İrritabl bağırsak sendromu (İBS) nedir?
İrritabl bağırsak sendromu veya İBS, sindirim sisteminizi etkileyen bir grup semptomdur. Yaygın fakat rahatsız edici bir gastrointestinal bozukluktur. İBS’li kişilerde aşırı gaz, karın ağrısı ve kramplar olur.
Fonksiyonel gastrointestinal sistem bozukluğu nedir?
İBS, bir tür fonksiyonel gastrointestinal (GI) sistem bozukluğudur. Bağırsak-beyin etkileşimi bozuklukları olarak da adlandırılan bu koşullar, bağırsak ve beyninizin birlikte nasıl çalıştığıyla ilgili sorunlarla ilgilidir.
Bu sorunlar sindirim sisteminizin çok hassas olmasına neden olur. Ayrıca bağırsak kaslarınızın nasıl kasıldığını da değiştirirler. Sonuç karın ağrısı, ishal ve kabızlıktır.
Farklı İBS türleri nelerdir?
Araştırmacılar, sahip olduğunuz bağırsak hareketi problemlerinin türüne göre İBS’yi sınıflandırır. İBS’nin türü tedavinizi etkileyebilir. Bazı ilaçlar yalnızca belirli İBS türleri için çalışır.
Çoğu zaman, İBS’li kişilerde bazı günlerde normal, diğer günlerde anormal bağırsak hareketleri olur. Sahip olduğunuz İBS türü, yaşadığınız anormal bağırsak hareketlerine bağlıdır:
- Kabızlık dominan İBS (İBS-C): Gaitanızın çoğu sert ve topaklı.
- İshal dominan İBS (İBS-D): Gaitanızın çoğu gevşek ve sulu
- Karışık bağırsak alışkanlıkları olan İBS (İBS-M): Aynı gün hem sert hem de artmış bağırsak hareketleriniz ve gevşek ve sulu hareketleriniz var.
İBS vücudumu nasıl etkiler?
İBS’li kişilerde kolon kası, olmayan insanlara göre daha fazla kasılma eğilimindedir. Bu kasılmalar kramp ve ağrıya neden olur. İBS’li kişiler ayrıca daha düşük ağrı toleransına sahip olma eğilimindedir. Araştırma ayrıca, İBS’li kişilerin GI yolunda aşırı bakteri olabileceğini ve semptomlara katkıda bulunabileceğini ileri sürdü.
İBS’nin diğer isimleri nelerdir?
İBS için şu isimleri duyabilirsiniz:
- İrritabl bağırsak
- İrritabl kolon
- Spastik kolon
- Midede kasılmalar, çünkü semptomlar genellikle duygusal stres, gerginlik ve endişe hissettiğinizde ortaya çıkar.
İBS gelişiminde kimler risk altındadır?
Bu durum en sık olarak, gençliğin sonlarında ve 40’lı yaşların başlarında insanlarda görülür. Kadınların İBS alma olasılığı erkeklerden iki kat daha fazla olabilir. İBS birden fazla aile üyesinin başına gelebilir.
Aşağıdaki durumlarda İBS açısından daha yüksek risk altında olabilirsiniz:
- İBS’nin aile öyküsü
- Duygusal stres, gerginlik veya kaygı
- Gıda intoleransı
- Fiziksel veya cinsel istismar öyküsü
- Şiddetli sindirim sistemi enfeksiyonu
İBS’yi ne tetikler?
İBS’niz varsa, bazı şeylerin semptomları tetiklediğini fark etmiş olabilirsiniz. Yaygın tetikleyiciler arasında bazı yiyecekler ve ilaçlar bulunur. Duygusal stres de bir tetikleyici olabilir. Bazı araştırmacılar, İBS’nin, yaşamın stres faktörlerine karşı bağırsağın tepkisi olduğunu öne sürüyor.
İBS ne kadar yaygındır?
Yetişkin nüfusun yaklaşık %10 ila %15’inin İBS’ye sahip olduğu tahmin ediliyor. Bununla birlikte, yalnızca %5 ila %7’si İBS tanısı almaktadır. Gastroenterologların teşhis ettiği en yaygın hastalıktır.
İBS’nin nedenleri nelerdir?
Araştırmacılar, İBS’ye neyin neden olduğunu tam olarak bilmiyorlar. Aşağıdakiler de dahil olmak üzere faktörlerin bir kombinasyonunun İBS’ye yol açabileceğini düşünüyorlar:
- Dismotilite: GI kaslarınızın nasıl kasıldığı ve yiyecekleri GI yolu boyunca nasıl hareket ettirdiği ile ilgili problemler.
- Viseral aşırı duyarlılık: GI yolunda ekstra duyarlı sinirler.
- Beyin-bağırsak disfonksiyonu: Beyindeki ve bağırsaktaki sinirler arasındaki iletişimsizlik.
İBS belirtileri nelerdir?
İBS’nin belirtileri şunları içerir:
- Karın ağrısı veya krampları, genellikle karnın alt bölgesinde
- Şişkinlik
- Normalden daha sert veya daha gevşek olan bağırsak hareketleri
- İshal, kabızlık veya ikisi arasında geçiş
- Aşırı gaz
- Gaitada mukus (beyazımsı görünebilir).
İBS semptomları sıklıkla tekrar tekrar ortaya çıkar ve bu da sizin stresli veya üzgün hissetmenize neden olabilir. Yönetim tekniklerini öğrendikçe ve alevlenmeler üzerinde kontrol kazandıkça, fiziksel ve zihinsel olarak daha iyi hissetmeye başlayacaksınız.
İBS nasıl teşhis edilir?
Rahatsız edici GI semptomları yaşıyorsanız, gastroenteroloji uzmanınıza danışın. İBS teşhisinde ilk adım, tıbbi bir öykü ve fizik muayenedir. Doktorunuz size belirtilerinizi soracaktır:
- Bağırsak hareketleriyle ilgili ağrınız var mı?
- Bağırsak hareketinizin sıklığında bir değişiklik fark ettiniz mi?
- Gaitanızın görünümünde bir değişiklik oldu mu?
- Ne sıklıkla belirtileriniz var?
- Belirtileriniz ne zaman başladı?
- Hangi ilaçları alıyorsunuz?
- Yakın zamanda hastalandınız mı veya hayatınızda stresli bir olay yaşadınız mı?
Belirtilerinize bağlı olarak, bir teşhisi doğrulamak için başka testlere ihtiyacınız olabilir. Kan testleri, dışkı örnekleri ve görüntüleme yöntemleri, İBS’yi taklit eden diğer hastalıkları ekarte etmeye yardımcı olabilir.
Kolonoskopiye ihtiyacım olacak mı?
Belirtilerinize, tıbbi geçmişinize ve diğer faktörlere bağlı olarak, doktorunuz kolonunuzu daha ayrıntılı incelemek için esnek bir sigmoidoskopi veya kolonoskopi önerebilir. Bu iki ayakta tedavi prosedürü benzerdir. Aradaki fark, bir sigmoidoskopinin kolonun sadece alt yarısını incelemesidir. Kolonoskopi tüm kolonu inceler.
Esnek bir sigmoidoskopi, bağırsak bozukluklarını, rektal kanamayı veya polipleri değerlendirmeye yardımcı olabilir.
Çoğu zaman, doktorlar doğru bir teşhis koyabilir ve hatta kolonoskopi kullanarak tedavi sağlayabilir. Kolonoskopik tedavi karın ameliyatına kıyasla çok daha az invaziv bir işlemdir.
Bir gastroenteroloji uzmanını görmem gerekir mi?
İBS semptomlarınız varsa, önce aile hekiminizle veya düzenli sağlık hizmeti aldığınız iç hastalıkları uzmanı ile konuşun. Doktorunuz sizi bir gastroenteroloğa yönlendirebilir.
Bir gastroenterolog, aşağıdakiler dahil olmak üzere sindirim sistemi hastalıklarının teşhis ve tedavisinde uzmanlaşmış bir doktordur.
İBS tedavisi nasıldır?
Herkes için tek bir terapi işe yaramaz, ancak İBS’li çoğu insan kendileri için işe yarayan bir tedavi bulabilir. Gastroenteroloji uzmanınız, ihtiyaçlarınız için İBS tedavi planınızı kişiselleştirecektir. Tipik tedavi seçenekleri arasında diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri yer alır. Bir diyetisyen, hayatınıza uyan bir diyet oluşturmanıza yardımcı olabilir.
Birçok kişi bu değişikliklerle semptomların düzeldiğini fark eder:
Diyet değişiklikleri:
- Diyetinizdeki lifi artırın – daha fazla meyve, sebze, tahıl ve fındık yiyin.
- Diyetinize ek lif ekleyin.
- Bol su için – günde sekiz bardak.
- Kafeinden kaçının (kahve, çikolata, çay ve gazlı içeceklerden).
- Peynir ve sütü sınırlayın. Laktoz intoleransı, İBS’li kişilerde daha yaygındır. Brokoli, ıspanak veya takviyeler gibi diğer kaynaklardan kalsiyum aldığınızdan emin olun.
- Semptomları iyileştirmeye yardımcı olabilecek bir beslenme planı olan düşük FODMAP diyetini deneyin.
Etkinlik değişiklikleri:
- Düzenli egzersiz.
- Sigara içmeyin.
- Gevşeme tekniklerini deneyin.
- Daha küçük öğünleri daha sık yiyin.
- Hangi yiyeceklerin İBS alevlenmelerini tetiklediğini anlayabilmek için yediğiniz yiyecekleri kaydedin. Yaygın tetikleyiciler kırmızıbiber, yeşil soğan, kırmızı şarap, buğday ve inek sütüdür.
Tıbbi değişiklikler:
- Doktorunuz, önemli karın ağrısı ile birlikte depresyon ve anksiyeteniz varsa, antidepresan ilaçlar reçete edebilir.
- Diğer ilaçlar ishal, kabızlık veya karın ağrısına yardımcı olabilir.
- Probiyotikler sizin için bir seçenek olabilir. Bu “iyi bakteriler” semptomları iyileştirmeye yardımcı olabilir.
- Belirtileriniz düzelmezse doktorunuzla konuşun. Belirtilere altta yatan bir durumun neden olup olmadığını görmek için daha fazla teste ihtiyacınız olabilir.
İlaçlar işe yaramazsa ne olur?
Bazı durumlarda semptomlar tıbbi tedaviye yanıt vermez. Doktorunuz sizi zihinsel sağlık terapileri için yönlendirebilir. Bazı hastalar şu yollarla rahatlama bulur:
- Bilişsel davranışçı terapi.
- Biyolojik geri bildirim.
İBS’yi önleyebilir miyim?
İBS’nin bilinen bir nedeni olmadığından, onu önleyemez veya önleyemezsiniz. İBS’niz varsa, tetikleyicilerden kaçınarak semptomların alevlenmesini önleyebilirsiniz.
İBS’yi nasıl kontrol edebilirim?
İBS’yi ele almaya çalışmak sinir bozucu olabilir. Tedavi genellikle deneme yanılma şeklinde olabilir. Ancak iyi haber şu ki, İBS’li neredeyse herkes kendilerine yardımcı olacak bir tedavi bulabilir.
Genellikle, diyet ve aktivite değişiklikleri zamanla semptomları iyileştirir. Tetikleyicilerinizi belirlerken biraz sabra ihtiyacınız olabilir, böylece onlardan kaçınmak için adımlar atabilirsiniz. Ancak birkaç hafta veya ay sonra, nasıl hissettiğinizde önemli bir iyileşme fark edeceksiniz. Bir beslenme uzmanı, ihtiyaçlarınızı karşılayan sağlıklı ve doyurucu bir diyet planlamanıza yardımcı olabilir.
İBS’m varsa, bu ciddi gastrointestinal problemler geliştirme olasılığım daha yüksek olduğu anlamına mı geliyor?
Hayır, İBS sizi kolit, Crohn hastalığı veya kolon kanseri gibi durumlar geliştirme riskine sokmaz.
İBS ölümcül müdür?
İBS hayatı tehdit edici değildir. Bu durumla yaşamak zor olabilir, çünkü hayatınız boyunca gelip gidebilir. Ancak İBS’yi yönetmenin ve onunla yaşamanın birçok yolu vardır.
İBS’nin tedavisi var mı?
İBS’nin tedavisi yoktur. Tedavinin amacı semptomları kontrol etmek ve yönetmektir.
Bir sağlık kuruluşuna ne zaman gitmeliyim?
Üç aydan uzun bir süre boyunca ayda üç defadan fazla semptomlarınız varsa doktorunuza danışın. Daha az sıklıkla semptomlarınız varsa, ancak bunlar hayatınıza müdahale ediyorsa, doktorunuzla konuşmanız iyi bir fikirdir.
Bazı belirtiler daha ciddi bir soruna işaret edebilir. Aşağıdaki durumlarda doktorunuzla en kısa sürede iletişime geçin:
- Kanama
- Ateş
- Kilo kaybı
- İlaçla geçmeyen şiddetli karın ağrısı
İBS’m varsa kendime en iyi nasıl bakabilirim?
İBS muhtemelen ömür boyu sizinle birlikte olacaktır. Ancak ömrünüzü kısaltmaz ve tedavi etmek için ameliyat olmanız gerekmez. Elinizden gelenin en iyisini hissetmek için belirli yiyecekler, ilaçlar ve stresli durumlar dahil olmak üzere tetikleyicilerinizi belirlemeye ve bunlardan kaçınmaya çalışın. Bir diyetisyen, özel ihtiyaçlarınıza göre besleyici bir diyet planlamanıza yardımcı olabilir. Belirtiler düzelmezse gastroenteroloji uzmanı ile konuşun.
Gastroenteroloji uzmanıma başka ne sormalıyım?
İBS semptomlarınız varsa, gastroenteroloji uzmanınıza sorun:
- Belirtilerime başka bir durum neden olabilir mi?
- Hangi ilaçlar yardımcı olabilir?
- Hangi yiyeceklerden kaçınmalıyım?
- Başka hangi yaşam tarzı değişiklikleri yapmalıyım?
- Bir diyetisyen bana yardımcı olabilir mi?
- Bir gastroenterolog görmeli miyim?
- Ne zaman daha iyi hissetmeye başlayacağım?
İrritabl bağırsak sendromu veya İBS ile yaşamak zor olabilir. Karın ağrısı, ishal, gaz ve şişkinlik gibi İBS semptomları genellikle hayatınıza müdahale eder. Ancak İBS yönetilebilir. Tedavisi olmamasına rağmen, diyet ve yaşam tarzı değişiklikleri yoluyla semptomları kontrol edebilir ve iyileştirebilirsiniz. Geçmeyen şikayetleriniz varsa, gastroenteroloji uzmanızla konuşun. Birlikte, sizin için işe yarayan bir İBS tedavi planı bulabilirsiniz.
