Türkiye’de maalesef beslenmeyle ilgili konularda büyük bir bilgi kirliliği var. Üzülerek bir kısım medya ve internet tarafından da bu kirliliğin tetiklendiğini gözlemliyorum. Günümüzde beslenme konusunda televizyon program sunucuları, sanatçılar, spor salonu görevlileri gibi konusunda uzman olmayan kişiler referans alınabiliyor. Her önüne gelen beslenme ile ilgili birşeyler söylüyor; birşeyler yazıyor artık. Ve maalesef bu yazıları okuyan, veya televizyonda bu haberleri izleyen kişiler doğru bilgiyi ayırt edemiyor.
Özellikle zayıflama diyetleri konusunda çoğu zaman hatalı ve çelişkili bilgiler aktarıldığına tanık oluyorum. Bir besin bir hafta “mucize besin” şeklinde öne çıkartılıyor; ertesi haftalarda “yasak besin” olarak öne sürülebiliyor. İnsanlar artık gazetelerde, dergilerde, internet sitelerinde yer alan hangi bilgiye inanacaklarını şaşırmış durumdalar. Bu yüzden tüketicilerin beslenme konusunda verilen haberlere güvenebilmek için öncelikle haberin kaynağını irdelemesi, bilgi veren kişinin eğitimine dikkat etmesi gereklidir. Her meslekte uzmanından alacağınız desteğin durumu ne kadar kolaylaştıracağı ve kaliteli sonuçlar elde etmenizi sağlayacağı bir gerçek. Lütfen medya ve çeşitli yayın organlarında yayınlanan beslenme ve diyet ile ilgili yazıları okumadan önce yazarın mesleğine bakınız.
Sizlere bu yazımda medyada sık sık dile getirilen ve maalesef doğru bilinen yanlışlardan bahsetmek istiyorum.
Aç kalarak zayıflanır!
Sanılanın aksine, zayıflamak uğruna aç kalmak, öğün atlamak kilo almamıza neden olur. Vücudumuzun savunma mekanizması vardır. 3 saatten fazla aç kalınca beyin bunu kıtlık olarak algılar ve metabolizmayı yavaşlatarak tasarruf moduna geçip, vücudu korumaya hazırlar. Böylece vücut “açlıktan ölme paniğine” girerek tüketilen her besini ileriye yatırım amaçlı yağ olarak depolar. Tıpkı sular kesildiğinde bidonlarda depo edilen suyun kullanılıp; suyun az da olsa akmasıyla birlikte yeniden depolama işlemine başlanılması ve fazladan yedekleme yapmamız gibi. Ayrıca aç kalınca vücudumuz ihtiyacı olan enerjiyi sağlamak için kaslarda ve karaciğerde bulunan bir tür şeker olan glikojeni kullanmaya başlar. Bu nedenle gün boyunca yemek yemeyenler kendilerini güçsüz hissederler, karbonhidrat depolarımız boşaldığı için kan şekerimiz düşer, halsizliğimiz ve tatlı isteğimiz artar, buna bağlı olarak iş verimimiz düşer, baş ağrıları ortaya çıkar. Ama yağlar yerli yerinde kalır!
Karbonhidratlarla proteinler karıştırılmamalı!
Ayırma diyetleri teorikte de pratikte de tamamen yanlıştır. Protein kaynağı olarak bilinen bir sütün kutusunun üzerindeki etiket bilgilerine bakacak olursanız içerisinde hem karbonhidrat hem de protein olduğunu göreceksiniz yada karbonhidrat kaynağı olarak bildiğiniz bir makarnanın paketini incelediğinizde içerisinde proteininde olduğunu görürsünüz. Bilinenin aksine karbonhidratlarla proteinler birlikte tüketildiklerinde kan şekeriniz daha dengelenecek ve daha az acıkacaksınız.
Akşam 18.00’den sonra yemek yemek şişmanlatır!
Akşam 20.00’de uyuyan bir çocuk için bu doğrudur ama eve 20.00’de gelip gece geç saatlerde uyuyan bir birey için akşam 19.30-20.00 arası akşam yemeği ve 21.30-22.00 de yapılan hafif bir ara öğün metabolizmayı yavaşlatmadan yenilenlerin depolanmasını önler. Bu yüzden beslenme programı bir uzman tarafından kişiye özel ayarlanmalıdır.
Sabahları aç karnına içilen limonlu sıcak su yağları yakar!
Limonun bağırsakları çalıştırıcı özelliği vardır. Ancak soğuk yada ılık suyun, limonlu suyun veya özel olarak herhangi yiyecek ve içeceğin tüketilmesinin vücuttaki depo edilen yağlar üzerinde hiçbir etkisi yoktur. Bu inanış tamamen yanlıştır. Aksine, özellikle mide rahatsızlığı olan bireylerin bunları uygulamaları zararlı bile olabilir. Çözümü bilimde aramak gereklidir.
Bol bol soda içmek zayıflatır!
Soda, sindirimi kolaylaştırıcı özelliğinden dolayı özellikle yemeklerden sonra tercih edilen bir içecektir. Sodanın kesinlikle yağları eritmek, yok etmek gibi bir özelliği yoktur. Aksine fazla tüketiminin iştah açıcı özelliği vardır.
Protein ağırlıklı diyet yapmak zayıflatır!
Vücut proteinleri sindirmek için çok fazla enerji harcar ve bu nedenle proteinin vücut mekanizmasını hızlandırdığı doğrudur ancak sürekli protein almak kas dokusu ve su kaybına neden olur. 1 gr kas dokusu ile birlikte yaklaşık 2,7 gr su kaybı olur. Böylece yağsız doku kitlesi kaybı başta yükselen metabolik hızı düşürür, insanlar tartıya çıktığı zaman ilk etapta kilo verdiklerini zannederler ancak metabolizma sonradan yavaşladığı için diyet sonrasında hızlı bir şekilde kilo alınır. Proteinler vücuttan atılmak için kemikten kalsiyum çeker ve buda kemik erimesine neden olur. Proteinlerle birlikte vücuda çok fazla doymuş yağda gireceği için, kanda lipit ve kolesterol yükselmesi ile koroner kalp hastalıkları ortaya çıkabilir. Ayrıca fazla protein tüketen insanlarda kanda ürik asit artışına bağlı gut hastalığı da gelişebilir.
Balık ve yoğurdun beraber yenilmesi zehirler!
Yoğurtta “histamin” adında bir protein vardır ve bu protein aynı zamanda balıkta da bulunmaktadır. Bayat balıkta histamin miktarı artar. Bazı bireyler bu proteine karşı duyarlıdır. Bayat balık ve yoğurt beraber tüketilince vücuttaki histamin artışından dolayı bu bireylerde bazı olumsuz alerjik reaksiyonlara neden olur. Besin zehirlenmesi açısından balık bayat ise yanında yoğurt yenilse de yenilmese de zaten zehirlenmeye yol açar. Halk arasındaki bu inanış tamamen yanlıştır. Aksine biz beslenme uzmanları, zehirlenen insanlara vücuttaki toksini atmaları için yoğurt yemelerini öneririz.
Sauna gibi sıcak ortamlarda terlemek zayıflatır!
Sauna gibi sıcak ortamlarda terleyerek kaybedilen yağ değil sudur. Bu gibi sıcak ortamlar, organizmanın toksinlerden arınmasını, kasların gevşemesini, kırgınlığın atılmasını sağlar, ancak zayıflatmaz. Aksine kilo verme üzerinde soğuk sıcaktan daha etkilidir.
Ekmek kızartılınca kalorisi azalır!
Ekmeğin kızartılması ile içeriğindeki su miktarı buharlaşarak azalır. Suyun kalori değeri olmadığı içinde bu bilgi tamamen yanlıştır. Ayrıca ekmeği kızartarak veya kurutarak gevrek hale getirmek kaloriyi azaltmayacağı gibi içerdiği B grubu vitaminlerini de azaltır.
