ÇOCUKLARDA RUHSAL SORUNLAR ENGELLENEBİLİR Mİ?
Hekim olmanın temel koşullarının başında hastalıkları tedavi etmekten önce insanları hastalıklardan korumak gelir. Özellikle çocuklar söz konusu olduğunda bu çok daha önem kazanmaktadır. Aslında bu yazıların temel amacı da aileleri çocukların ruhsal gelişimleri konusunda bilgilendirerek, sorun gelişmesini engellemeye çalışmaktır. Yapılan çalışmalar ailelere ve okullara yönelik çalışmaların çocuk ruh sağlığını korumada önemli olduğunu göstermeketedir. Tüm dünyada çocukluk döneminde ruh sağlığı sorunu yaşayan çocuk sayısı azımsanmayacak kadar çoktur. Bu durum çocukları olduğu kadar, ailelerini ve toplumu olumsuz etkilemektedir.
Ruh sağlığı sorunları için bazı risk etmeneleri vardır. Bunlar çocuğa, aileye ve çevreye ilişkin olarak sınıflanabilir.
1- Çocuğa ilişkin: Anne karnında yaşanan sorunlar, doğum sırarısında oluşan sorunlar, bunlara ya da genetik nedenlere bağlı kimyasal dengesizlikler, ornanik bozukluklar önemlidir. Ayrıca zeka düzeyinin düşük olması, dikkat eksikliği ya da öğrenme güçlüğü olması çocuk için risk etmenleridir. Bazen yapısal olarak bulunan duygusal yetersizlikler risk oluşturur.
2- Aileye ilişkin: Aile bireylerinde ruhsal bozukluk olması çocuk açısından risktir.Buna çocuğun istismar edilmesi, ihmali, şiddete uğraması eklenirse sorun artar. Ayrıca sosyo ekonomik düzeyin düşüklüğü, aile yapısının düzensiz ve sorunlu olması, çatışmalar çocukların ruhsal sorunları oluşmasına yol açmaktadır.
3- Çevreye ilişkin: Ekonomik sorunlar, işsizlik, okul başarısızlığı, birlikte olunan çevrenin koşulları, arkadaşlar tarafından dışlanma çocuk ruh sağlığı için risktir.
Bu risk etmenelerine karşın çocuk ruh sağlığını koruyucu etmenlerden de bahsedilebilir. Bunların başında çocuğun bireysel özellikleri gelir. Çocuğun duygusal, zihinsel ve bilişsel gelişiminin iyi olması önemlidir. Ayrıca ailesel özellikler önem kazanır. Ebeveynlerin çocukla sağlıklı ilişki kurabilmesi, sağlıklı insanların birlikte olması çocuğu korur.
Riskler ve koruyucu etmenler saptanabildiğine göre çocukları bazı ruhsal sorunlardan korumak mümkündür. Öncelik risk etmenelerini azaltmakda olmalıdır. Çocuğa ilişkin risk etmenlerini azaltmanın yollarından biri daha anne karnında onu korumaktır. Annenin sağlıklı bir gebelik geçirmesi ve sağlıklı bir doğum yapması bazı sorunları engelleyebilir.
Erken dönemde ruhsal açıdan daha büyük risk oluşturacak sorunların taranarak saptanması, ailelerin ve çocukların çocuk ruh sağlığı merkezlerine ulaşımının kolaylaştırılması önemlidir.Okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılması, erken dönemde tanıma ve müdahale için önemlidir.
Özellikle toplumsal açıdan ileride sorun yaratacak davranım bozukluğu riskli grupları erken tanısı ve önlemler için fırsat yaratır. İlerde yıkıcı davranış sorunlarına, saldırganlığa ve şiddete dönebilen karşıt olma karşı gelme bozukluğu ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu gibi özgül sorunlar saptanabilir ve engellenebilir.
Ailelerin eğitimi, aile içi şiddeti engellemeye yönelik tedbirler, çocukların istismarını engelleme, ailelerin ekonomik olarak desteklenmeleri ailesel riskleri azaltacaktır.
Özellikle çevresel koşulların kötü olduğu çevrelerde önelem almak gerekir. Okul başarısızlıklarına yönelik çalışmalar, okul başarısızlığı nedenlerini ortadan kaldırmak, normal eğitim sistemi içinde