Okul öncesi çocuklarda ritüeller ve takıntılı davranışları oldukça sık görürüz. Anne babalar sıklıkla çocuklarının aynı kıyafetleri giydiğinden, aynı kaşığı kullanmak istediğinden, belli bir şekilde yemek yediğinden yakınır. Bu dönemdeki her takıntı çocuğun ruhsal bir sıkıntı yaşadığı anlamına gelmez. Bu yaşlardaki takıntılar bazen çocuğun becerilerini geliştirmesinin yoludur, bazen de hayatını kontrol etme çabasının bir sonucudur ve tamamen normaldir. Obsesif kompulsif bozukluk bundan çok daha fazlasıdır, çocuğun hayatındaki tüm alanlarda sıkıntıya yol açar ve 7 yaş öncesinde çok nadiren görülür.
Bu bozukluğu anlamak için öncelikle obsesyon ve kompulsiyonları tanımlamak gerekir:
Obsesyon (takıntılı düşünceler): istenmeyen ve rahatsız edici düşüncelerdir. Yoğun bir kaygı ve rahatsızlık hissi oluştururlar. örnek: aklından defalarca küfürlü sözler geçmesi Kompulsiyon: obsesyonlardan kaynaklanan yoğun kaygıyı azaltmak için çocuğun yaptığı şeylerdir. Çocuk, tekrarlayıcı bir davranış ile obsesyonun oluşturduğu yoğun sıkıntı hissinden kurtulmaya çalışır. Bazen zihinsel kompulsiyonlar da olabilir, yani çocuk obsesyonun etkisini azaltmak için aklına başka bir düşünce getirir. Örnek: aklından geçen sözlerin etkisi geçsin diye 20 defa el yıkama Sık görülen obsesyonlar:
• Kirlenme: oldukça sık görülür. Bazı nesnelere dokunup kirlenme endişesi, bu nedenle hastalanma endişesi gibi örnekler verilebilir.
• Yanlışlıkla birine ya da kendine zarar verme korkusu
• Simetri :nesneleri belli bir renge, boyuta göre dizme ihtiyacı duymak olarak tanımlanabilir.
• Mükemmellik: örneğin kıyafetinin tam olması gerektiği şekilde durduğundan emin olma isteği.
• Yasak düşünceler :ergenlik dönemine girerken bu takıntılar artış gösterir. Küfürlü düşünceler, cinsel içerikli düşünceler, istenmeyen ancak akıldan çıkmayan görüntüler olabilir. Sık Görülen Kompulsiyonlar:
• Yıkanma/temizlik: aşırı el yıkama, mutfağı defalarca temizleme, defalarca ya da uzun süre duş alma…
• Kontrol etme: kapıyı, çantayı, telefon ederek sevdiği birisinin iyi olup olmadığını kontrol etme, bu nedenle yapacağı işleri yetiştirememe, evden çıkamama.
• Sayma, vurma, dokunma, silme
• Sıraya koyma, düzenleme Belirtiler zaman içinde değişim gösterebilir. Çok küçük çocuklar, obsesyonlarını ve bunlarla ilişkilendirdiği korkularını ifade edemeyebilirler. Obsesif kompulsif bozukluk, çocuklarda kaygı, üzüntü, kızgınlık, utanç ve suçluluk duygularına yol açabilir.
Takıntılar hem çocuk hem de aile için çok yorucudur. Yemek zamanları, uyku zamanları aile için kabusa dönüşür. Çocuk sıkıntısını yatıştırmak için ailesinden yardım almaya çalışır, onları da kendi takıntı sistemine katar. Annesine 20-30 defa “kirlendim mi?” diye sorabilir, babasından bardağını defalarca yıkamasını isteyebilir. Çocuklar genellikle okulda bu takıntıları eve göre daha iyi kontrol ederler ama buna rağmen yaşadıkları sıkıntı, okul başarısında düşmeye, arkadaş ilişkilerinde bozulmaya, odaklanma güçlüklerine yol açar.
