Çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerin bir yıl içinde, düzenli cinsel ilişki kurmalarına rağmen çocuk sahibi olamamasıdır. Etyolojide % 30 erkek, %30 kadın faktörü varken, geri kalan bölümde bir sebep saptanamaz.Ülkemizde yaklaşık %15 gibi yüksek bir oranda infertilite ile karşılaşılmaktadır.
Erkek fertilitesi (üreme kapasitesi) testislerde üretilen spermlerin üreme kanalları boyunca iletilmesi ve kadının üreme kanalına (vajinasına) ulaşıp ilerleyerek kadın yumurtasını döllemesidir.
Erkek fertilitesi testislerdeki özel kanallar içinde (seminifer tübüller) oluşan spermlerin ortalama 72 günde olgunlaşması ile başlar. Olgunlaşan sperm hücrelerine spermatooza denir. Olgunlaşan spermler epididimde hareket kazanır. Vaza deferens (sperm kanalı) yolu ile prostatın sardığı ejekülatör kanal ve uretraya boşalmasının hemen öncesindeki ampulla bölümüne gelir. Boşalma sırasında ise uretra yoluyla penis ucundan dışarı atılır.
Spermlerin oluşması, olgunlaşması, depolanması ve transferi için, sağlıklı organlara ve hormonal (testesteron ve FSH) etkiye ihtiyaç vardır.
Erkek infertilitesine (kısırlık) neden olan sorunlar genellikle sperm üretiminde, olgunlaşmasında veya transferindedir.
SEBEPLER:
1. Sperm bozuklukları
Sperm üretimi ve gelişimindeki sorunlar en sık rastlanan sorunlardır. Sayı azlığına oligozoospermi, hareket düşüklüğüne astenospermi, ikisi beraber olursa oligoastenospermi ve semende sperm hücresi olmamasına azoospermi denilir.
2. Varikosel
Varikosel, genç erkeklerin yaklaşık %15'inde, subfertil erkeklerin %40'ında görülür. Pleksus pampiniformisin dilatasyon ve tortiyozitesi sonucu oluşur. Genellikle sol tarafta görülür. Varikosellli hastalarda spermlerin hareket ve sayıları azalır.
Hastalığın genellikle solda olmasının nedeni, sol spermatik venin anatomik olarak sağdan farklı şekilde uzun ve dik açı ile sol böbrek venine açılmasıdır.
Varikosel varlığında kasığa vuran künt ağrı ve testiste çekilme hissi olabilir. Uzun süre ayakta durmak ağrıyı artırır.
3. Sperm kanallarında tıkanıklığa bağlı nedenler
Tekrarlayan enfeksiyonlar, orşit (testis iltihabı), epididimit (epididim iltihabı), önceden geçirilmiş(fıtık vb.) ameliyatlara bağlı yapışıklıklar sperm kanalını tıkayabilir.
4. Hormonal nedenler
FSH, LH hormonları hipofiz bezi adı verilen, beyindeki bir bölümden salgılanır ve testiste testesteron yapımını uyarır. Bu mekanizmadaki bozukluk da sperm yapımını bozar.
5. Genetik nedenler
Genetik bozukluklar fertilitede önemli rol oynar. Erkekteki Y kromozumundaki kırıklar, yapıdaki sayısal ve yapısal bozukluklar fertiliteyi bozar.
6. İmmünolojik infertilite
Kişinin kendi spermlerine karşı antikor (bloke edici madde) üreterek sperm hareketliliğinin ve fonksiyonunun bozulmasıdır. Normalde spermler kişinin kendi vücudu ile net temasta değildir. Bu teması engelleyen bariyer (kan-testis bariyeri), travma, enfeksiyon ve ameliyat gibi etkenlerle bozulursa, vücudun koruma sistemi tarafından algılanır ve spermlere karşı antikor oluşur. Spermlerin vajina ve kadın üreme sistemlerinde ilerlemesini ve kadının yumurtasına penetrasyonunu engeller,
7. Retrograd ejekülasyon (Mesaneye boşalma)
Menini dışarıya akmak yerine mesaneye dökülmesidir. Prostat ameliyatlarından sonra, sinir sistemini etkileyen hastalıklar ve kullanılan bazı ilaçlar mesane boynunun kapanma fonksiyonunu bozabilmekte ve meninin geriye(mesaneye) dökülmesine neden olabilmektedir.
Bulgu, orgazmdan sonra meninin gelmemesi veya çok az gelmesidir.
8. İlaçlar
Sperm yapım fonksiyonunu ya da boşalmayı (ejakulasyonu) bozan ilaçlar erkek infertilitesine yol açabilmektedir. Kemoterapik ilaçlar ise testiste sperm yapımını bozarak genellikle kalıcı infertiliteye yol açabilirler. Bu nedenle kemoterapi uygulanacak hastalarda tedavi öncesi sperm dondurulup depolanabilir. Radyoterapi uygulanan hastalarda da infertilite görülmektedir.
9. Geçirilmiş hastalıklar
Çocukluk çağında geçirilen kabakulak, testis torsiyonu (burulması),inmemiş testis, proksimal hypospadias ve epispadias gibi hastalıklar infertiliteye yol açabilmektedir.
TEDAVİ
İnfertilitenin cerrahi tedavisi
a) Varikosel
Varikoselin tedavisi cerrahidir. Laparoskopik veya mikroskobik yöntemle uygulanabilir.
b) Obstrüktif infertilite
Obstrüktif infertilite düşünülen hastalara transrektal ultrasonongrafi yapılır. Ejekulat ductusa bası yapan kist varsa endoskopik operasyonla obstrüksiyon giderilir.
Obstrüksiyon düzeyine bağlı olarak çeşitli mikrocerrahi operasyonlar uygulanır
İnfertilitenin cerrahi dışı tedavileri
a) Tıbbi tedavi
Hiperprolaktinemi, hipotiroidizm, testesteron ve alfa-hidroksilaz enzim eksikliği gibi hormonal problemlerde medikal tedavi uygulanır.
b) Ampirik tedavi
İnfertil erkeklerin yaklaşık %25'inde herhangi bir neden bulunamaz (idyopatik infertilite).
Ampirik tedavide, klomifen sitrat, tamoksifen, kallikreinler, antioksidan ilaçlar ve androjenik hormonlar uygulanabilir.
Ampirik tedaviye en az 3 ay süreyle devam edilmelidir.
c) Yardımcı üreme teknikleri
Erkek infertilite tedavisinde cerrahi veya tıbbi tedavilere cevap alınamadığında, gebeliği gerçekleştirmek için IUI ve IVF gibi yardımcı üreme teknikleri kullanılabilir.
IUI: Intrauterin inseminasyon
Ejekülasyonla elde edilen spermin yıkanarak rahim içine verilmesini içermektedir.
IVF: In vitro fertilizasyon
Kadın ve erkelerden alınan üreme hücrelerinin vücut dışında döllenmesini ifade eder. Mikroskop yardımıyla sperm, ovumun zarından içeri injekte edilir (ICSI)
