Gece idrara kalkma(Noktüri), Gece uykuda iken idrar ihtiyacı nedeniyle bir veya birden fazla uyanmaktır. Ağrı, uykusuzluk, gürültü ve bazı ruhsal sorunlar nedeniyle uyanıp tuvalete gitmek bu kapsamda değildir. Yine sabah kalkınca ilk iş olarak tuvalete gitmekte noktüri değildir. Normalde gece uyurken beyin tabanında salgılanan ADH adlı hormona bağlı olarak idrar üretimi yarı yarıya azalır ve yine normalde 6-8 saatlik uyku sırasında idrara kalkma ihtiyacı pek olmaz.Yaşlanma ile gece bir kez uyanmak normal sayılabilir, fakat birden fazla ve daha önce olmadığı halde gece uyurken tuvalete kalkma ihtiyacı duymak normal değildir ve özellikle başka şikayetlerde eşlik ediyorsa incelenmesi gereken tıbbi bir durumdur.Bunun yanında tabiki mesane sosyal bir organdır hayatı boyunca gece tuvalete kalkmaya alışkanlık edinmiş bir insanda bunu patolojik kabul edemeyiz.Eğer gece idrara kalkma ihtiyacı günlük yaşam kalitenizi etkiliyor ve konforunuzu bozuyorsa incelemeye değerdir. Gece idrara kalkma ihtiyacı ne kadar fazla ise uykunuzu o ölçüde böler ve gün içinde daha yorgun olmanıza, işinize konsantre olmanızı, günlük aktivitelerinizi ve sosyal yaşantınızı etkileyecektir. Ayrıca gece vardiyasında çalışan ve gündüz uyuyan kişilerde gündüz uyurken idrar ihtiyacı duymakta aynı kapsama girer.Gece idrara kalkma, hem kadınlarda hem de erkeklerde görülebilir, yaş arttıkça görülme sıklığı artar. Daha çok 30 yaş altı kadınları ve 50 yaş üzerinde erkeklerde karşımıza çıkar . 60 yaş üstünde ise hem kadın hem de erkeklerde benzer oranda görülür.
Gece idrara kalkma ihtiyacının nedenleri ve tipleri
Türüne bağlı olarak birçok gece idrara kalkma ihtiyacı nedeni vardır.
Fazla idrar üretimi (Poliüri): Poliüri hastaları 24 saat içinde 3 Litre den idrara üretir. Bu genellikle böbrekler tarafından filtrelenen suyun çok fazla olmasından kaynaklanır. Aşırı sıvı alımı, ağız kuruluğu hissine sebep olup çok su içmenize neden olan Tip 1,2 Şeker hastalığı veya primer polidipsi(Diabetes insipidus-Yalancı diyabet), ve gebelik diyabeti gibi fazla idrar üretimine sebep olan bazı durumlarda ortaya çıkar.
Gece fazla idrar üretimi(Nokturnal poliüri): Gece poliüriside sadece geceleri yüksek hacimli idrar üretimi olur. Ancak gün içindeki idrar hacimleri normaldir veya hatta azalmıştır. Bu genellikle gün içinde ayaklarda veya bacaklarda ödeme bağlı biriken sıvı tutulmasından kaynaklanır. Uyumak için uzandığınızda, yerçekimine bağlı olumsuzluk ortadan kalkınca ödem alanlarındaki sıvı damarlarınıza tekrar döner ve böbrekleriniz tarafından süzülerek aşırı idrar üretimine neden olur.
Ödeme ve fazla sıvı birikimine neden olan sebepler:
Kalp yetmezliği.
Kronik böbrek yetmezliği
Alt ekstremite ödemi (bacakların şişmesi).
Tıkayıcı uyku apnesi gibi uyku bozuklukları (uyku sırasında nefes alma birçok kez kesintiye uğrar veya durur).
Diüretikler-idrar söktürücü ilaçlar, kardiyak glikozitler, demeklosiklin, lityum, metoksifloran, fenitoin, propoksifen ve aşırı D vitamini dahil olmak üzere bazı ilaçlar.
Yatmadan önce çok fazla sıvı içmek, özellikle kahve, kafeinli içecekler veya alkol.
Yüksek tuz içeren bir yemek yemek.
ADH-Vazopresin hormonunun üretiminin azalması
Gece idrar sıklığı(Gerçek Noktüri): Gece idrar üretimi normal olmasına rağmen, gece idrara kalkma ihtiyacı duyulmasını ifade eder. Aslında üretilen toplam idrar miktarı yüksek değildir. Bunun nedeni genellikle mesanenin tamamen boşalmaması (bu nedenle daha hızlı dolması) veya idrar yapma dürtüsünü geliştirmeden önce mesanenin tamamen dolmamasıdır (düşük mesane hacmi). Bu uyumakta güçlük çekilmesi nedeniyle de ortaya çıkabilir ancak noktüri kapsamına alınmaz.
Mesanenizi tamamen boşaltamamanın nedenleri:
Mesane çıkım tıkanıklığı
Prostat büyümesi
Prostat Kanseri
Doğumsal mesane çıkım darlığıve idrar yolu darlığı
Mesanenin idrarı tam olarak depolayamama nedenleri şunları içerebilir:
Mesane aşırı aktivitesi (mesane spazmları).
Mesane enfeksiyonu veya tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu.
Mesane iltihabı (şişme).
İnterstisyel sistit-ağrılı mesane sendromu.
Mesane kanseri.
Gece idrara kalkma ihtiyacının-Noktüri teşhisi
Noktüri tanısı kısmen basittir, fakat altında yatan nedenlerin anlaşılması oldukça karmaşıktır. Bundan dolayı nokturi diğer ciddi olabilecek bazı tıbbi durumların belirtisi de olabilir. İlk olarak doktor tıbbi geçmişinizi öğrenecek ve fizik muayenenizi yapacaktır.Doktorunuz, semptomlarınızı daha iyi anlamak ve hayat kaliteniz üzerindeki etkisini anlamak için sorgulama formu doldurmanızı isteyebilir. En sık kullanılan sorgulama formu ‘’Nocturia-Quality of Life’’dır (N-QoL).Yine teşhise yardımcı olmak için bir mesane-işeme günlüğü tutturabilir. Bu ne kadar sıvı aldığınız, hangi sıklıkla tuvalete gittiğinizi ve ne kadar idrar çıkardığınızı (mL cinsinden hacim) gösteren iki-üç günlük bir kayıttır. kayıt edilir. Evinizde ölçüm kabı yardımı ile kolaylıkla yapabilirsiniz. Ayrıca ani idrar hissi ve idrar kaçırmanızdan da bahsedebilirsiniz. Ayrıca aldığınız ilaçları, idrar yolu enfeksiyonlarını ve ilgili semptomları da kaydetmelisiniz. Hekiminiz, gece idrara kalkma ihtiyacının olası nedenleri ve tedaviyi belirlemek için günlüğü gözden geçirecektir.
Hekiminiz size aşağıdaki şu soruları sorabilir:
Bu durum ne zaman başladı?
Her gece kaç kez idrara çıkıyorsun?
Geceleri idrara çıktığınızda işediğiniz hacim mitarı ne kadar?
İdrar yapma hızı ve kalınlığında bir değişiklik oldu mu (artış veya azalma)?
Günlük ne kadar kafein-kahve içiyorsunuz?
Gece boyunca idrara çıkma sizi yeterince uyumaktan alıkoyuyor mu?
Alkollü içki içiyor musunuz? Ne sıklıkta ve ne kadar?
Diyetiniz yakın zamanda değişti mi?
İşeme günlüğünüzü gözden geçirmenin yanı sıra, doktorunuz idrarınızı enfeksiyon açısından incelemek için bir idrar tahlili isteyebilir.
Fizik muayene:
Mesane şişkinliği (eğer mesaneniz tam boşalmıyorsa gergin ve şişkin olabilir)
Ayak bileği ve bacaklarda şişme (periferal ödem olarak bilinir)
Genital bölgenizde cilt hasarı (uriner inkontinans belirtisi)
Uretradan akıntı (enfeksiyon belirtisi)
Genital bölgede anormallikler erkeklerde prostat muayenesi ya da kadınlarda pelvik muayene yapabilir, kan basıncı ölçümü ve kalp, akciğer veya nörolojik durumlar için muayene yapabilir.
Gece idrar ihtiyacının-Nokturi tedavisi
Gece idrara çıkma ihtiyacının tedavisi için bazı önerilerde bulunulabilir, temel tedavi altta yatan nedeni tedavi etmeye yöneliktir.Bunun dışında semptomatik-destek tedavileri önerilebilir.Noktüriye neden olan sebepler, kullanılan diğer tedaviler, ve bazı kişisel tercihler tedavide etkili olmaktadır. Tedavi yöntemleri ilaç ve bazı cerrahi yöntemleri içermektedir.
Muskarinik reseptor antagonistleri:Muskarinik reseptör antagonistleri (MRAs) anormal mesane kasılmalarını azaltan ilaçlardır. Ertelenemez-acil işeme ihtiyacını giderirler.Yan etkileri vardır ve genellikle orta derecededir. Ağız ve gözlerde kuruluk, asit reflüsü ve kabızlık sık görülen yan etkilerdir.Nadiren bazı vakalarda bulanık görme, mide bulantısı ve işeme zorluğu görülebilir. İleri yaşta uzun dönem antimuskarinik kullanım yan etkileri
daha kötüdür.
Bu antimuskarik ilaçlar:
Darifenasin
Fesoterodin
Oksibutinin
Propiverin
Solifenasin
Tolterodin
Trospium kloride
Beta-3 reseptor agonisti-Mirabegron: Bu ilaç mesane kasınızı gevşetir, mesanenizin idrar tutabilme kapasitesini artırmaya yardımcı olur. Bu nedenle daha az idrar yapma ihtiyacı hissedersiniz. Ayrıca, mirabegron’nun da rahatsızlık verici yan etkileri vardır ancak antimukariniklere göre daha azdır, onlarla kombine de kullanılabilir. Mirabegronun yan etkileri genellikle hafiftir ancak uzun dönem yan etkileri belirsizdir.
İdrar söktürücü ilaçlarLoop diuretikleri: Bazı hastalarda yatar pozisyonda kan dolaşımının artması ile böbreklere, tüm vücuda kalbin kan pompalaması kolaylaşır. Böylece vücut daha çok idrar üretir, çünkü böbrekler daha fazla sıvı filtre eder ve bu da gece idrara kalkmaya yol açar. Bunun için güçlü idrar söktürücüler kullanılabilir. fakat dehidratasyon, gut, serumda düşük Na yada K seviyeleri, düşük kan basıncı ve baş dönmesi gibi yan etkiler ortaya çıkabilir.
İdrar söktürücü ilaçlar arasında yer alanlar:
Furosemide
Bumetanide
Torsemide
Desmopressin-ADH: Eğer gece idrara gitme nedeni azalmış vazopresin-ADH üretimi ise ilaç olarak yerine konulabilir. Eğer gece fazla idrar üretimi varsa bu ilaç idrar üretimini azaltmak için önerilebilir. Desmopressin tuvalet ihtiyacı ile uyanma sayınızı azaltabilir ve daha uzun saatler kesintisiz uyumanızı sağlar. Tablet nazal sprey veya ağızda eriyen tablet şeklinde uyumadan önce alınır. 8 – 12 saat etkindir. İlaç farklı dozlarda bulunabilir ve kadınlar erkeklerden daha düşük doza ihtiyaç duyarlar. Yan etki olarak Desmopressin kandaki sodyum seviyesinde düşüşe neden olabilir. Bu nedenden dolayı tedavi esnasında ve öncesinde kan testleri yapılmalıdır.
Az görülen yan etkileri baş ağrısı, diyare, bulantı, karın ağrısı, baş dönmesi, yüz kızarıklığı yada ağız kuruluğudur. Nadir durumlarda desmopressin kan basıncı yüksekliğine yol açar ve ayak ve ayak bileklerinde şişlik görülür (periferal ödem).
Prostat tedavisi ve cerrahisi: Prostat ve mesane ilişkisinden dolayı bazı erkeklere prostat bezi içindeki kasları gevşetmek ya da hacmini küçültmek amacıyla bir takım ilaçlar reçete edilir.
Mesane fonksiyonları etkilendiğinde iyi huylu prostat büyümesinin semptomlarını gidermek için Kapalı prostat ameliyatı önerilebilir.
Noktüri için hayat tarzı önerileri: Genel hayat tarzı değişiklikleri ile şikayetlerinizi azaltabilir ve hayat kalitenizi yükseltebilirsizniz.
1-İyi uyku alışkanlığınızı koruyun: Haftanın yedi günü aynı saatlerde uyuyun ve aynı saatlerde uyanın, bir sonraki günde aktif ve uyanık olacak kadar uyuyun. Eğer daha uzun veya daha az yatakta kalırsanız uyku kaliteniz bozulur, gün içinde uyuklamaktan kaçının, uygun ısıya sahip, gürültü ve rahatsız edici ışığın olmadığı bir ortamda uyuyun.
2-Gece idrar hissi ile uyanmamak için akşam üzeri ve akşam saatlerinde daha az sıvı tüketin. Günde en az 1-1.5 litre su tüketin ve daha fazla su içmeniz için doktorunuza danışın.
3-Alkol ve kafein tüketimini azaltın çünkü bunlar idrar miktarınızı arttırır ve mesanenizi uyarabilir. Dekafeinize oldukları belirtilmelerine rağmen çay ve kahve gibi bazı içecekler de az miktarda olsa bile kafein içerebilirler.
4-Yatmadan önce ağır yemeklerden kaçının. Belli gıdalar nokturinizi daha kötüleştirebilir. Öncelikle akşam baharatların ve çikolatanın azaltılması, yardımcı olabilir.
5-Sigara içmekten kaçının çünkü nikotin uyarıcıdır ve uykunuzu etkileyebilir.
6-Ani idrar hissi duyduğunuzda doktorunuzun önerisi ile daha uzun süre idrarınızı tutabilmek için kendinizi cesaretlendirin. Bu daha çok idrar tutabilmek için mesanenizi eğitecek ve dolayısı ile daha az sıklıkta idrar yapmanıza yol açacaktır.
7-Bacak ve bileklerinizdeki şişlikleri azaltınız. Gün içinde vücudunuzdaki sıvı bacaklardan aşağı doğru şişliğe neden olur. Bu durum periferal ödem olarak adlandırılır. Yatar pozisyonda ya da bir kaç saat ayaklarınızın yukarı kaldırılması ile sıvı böbreklere döner. Bu sıvı idrar ile vücuttan atılır. Eğer bu olay gece gerçekleşirse nokturi ortaya çıkar. Öğleden sora uzanmanız ya da ayaklarınızı yukarı doğru kaldırmanız gece daha uzun saatler kesintisiz uyumanıza imkan verir.
