İlk kez 1984 yılında uygulanmaya başlayan endoskopik sinüs ameliyatlarının(ESC) giderek yaygınlaşmasını takiben ciddi komplikasyonlar da izlenmeye başlamıştır. Yaşanan problemlerin önemli kısmının ameliyat sırasında anatominin çeşitli nedenlerle tam olarak değerlendirilememesine bağlı olduğunun anlaşılması ESC de cerrahi navigasyon ihtiyacının açığa çıkmasına neden olmuştur. Sonuç olarak beyin cerrahisi alanında başlayan bilgisayar destekli cerrahi (cerrahi navigasyon) uygulamaları yapılan ilk denemeleri takiben 1990 yılından itibaren ESC de kullanılacak şekilde geliştirilmiştir.
Cerrahi navigasyon sırasında endoskopik sinüs ameliyatlarında kullanılan cerrahi aletlerin sinüs anatomisi içindeki yerleri özel bir cihaz ve yazılım yardımı ile gerçek zamanlı olarak ve 1mm den daha az yanılma payı ile monitör üzerinde üç boyutu temsil eden üç planda takip edilmektedir (Şekil 2).
(Şekil.2)
Cerrahi navigasyon uygulamasında amaç ameliyat öncesinde elde edilen bilgisayarlı tomografi (CT) görüntüleri ile ameliyat bölgesi anatomisi arasında bağlantı kurarak, cerrahi aletleri karmaşık sinüs anatomisi içinde takip etmektir. Bu teknoloji ile kritik yapı ve organların yerleri kolayca ve çok az yanılma ile tespit edilmekte ve mevcut hastalık bu yapılara zarar vermeden tam olarak temizlenebilmektedir.
Cerrahi navigasyon uygulamasında ilk aşama hastanın sisteme tanıtılmasıdır (Registration). Bu aşamada ameliyat öncesinde elde edilmiş olan CT görüntüleri ile cerrahi saha arasında 3 boyutlu bağlantı oluşturulmaktadır. Öncelikle hasta üzerindeki bilinen bazı anatomik noktalarların tomografi görüntüsü üzerindeki yerleri sisteme tanıtılmakta takiben sistem üç boyutlu anatomideki tüm diğer noktaların yerlerini bu kaydedilen noktalara göre göreceli olarak hesaplamaktadır. Kayıt aşaması cerrahi navigasyonun doğruluğu ve güvenilirliği için en önemli aşamadır.
Ameliyata başlamadan önce ameliyat sırasında sistem tarafından izlenecek (navige edilecek) tüm enstrümanların sisteme tanıtılarak kalibre edilmesi gerekir. Ayrıca ameliyat sırasında 15-20 dakika aralarla kalibrasyonun kontrolü yani cihazın kafa içerisinde doğru noktaları yanılma olmadan gösterip göstermediğinin denetlenmesi gerekir. Bu amaçla bazı bariz anatomik noktalar üzerinden kontrol yapılmaktadır. İzleme (Tracking) aşaması cerrahi aletlerin anatomi içinde değişen pozisyonlarının takip edilmesi ve bulundukları noktaların önceden elde edilmiş görüntüler üzerinde aynı anda izlenmesi anlamına gelir.
Ortamda bulunan manyetik özellikli cihazlar ya da protezler sistemi etkileyebilmektedir.
Cerrahi navigasyonda en kritik nokta "doğruluk" yani monitörde görülen nokta ile sinüs anatomisi içinde bulunulan gerçek noktanın birbiri ile örtüşme derecesidir. Görüntüleme (tomografi tekniği) hatası, üç boyutlu yapılandırma hatası, hastanın hareket etmesine bağlı hatalar ve izleme sistemi hatası gibi nedenler doğruluğu etkileyebilmektedir.
CERRAHİ NAVİGASYONUN BAŞLICA AVANTAJLARI
İki boyutlu endoskopik görüntüde üç boyutlu yol haritası sağlaması,
Ulaşılması güç anatomik bölgelere güvenli yaklaşım sağlaması,
Daha az travma ile hassas cerrahi yapılabilmesi,
Ameliyat süresinin kısalması,
Komplikasyon ihtimalinin ileri derecede azalması,
Ameliyat başarı oranının artması,
Nüks (hastalığın tekrarlaması) ihtimalinin azalması olarak sayılabilir.
CERRAHİ NAVİGASYONUN BAŞLICA KULLANIM GEREKLİLİKLERİ
Günümüzde artık en standart endoskopik cerrahi vakalarında bile kullanılmakta olan cerrahi navigasyon özellikle;
Doğumsal anomalili hastaların ameliyatlarında
Daha önce geçirilmiş ameliyat ya da travmaya bağlı olarak anatominin bozulmuş olduğu hastalarda
Alın sinüsü, arka etmoid ve sfenoid sinüs hastalıklarında
Mantar sinüzitlerinde
Yaygın polipli hastalarda
Kafa tabanı girişimlerinde
Sinüs ve kafa tabanındaki tümörlerin ameliyatlarında
Göz çukurunu ilgilendiren ameliyatlarda
Beyin omurilik sıvısı kaçaklarının onarılmasında
Ameliyatın başarı oranını artırması ve komplikasyon riskini belirgin olarak azaltmasından dolayı çok kritik faydalar sağlamaktadır.
