Gut Hipokrat tarafından da tanımlanmış, çok eskilerden beri bilinen bir hastalıktır. Eski dilimizdeki adı 'Nikris'dir. Pürin metabolizmasındaki çoklukla genetik bir bozukluktan kaynaklanarak, vücutta ürat depolanması ile ortaya çıkar. Ürat temelde amorf bir madde iken kristaller halinde de çöker. Büyük olasılıkla yol açtığı iltihabın nedeni bu kristallerdir.
Bir dönem klasik iltihaplı romatizmalarla çok karıştırılmıştır. Gerçekten, klinik olarak bugün bile bu ayırımı yapmak bazen çok zordur.
Gut'un tipik laboratuar bulgusu ürik asit yüksekliğidir. Ancak her ürik asit yüksekliğinde gut görülmez. Her gutta da mutlaka ürik asit yüksekliği görülmez. Gut karşımıza iki şekilde ortaya çıkar. Ani ve kısa süreli akut gut krizi ve kronik gut.
Toplumda, hatta hekimler arasından yaygın olarak bilinen tipik gut krizidir: Çok şiddetli ağrı, şişlik, kızarıklık, sonrasında morlukla seyreden, bir kaç gün süren gürültülü, dramatik tablo. Bu zaman zaman tekrarlar ve böyle sürebilir.
Olayın kronik bir iltihaba dönüşmesi, eskiden tedavi edilmeyen vakalarda daha çok görülürdü. Artık bu tür vakalarla neyse ki karşılaşmaz olduk. Elleri küçük patatesler gibi gut tofüsleri (ürat depoları) ile dolu, deforme olmuş, tekerlekli sandalyeye mahkum bir soba tamircisini getirmişlerdi yıllar önce, hatırlarım. Bu olaya da kronik gut deriz. Bir çeşit iltihaplı romatizmadır olay artık. Günümüz ilaç tedavileri ve diyet bilinci bunu azalttı. Ama gerçek iltihaplı romatizma mı, kronik gut mu diye ikilemde kaldığımız hala oluyor zaman zaman.
Peki, gut belirtileri yok, sadece ürik asit yüksekse ne oluyor. Bunun adı HİPERÜRİSEMİ olur, hiperlipemi gibi. Son yılların hararetli bir tartışma konusu bu. Tek başına hiperürisemi tedavi edilmeli mi? Ne zaman edilmeli.
Hiperüriseminin kendi başına gut dışındaki olumsuz etkileri böbreklere ve kalp başta olmak üzere damarlaradır. Böbrekte taşa yol açar. Böbreğin süzme fonksiyonunun kısıtlanmasına, dolayısı ile böbrek yetmezliğine yol açabilir.
Damarlarda ise damar sertliğinin risk faktörlerinden biridir. Koroner kalp hastalığının nedenlerinden biri olarak görülebilir, hele bir de kronik iltihaba yol açtığını düşünürsek.
Bu düşünceler hala tam netleşmemiş de olsa, yüksek ürik asit değerlerini diyet ve gereğinde ilaç kullanımı ile düşürmeye çalışmak her halde yararlıdır.
Gut tahmin edilenden, bilindiğinden yaygın bir hastalıktır. Özellikle şişmanlığın artması ile Metabolik Sendrom kapsamında gittikçe yaygınlaşıyor. İlginçtir, ekonomik kriz dönemlerinde Gut artar.
Tipik akut Gut krizi ayak baş parmağı gibi bazı klasik eklemleri tutarak başladığında kolay farkedilir. Ancak hafif seyirli ve atipik olgular gözden kaçar. Pürin metabolizmasındaki bozuklukla ortaya çıkar. En sık orta yaşlarda erkekte başlar. Kadında daha az görülür ve menopoz öncesi görülmesi beklenmez.
Yeni görüşler, fazla protein alımından çok şeker hastalığı ve obeziteyi suçlamaktadır. Tipik başlangıcı akut bir krizdir. Alkol ve proteinden zengin bir yemek sonrası ortaya çıkar. Akut ataklar tekrarlayabilir, ya da kronik eklem iltihabına dönüşür.
İltihaplı eklem romatizmaları ile karıştırılmamalıdır.
Diyet, varsa fazla kiloların verilmesi, gerekirse ilaç tedavisi ile kontrol altında tutulmalıdır. Zira eklemlerden öteye böbrekler ve damarlar üzerindeki yan etkileri de önemlidir. GUT ve TARİH
GUT'da TANI ve TEDAVİ
Gut ürik asit yapımının artışı ya da atımının yetersiz olması ile ortaya çıkar. Kanda ürik asit seviyesi yükselmiştir. Ancak bu her zaman net olarak saptanamaz. Tanı hastanın anlattıkları, sorgulama, muayene ve laboratuar bulguları birlikte yorumlanarak konmalıdır. Son yıllarda gittikçe daha düşük laboratuar bulguları olsa bile, klinik bulgu varsa tedavi önerilmektedir.
Tedavinin iki ana ayağı diyet ve ilaçtır. Diyet pürinden zengin gıda alımını azaltmak, alkol, özellikli fermente alkol ürünlerinden kaçınmak ve normal üstü vücut ağırlığında genel bir zayıflama diyeti uygulamaktır. Pürinden zengin gıdalar, kırmızı et, şarküteri ürünleri, deniz ürünleri, diğer her türlü et ( tavuk sebze değildir!), kuru baklagiller (hatta bazen tazeleri), kepek oranı yüksek buğday unu, lahana, karnıbahar vb'leridir. Tümü ile yasaklamak yerine alınan miktarları azaltmak daha kolay ve akılcıdır. Alkolün etki mekanizması farklıdır. Özellikle fermente/ mayalı içkiler Gut krizini tetiklerler: Viski, bira, şarap...
Zemini olan hastada her tür stressör de kriz tetikleyicidir: Yorgunluk, sıcak vb...
Açlık, örneğin çok sıkı diyet ya da oruç da olayı tetikleyebilir. Olayın alevli döneminde ürik asidi düşürücü ilaçlar da atak tetikleyebilir.
İlaç tedavisinin birden fazla hedefi vardır. Akut dönemde ağrıyı kesmek çok önemlidir. Zira çok şiddetli olabilir. Bunun için kortizon, antiromatizmaller ya da kolşisin kullanılır.
Ürik asiti kontrol altına alan ilaçların farklı mekanizmaları vardır. Uzun yıllar aradan sonra son dönemde bu alanda yeni bazı ilaçların devreye girmesi, hastalığa ilgiyi arttırmıştır.
TARİHTEN
Gut denince; bugünlerde iç organ mezarı Macaristan'da yeniden bulunan Kanuni Sultan Süleyman da 'nikris' (Gut) Hastası imiş.
Bursa'daki Eski Kaplıca'yı bu nedenle tedavi olmak için yaptırdığı yazılır.
Dünya tarihinde de bir dizi ünlü ve entellektüel Gut Hastası vardır. Gut'u Hipokrat'ın tanımladığı söylenir. Gut eskiden zenginlerin hastalığı olarak bilinirdi.
