ESWL (Extracorpereal Shock Wave Lithotripsy) - Vücut Dışından Taş Kırma Tedavisi
ESWL vücut dışında oluşturulan şok dalgaları yardımıyla idrar yolundaki taşın kırılmasıdır.
Böbrek ve idrar kanallarında oluşan taşların %85 kadarı ESWL ile tedavi edilir. Şok dalgaları kullanarak taş tedavisi uygulamaları ilk kez 1980 yılında Almanya’da uygulanmaya başlanmıştır. Ülkemizde de bu teknoloji takip eden yıllarda hızla kullanılmaya başlanmıştır. ESWL sayesinde üriner sistem taşlarının tedavisinde açık ameliyat devri kapanmıştır.
ESWL kimlere uygulanabilir?
İdrar yolu taşlarının hemen hemen hepsinde ESWL uygulanabilir. 2 cm’e kadar olan tüm taşlarda ESWL denenebilir. Taşın böbrekte yerleştiği yer önemlidir. Böbrek alt kısmında yerleşen taşlarda başarı daha düşük olabilir. Taşın radyolojik olarak görüntülenmesinde zorluk olduğu durumlarda da başarı oranları düşmektedir.
ESWL uygulanmaması gereken durumlar ise: Hamilelik, kan pıhtılaşma mekanizmasında bozukluk olması, idrar yollarında aktif enfeksiyon olması, aort veya renal arterde anevrizma, aşırı şişmanlık nedeniyle taşın odaklanamaması, hastanın pozisyonunu engelleyen fiziksel deformiteler olarak sayılabilir.
Taş içeriğinin sert olması, taşın böbrek içinde kaliks divertikülü adı verilen kapalı yapılar içerisinde bulunması, böbrek alt kısmında yer alması, böbrek fonksiyonunun taşı atmaya yetmeyecek kadar bozulmuş olması, hastanın ESWL sırasında oluşan az miktardaki yüzeysel ağrıyı dahi tolere edememesi gibi nedenler de taş kırmanın başarısına olumsuz katkıda bulunur. Hastada kalp pili bulunması ESWL tedavisine engel teşkil etmez.
Cihaz nasıl çalışır?
ESWL cihazı içerisinde Spark-Gap adı verilen şok dalgası jeneratörü vardır. Oluşan şok dalgası tüm yönlere daireler halinde yayılır. Bu şok dalgaları çok şiddetli değildir. Yayıldığı dokulara herhangi bir zarar vermeden ilerler. Tedavi için kuvvetli titreşimlere maruz kalarak çatlaması ancak çevre dokuların hasar görmemesi gereklidir. Bu amaçla ESWL cihazı içerisinde şok dalgalarını yansıtan özel bir içbükey çanak vardır. Tüm yönlere dağılan şok dalgaları bu çanak sayesinde yansımaya uğrayarak jeneratörün 13-15 cm uzağında bir noktada kesişime uğrarlar. Kesişim noktasında şiddetli bir titreşim meydana gelir.
ESWL cihazının floroskopi yani röntgen ünitesi kullanılarak taş şok dalgalarının kesişeceği noktaya hizalanır. Böylece noktasal atış yapılarak çevre organlara zarar vermeden taş parçalara ayrılır.
ESWL işlemi ne kadar sürer ve böbrek zarar görür mü?
ESWL ortalama 20 - 45 dakika sürmektedir. Taşları büyüklüğüne göre seansların birkaç kez tekrarlanması gerekmektedir. Bir seansta 2500-3000 arası şok dalgası uygulanır. Bu limitin çok aşıldığı durumlarda böbrek zarar görebilir. Ayrıca sert taşlarda 3 seanstan daha fazla aynı noktaya atış yapıldığı durumlarda çevre dokularda olumsuz etkilenme olabilir.
ESWL Sırasında Ne Olmaktadır?
ESWL sırasında amaç taşı 1mm. den küçük fragmanlara ayırarak ağrısız ve sorunsuz bir şekilde idrarla atılmasını sağlamaktır.
Hastaya ağrı hissini tamamen ortadan kaldırmak amaçlı genel anestezi uygulanabilir. Ancak hastaların %95’i kalçadan yapılan kuvvetli ağrı kesicileri işlem için yeterli bulmaktadır. İşlem günü hasta bu tedavi ile hazırlanır. Ardından taş cihazın ekranında görüntülenir. Hedefleme yapılarak şok dalgalarının kesişim noktasına taş odaklanır. İşleme başlanır. İşlem 20-40 dakika arasında zaman alır.
ESWL hastanın yatışı ve anestezi almasını gerektiren bir tedavi değildir. Kısa bir süre dinlendirilen hasta ağrı önleyici ve taşın düşmesine yardımcı tedavilerle taburcu edilir.
ESWL Sonrası Önlemler ve Öneriler
ESWL sonrası idrarda kanama ve kum benzeri partiküller dökme normaldir. Günde en az 2 litre su içilmelidir. Hareketli olmak, spor ve yürüyüş önerilir. Gaz yapıcı gıdalardan kaçınılır. Hastaya ağrı önleyici ve taşın düşmesine yardımcı tedavi verilir.
Op. Dr. Cüneyd Sevinç
