Guatr tiroid bezinin normalden daha fazla büyümesi ve gözle görünür hale gelmesidir. Tiroid bezi soluk borumuzun önünde yerleşen kelebek şeklinde endokrin bir bezdir. Guatr genellikle ağrısızdır. Bazen çok büyük guatrlar öksürük, yutma güçlüğü, nefes darlığı, ses kısıklığı gibi şikayetlere yol açabilir.

Dünyada en sık guatr nedeni iyot eksiliğidir. İyotlu tuz kullanımının yaygın olduğu bölgelerde ise tiroid hormonlarının normalden fazla veya az üretimi bezin büyümesine ve guatr oluşumuna yol açar. Tedavi guatr boyutlarına, oluşturduğu şikayetlere ve altta yatan nedene göre değişir. Şikayet oluşturmayan veya tespit edilmiş bir hastalığa yol açmayan küçük guatr olguları takip edilebilir.

Guatr hastalığı belirtileri nelerdir?

Boyunda görülebilen şişlik

Boğazda sertlik hissi

Öksürük

Seste kabalaşma, kalınlaşma

Yutma güçlüğü

Nefes darlığı

Guatr nasıl oluşur?

Tiroid bezi başlıca iki hormon salgılar: T4, T3. Bu hormonlar vücut metabolizmasını ve kan akımını düzenler. Vücudun yağ ve karbonhidrat kullanımını, protein üretimini düzenler. Vücut ısısını, kalp hızını kontrol eder. Tiroid bezi aynı zamanda kalsitonin hormonu üretiminden sorumludur.

Beyinde yer alan pitiuter bez ve hipotalamus T3, T4 üretimini ve salınımını yönetir. Hipotalamus vücudumuzun termostatı gibi davranır. Pituiter bezi uyararak TSH (tiroid salgılayıcı hormon) yapımını sağlar. Pituiter bez vücudun ihtiyacına göre TSH salınımını sağlar. Buna göre tiroid bezi aldığı TSH uyarısına göre T4 ve T3 üretir. Guatr olması tiroid bezinin normal çalışmadığını göstermez. Tiroid bezi büyümüş olsa bile tiroid hormon düzeyimiz normal kalabilir. Ancak düşük veya yüksek de çıkabilir. Bir başka deyişle guatr gelişimi ile hormon düzeyleri arasında bağlantı yoktur.

Guatr nedenleri:

İyot eksikliği

Graves hastalığı

Hashimoto hastalığı

Mutinodüler guatr

Tekli tiroid nodülü

Tiroid kanseri

Gebelik

Tiroidin iltihabi hastalıkları

Risk faktörleri:

Guatr herkesi etkileyebilir. Doğumda var olabilir veya sonradan gelişebilir. Guatr gelişiminde etkili olan faktörler:

Diyette iyot eksikliği

Kadın olmak

40 yaş üstü

Aile öyküsünde otoimmün hastalıklar olması

Gebelik

Menapoz

Bazı ilaçlar: Belli kalp ilaçları, lityum gibi psikiyatrik ilaçlar

Radyasyona maruziyet

Komplikasyonlar:

Küçük guatrlar fiziksel ve kozmetik sorun yaratmazlar. Büyük guatrlar nefes darlığı ve yutmada güçlük, öksürük, seste kabalaşma yapabilir. Guatr aynı zamanda hipotiroidizm veya hipertiroidizm gibi nedenlerle de oluşabilir. Bu hastalıklar yorgunluktan kilo alımına kadar veya istemeden kilo verme, uyku bozuklukları gibi şikayetlere neden olabilir.   

Tanı:

Kan testleri: TSH, ST4, Anti TPO, Anti TG

Ultasonografi

Tiroid sintigrafisi

Biyopsi

Tedavi:

Gözlem: Küçük, şikayet yapmayan guatrlar

Tıbbi tedavi: Tiroid hormon bozukluğu saptandıysa buna yönelik ilaç tedavisi, iltihabi tiroid hastalığı saptandıysa aspirin, nonsteroid antiinflamtuvar veya sterod tedavisi verilebilir.

Cerrahi: ciddi şikayetlere yol açan tiroid bezi veya tiroid kanseri için tiroid bezinin cerrahi olarak çıkarılması uygun olacaktır.