
• Tamoksifen (depresyon, hezeyan)
Aslında kemoterapötiklerin yol açtığı psikiyatrik tablolar çoğu zaman reversibl (geri dönüşlü) olup ilaç kesildiğinde ortadan kalkar. Eğer sorun çıkaran ilaç kesilemeyecekse semptomatik tedavi yapılır.
